Alþýðublaðið - 18.04.1997, Blaðsíða 4

4 ALÞÝÐUBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. APRÍL1997
v i ö t a I
■ José Ramos-Horta, friðarverðlaunahafi Nóbels, ræðir í viðtali við Kolbrúnu Bergþórsdóttur um beyg sinn v
skekur þjóð hans hefur hinn landflótta hugsjónamaður ekki tapað trúnni á mátt ástarinnar og nauðsyn þess j
Eg vil ekki kveðja
José Ramos-Horta hlaut friðarverðlaun Nóbels árið 1996,
ásamt Dom Ximenes Belo biskupi, vegna baráttu sinnar fyr-
ir sjálfstæði Austur-Tímor. Horta er fæddur árið 1949 og hóf
ungur afskipti af stjórnmálum. Hann varð utanríkisráðherra
Austur-Tímor þegar þessi forna nýlenda Portúgala lýsti yfir
sjálfstæði árið 1975. Sælan varð skammvinn því í desember
sama ár gerðu Indónesar árás á landið. Horta var þá stadd-
ur erlendis og hefur ekki átt afturkvæmt til heimalands sfns.
Á þeim tuttugu og tveimur árum sem liðin eru frá innrásinni
hafa um þriðjungur íbúanna verið drepnir.
Horta býr í Ástralíu en er á stöðugum ferðalögum um heim-
inn til að kynna málstað Austur-Tímora.
Þú hlýtur að vera orðinn þreyttur
á þessum endalausu fundum við fjöl-
miðlamenn, en ég kem frá málgagni
jafhaðarmanna á Islandi og það er
við hœfi þar sem þú ert einn af for-
ystumönnum jafhaðarmanna í Aust-
ur-Tímor.
“Já, þetta er rétt. Eg er jafnaðar-
maður og ég er þreyttur og verð
stundum enn þreyttari þegar ég þarf
að tala við aðra jafnaðarmenn. Þeir er
ekki áreiðanlegasta fólk sem hægt er
að ræða við.“
Afhverju segirðu það?
“Mér hefur einfaldlega virst að
meðan jafnaðarmenn eru á höttunum
eftir valdastólum þá loft þeir öllu
fögru en um leið og þeir öðlast völd
svíkja þeir loforðin miskunnarlaust.
Þessi orð mín eiga sannarlega við um
Verkamannaflokkinn í Ástralíu, en
svo ég lækki aðeins niður í mér þá
eru þau líklega ekki sanngjöm gagn-
vart jafnaðarmönnum á Norðurlönd-
um sem ég held að vinni heiðarlega.
En hvað um það, ég hef verið jafn-
aðarmaður frá því ég man eftir mér.
Jafnaðarstefnan er öfgalaus, ólíkt
kapítalisma og kommúnisma. Hún er
sú pólitíska stefna sem einna helst
byggir á hugsjón um réttlæti og um-
bætur, þótt hún jafngildi ekki full-
komnun.
Ég stóð fyrir stofnun jafnaðar-
mannaflokks á Austur-Tímor. Við
tókum síðan ákvörðun um að leggja
hann niður og ganga til liðs við Fret-
lin hreyfinguna. Jafnaðarmenn eru
þar mikils ráðandi í dag og jafnaðar-
stefnan nýtur mikils fylgis í heima-
landi mínu. En ég átti líka marxista
að vinum í upphafi baráttunnar. Þó
skoðanir okkar færu ekki saman er
ég þakklátur fyrir að hafa þekkt þá.
Þeir voru hugaðir menn og reiðubún-
ir að láta lífið fyrir sannfæringuna.
Þeir voru fyrstir í eldlínuna og þeir
dóu fyrstir."
Hvaða eiginleikar eru það í fari
stjómmálamanna sem þú metur
mest?
“Ég hef alltaf borið mikia virðingu
fyrir tveimur foringjum jafnaðar-
manna, þeim Olof Palme og Willy
Brandt, sem ég tel hafa verið heiðar-
lega og góða menn. Ég nefni Martin
Luther King, Nelson Mandela, John
F. Kennedy og Robert Kennedy.
Þessir einstakfingar eiga ýmislegt
sameiginlegt: þrautseigju, næmni, trú
á mannlega reisn og frelsi einstak-
lingsins. Þetta eru eiginleikar sem ég
met umfram aðra.“
Hvaða persóna hefur haft mest
áhrifá þig og hugmyndir þínar?
“Það er erfitt að segja, en líklega er
það móðir mín. Hún er sjötug og nær
ólæs. Hún er full af orku og býr yfir
gnægð af sjálfstæðri hugsun. Það er
reisn yfir henni. Hún er hugrakkasti
einstaklingur sem ég hef kynnst og
hún hefur orðið að þjást.
Hún eignaðist eliefu böm. Fjögur
þeirra myrtu Indónesar. Þau voru öll
ung, ekki mikið meira en táningar.
Tveir synir létust í skotbardaga við
Indónesa. Þeim þriðja var byrlað eit-
ur meðan hann lá á spítala. Ein
dóttirin, sem var kennari, lést í loft-
árás. Móðir mín missti mikið en hún
hefur aldrei gefist upp. Hún býr á
heimili mínu á Ástralíu og mætir á
hvem einasta fund sem haldinn er til
stuðnings frelsishreyfingu Austur-
AÐALFUNDUR
SAMSKIPA 1997
Aðalfundur Samskipa hf. verður haldinn miðvikudaginn
23. apríl kl. 16.00 í Ársal, Hótel Sögu.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf skv. 8. gr. samþykkta félagsins um aðalfundi.
2. Breytingar á samþykktum félagsins sem snúa að niðurfellingu á
ákvæðum um forkaupsrétt vegna sölu á hlutum og sérákvæðum
um arðsúthlutun.
3. Önnur mál löglega upp borin.
Dagskrá, ársreikningur félagsins, endanlegar tillögur, skýrsla stjórnar
og skýrsla endurskoðenda liggja frammi á skrifstofu félagsins hluthöf um
til sýnis viku fyrir aðalfund.
Atkvæðaseðlar og fundargögn verða afhent á fundarstað.
Stjórn Samskipa hf.
SAMSKIP
Holtabakka v/Holtaveg • Slmi 569 8300
Tímora. Hún er ætíð elsta konan í
hópi samkomugesta."
Breytti dauði systkina þinna við-
horfum þínum til lífsins?
“Dauði þeirra hafði mikil áhrif á
mig og herti mig í baráttunni fyrir
frelsi og sjálfstæði lands míns. Það
kom aldrei neitt annað til greina en
að berjast. Ég held að hver einasti
íbúi landsins hafi gert sér grein fyrir
því. Við vissum að einhverjir okkar
myndu falla, en við vissum ekki ná-
kvæmlega hver það yrði. Kannski
yrði það ég, kannski bróðir minn eða
nánasti vinur minn. Við lifðum í ná-
vígi við dauðann og viðurkenndum
þá staðreynd."
Systkini þín dóu í þágu málstaðar
isma. Þeir börðust gegn Víetnam
stríðinu. Gegn kjamorkuvopnum og
kynþáttahatri. Vesturlandabúar eru
ekki hugsjónalausir. Það er ósann-
gjamt að stilla þeim upp sem sljóum
og vélrænum íbúum tæknivæddra
þjóðfélaga."
Ef einstaklingur trúir á œðri gildi,
sem vert er að fóma lífinufyrir, hlýt-
ur hann ekki þá um leið að trúa á
œðri forsjón og hfeftir dauðann?
“Satt að segja hef ég aldrei velt því
mikið fyrir mér hvort líf sé eftir
dauðann. En ég vona það svo sannar-
lega því ég vil halda áfram að lifa. Ég
ann lífinu svo mjög að ég þoli ekki
tilhugsunina um dauðann.
Þessi beygur við dauðann snýst
að helga líf mitt þessum málstað.
Eðli mitt er einfaldlega þannig. Frá
því ég var bam hef ég trúað á réttlæti
og frelsi.
Það að helga líf sitt málstað sem
maður þarf hugsanlega að gjalda fyr-
ir með lífi sínu er ekki auðveld
ákvörðun. En samt auðveldari en sú
að lifa við smán og svívirðingu. Það
er heldur ekkert líf. Það er einungis
kvöl.“
Og tilgangur hfsins er sá að berj-
ast fyrir framgangi þess góða og lifa
með reisn?
“Já, að halda virðingu sinni hvað
sem á gengur."
Heldurðu að til sé fólk sem beri í
sér hreina illsku, sé beinlínis alvont?
sem þú ert enn að berjast fyrir. Þú
hlýtur að hafa spurt þig að því hvort
þú vœrir reiðubúinn að deyja fyrir
málstaðinn?
“Auðvitað er ég reiðubúinn til
þess. Ég get ekki sæst á að lifa við
smán. Heiður, virðing, skylda,
ábyrgð - þetta eru ekki bara orð. Ef
einstaklingur vill lifa samkvæmt
þessum gildum, ef honum finnst þau
einhverju varða, þá verður hann að
vera tilbúinn til að kaupa þau dým
verði, með lífi sínu ef nauðsyn ber
til.“
Þjóð þín berst fyrir tilverurétti sín-
um. Því er stundum haldið fram að
velmegunin hafi gert Vesturlandabúa
sljóa og hugsjónalausa, þeir nenni
ekki lengur að berjast í nafni frelsis
og mannréttinda.
“Á Vesturlöndum berjast menn í
nafni frelsis og réttlætis þegar þörf er
á. Þeir börðust gegn fasisma og nas-
ekki um óttann við að líða þjáningar
fyrir dauðann, vegna hugsanlegra
pyntinga eða áverka. Það þungbæra
er að verða að segja skilið við allt
sem manni er kærast. Kveðja vini,
foreldra, ættingja, Að yfirgefa jörð-
ina og dásemdir hennar.
Ég nýt þess að horfa á sólina,
tunglið, hafið. Virða fyrir mér fólk á
gangi. Heyra hlátur bama. Hlusta á
tónlist. Borða góðan mat. Lífið hefur
upp á svo margt að bjóða og ég vil
njóta þess alls. Ég vil ekki kveðja líf-
ið.“
En samt ertu reiðubúinn að taka
áhœttuna á því að glata þessu öllu.
Þú mátt teljast heppinn að vera enn á
lífi og efþú hefðir verið fangelsaður
vegna baráttu þinnar hefðirðu ekki
einu sinni fengið að njóta þess að
horfa á sólina.
“Já, þá hefði ég verið sviptur öllu
því sem veitir mér unað. En ég varð
“Þessi beygur við dauðann snýst
ekki um óttann við að líða þjáningar
fyrir dauðann, vegna hugsanlegra
pyntinga eða áverka. Það þung-
bæra er að verða að segja skilið við
allt sem manni er kærast. Kveðja
vini, foreldra, ættingja, Að yfirgefa
jörðina og dásemdir hennar.“
“Vitaskuld, og ég skal nefna þér
nokkra einstaklinga sem em sönnun
þess: Hitler, Sadam Hussein, Li
Peng, Suharto. Þetta eru hrokafullir,
grimmlyndir geðsjúklingar. Þeir
drepa.“
Við erum alltaf að berjast við
harðstjóra og vinnum svo sjaldan
sigur.
“Það er ekki rétt. Allflestir harð-
stjórar í Suður-Ameríku hafa verið
flæmdir frá völdum. Sovétríkin
hmndu. Berlínarmúrinn féll. Eystra-
saltsríkin hlutu sjálfstæði, meðal