Alþýðublaðið - 04.06.1997, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
JJLfJlil
eir séu í varnarstöðu
iga - sem þóttu ekki
i sem voru með fyrirlestra á Söguþinginu undir nafninu Kyn og saga
kenni og væntingar.“
Það eru það allir, ekki bara kon-
ur? Er þetta bara ekki ofsahrœðsla
og stundum ofskilgreiningar?
„Konur eru margbreytilegar en
við hljótum að skoða völd,“ segir
Unnur Dís. „An þess að tala um fóm-
arlömb eða velta því upp að kynin
séu ólík. Sem femínisti hef ég áhuga
á því að skoða völd.“
En segðu mér aðeins frá þessari
karlafrœði Ingólfur?
“Það sem er markverðast við
kynjarannsóknir er áherslan og um-
ræðan um aðferðir, hvemig við skoð-
um hlutina. Ég var til dæmis á fyrir-
lestri hér í morgun, þar sem heim-
ildarýni var nánast engin. Það er
sjónarhomið sem er svo mikilvægt.
Til hvers er sagnfræði? Það er at-
hyglisvert að í inngangi var talað um
post- modemismann sem ég kýs að
nefna poststrúktúalisma en aðalfyrir-
lesari þingsins kaus að tala um
marxískan poststrúktualisma og mála
hann upp sem hræðilegan óvin en
sleppa femínistunum," segir Ingólf-
ur.
“Það fannst mér athyglisverð
gleymska. Sérstaklega í ljósi þess að
þar sem ég lærði menntunarffæði, í
Bandaríkjunum, heillaðist ég af
femínískum rannsóknum vegna þess
að marxismi er vanþróaður þar en
feminisminn sú fræðigrein sem hefur
kannski mest tengsl við pólitíkina.
Ég hef ekki sökkt mér ofan í karla-
fræði út frá þessu „gender" hugtaki
fýrr en núna. En ég var glaður að fá
tækifæri til að tala hér með þessum
ágætu sagnfræðingum og mannfræð-
ingum sem hér eru.
Flest okkar sem erum viðriðin
þessar kynjarannsóknir erum þeirrar
skoðunar að skilin milli karla og
kvennafræðinnar eigi að vera tiltölu-
lega óljós. Það kom eiginlega í minn
hlut að fjalla um karlafræði á sama
hátt og Unnur Dís ætlar að gera um
kvennafræði. Margir segja að það sé
ástæða til að gruna karlafræði um
græsku, þetta sé bara áhugamál
nokkra hvítra millistéttarkarla. En
það er ástæða til að tala um stráka
sem fórnarlömb til dæmis í skóla-
kerftnu, strákar sem eiga undir högg
að sækja eru fómarlömb ef við vilj-
um horfa á það þannig, en ef allir eru
orðnir fómarlömb hvar emm við þá.“
Er ekki bara ástœða tii að kenna
fómarlambafrœði við Háskólann?
“Victimólógía, er það ekki til?“
segir Ingólfur.
En hefur það ekki verið gagnrýnt
að femínisk frœðimennska skili sér
að ákaflega litlu leyti út í kvennabar-
áttu?
“Ég er ekki virk í kvennabaráttu,"
segir Unnur Dís, „Ég er fyrst og
fremst fræðimaður en kannski er það
að vera aktívur á sinn hátt.“
En nú segja fréttir frá
nýrri sænskri könnun,
þar sem fram kemur að
Svíar séu hættir að lifa
kynlífi?
“00H, það er náttúru-
lega konum að kenna,“
segir Ólöf.
“Já, ætli það verði ekki
næsti debatt, hvort að
femínisminn leiði til
þess að við deyjum öll
út,“ segir Sigríður.
En gæti allur þessi jöfn-
uður leitt til algerrar
kyndeyfðar?
“Eitt af viðfangsefnum
femínismans er líkaminn
og kynlíf, ástir og hjóna-
bönd og annað sem
snertir samlíf,“ segir
Unnur Dís.
En gætum við þá farið
að tala svo mikið að við
hefðum ekki lengur tíma
til að gera það?
“Ég sé ekki tengslin
þarna á milli, “ segir
Unnur Dís.
“Við emm auðvitað líka að beijast
úti í þessu sama samfélagi í dagleg-
um samskiptum, segir Olöf. „
“Hvað er aktívismi og hvað em
fræði, segir Ingólfur. „Er ekki
kennsla aktívismi. Ég held að skilin
milli pólitíkur og fræða séu tiltölu-
lega óljós, það er kosturinn við
femínismann."
“Eða er það að vinna í jafnréttis-
ráði eða fara í kröfugöngur, segir
Sigríður.
“Eða bara að tala við jafnöldrur
sínar,“ segir Ólöf.
Mérflnnst þetta vera útúrsnúning-
ur. Frœðileg urnrœða er í alit öðrum
farvegi heldur en staða kvenna býð-
uryfirleitt uppá, mér finnst hún dálít-
ið húmorsiaus og veruleikafirrt?
“Það er spurning um hvort fólk
skilur það sem við emm að pæla,“
segir Unnur Dís.
“Við emm að pæla í völdum, segir
Sigríður. „Það er ekki það vin-
sælasta, karlar sitja I öllum valda-
stöðum og konur reka sig fljótt á
veggi. Víða er erfitt að sýna fram á
þetta, það er erfitt mál að koma þessu
í aktívt plan.“
“Við viljum breyta hugmyndum
fólks um vald, segir Ingólfur. „Fólk
vill fremur hafa fómarlömb, það er
miklu þægilegra en hitt. En fórnar-
viðeigandi
lömbin em þátttakendur í þessu
valdakerfí því þau neita að gera sér
grein fyrir ábyrgðinni. En við verð-
um að gæta þess að þetta er stétt-
bundið. Það em tiltölulega fáir karlar
sem hafa völd. Þegar konur krefjast
þessara stóm valda þjappa þeir sér
saman. En þetta er valdanet smárra
tengsla þar sem allir eiga þátt því
flestir karlmenn hafa ekki völd í
þessum stóra skilningi."
“Þegar maður rekur sig á það sem
ung kona að á flestum heimilum
jafnaldra manns bera konumar
ábyrgð á öllum heimilisstörfunum þá
hlýtur maður að spyrja sig afhverju
erum við ekki komin lengra," segir
Ólöf.
Einmitt, afhverju erum við ekki
komin lengra? Hvert leiðirþessi um-
rœða?
“Auðvitað leiðir hún fyrst og
fremst til aukinnar þekkingar og
sköpunar, það er markmið fræðanna,
segir Unnur Dís. „Þetta er spuming
um að skoða vemleikann um á nýtt.“
En það eru þó nýir fletir á sama
teningnum?
“Þetta er sagan, vemleikinn er
breytilegur eftir því frá hvaða hliðum
hann er skoðaður."
Ekki veruleikinn, aðeins sýn okkar
áhann?
“En þetta snertir pólitík að stóm
leyti," segir Ingólfur. „Við getum
hugsað okkur sem svo að verkaskipt-
ing inni á heimilum ráðist að ein-
hverju leyti að því að karlar fái betur
launuð störf og þeirra vinnuframlag
sé því frekar fyrir utan heimilið. Ég
held að það sé ekki síður réttlætismál
fyrir karla en konur að þetta breytist.
Ég álít að karlar að eigi að sannfæra
hver annan um það að báðum kynj-
um sé þetta fyrir bestu.“
En það sem ég er kannski að gagn-
rýna er það að heimsmynd fólks hef-
ur ekki breyst að jafn miklu marki, þó
svo aðfrceðin sem slík hafi tekið ýms-
ar koildýfur. Kannski er femi'nisminn
ekki nœgilega aktivur í því að gera
sig skiljanlegan. Að vera þáttur í
daglegri umrœðu?
“Mér fínnst ég verða vör við þessa
skoðun hjá fólki sem er ekkert að
pæla í þessu,“ segir Unnur Dís.
Einu sinni kom fram í könnun að
háskólakonurpipri frekar en að hefja
sambúð með manni sem hefur minni
menntun að baki, það hlýtur að segja
okkur sitthvað um sjálfsmynd og
sjálfstceði jafnvel vel menntaðra
kvenna. Að þœr leiti í átorítet eða séu
einar annars?
“Kannski hugsa þær sem svo að
það sé of mikið álag að skipta sér á
milli fræða, manns og heimilis," seg-
ir Ólöf.
Já, en það kom ekkifram íkönnun-
inni nema það sé minna álag að þvo
leppana af manni sem er doktor en
hinum sem hefur bara BA próf?
Við verðum að virða val kvenna,
þær hafa kosið að giftast ekki,“ segir
Ólöf. „Er það ekki jafn virðingarvert
val og hvert annað. Ég hugsa að við
allar hérna inni vinnum tólf tíma á
dag.“
“Astin spyr ekki um menntun
fólks,“ segir Ingólfur.
Nú er ástin þá algerlega náttúru-
legt val en ekki félagslegt?
“Ég hugsa að fólk sem sækir í
frama lendi frekar í árekstrum og
áföllum og það getur valdið slitum,"
segir Ingólfur.
“Það er kannski líklegra að konur
sem séu menntaðar leyfi sér að
velja,“ segir Unnur Dís. „Ég held þó
að við séum að tala um eitthvað sem
við vitum ekki um.
“Karlar á framabraut eiga auðveld-
ara með að ná í maka sem er tilbúinn
að sjá um þá og heimilið meðan þeir
sinna sínum frami. Það eru ótal kon-
ur tilbúnar í slíkt hlutverk, en hversu
margir karlar?"
Nú er Sviþjóð rnikið jafnréttisríki,
og fyrirmynd hvað margt snertir.
“Já, þeir hafa búið við svo gott
efnahagsástand, það spilar inn í,“
segir Ólöf.
En nú segja fréttir frá nýrri
sœnskri könnun, þar semfram kemur
að Sviar séu hcettir að lifa kynlífi?
“OOH, það er náttúrulega konum
að kenna,“ segir Ólöf.
“Já, ætli það verði ekki næsti
debatt, hvort að femínisminn leiði til
þess að við deyjum öll út,“ segir Sig-
ríður.
En gœti allur þessi jöfnuður leitt
til algerrar kyndeyfðar?
“Eitt af viðfangsefnum femínism-
ans er líkaminn og kynlíf, ástir og
hjónabönd og annað sem snertir sam-
líf,“ segir Unnur Dís.
En gætum við þá farið að tala svo
mikið að við hefðum ekki lengur tíma
til að gera það?
“Ég sé ekki tengslin þama á milli,"
segir Unnur Dís.
En er áhugi mikill fyrir femínisma
í dag. Nú hefur Kvennalistinn beðið
mikið afhroð að undanfömu?
“Já, ég veit það ekki. Mér finnst
áhuginn þó vera að vakna aftur
“Kvennalistinn og femínismi er
ekki eitt og það sama. Mikið af fólki
sem hefur áhuga á femínisma hefur
engan áhuga á Kvennalistanum,“
segir Unnur Dís.
“Það er hægt að skapa heilmikinn
áhuga í kringum þessa umræðu, um-
ræðu um karlmennsku, hetjudýrkun-
ina og annað,“ segir Ingólfur. „Nú
hafa strákamir okkar verið að prfla
fjöll og spila handbolta. Hvar em
stelpumar? Það er kannski komið að
blaðamanninum að svara fyrir það
afhverju það er aldrei fjallað til dæm-
is um kvennaíþróttir."
“Það er annars merkilegt að við
sitjum hér og réttlætum fræðigrein
sem er þó 20 til 30 árd gömul,“ segir
Ólöf.
“Og séum í vamarstöðu," segir
Unnur Dís. „Það er yfirleitt ekki
spurt um aðrar fræðigreinar, hvert
þær leiði eiginlega.“
Nú afhverju ekki? Er það ekki
bara ein leið til að velta upp hlutun-
um. Er umrœðan kannski að hluta til
í lágmarki vegna þess hversu sjálfs-
viðkvœmar konur eru þegar þœr
lenda í hringiðunni? Ef það er ekki
búið að spyrja þessarar spurningar,
afhverju þá ekki núna?
“Jú, það getur verið að þetta sé rétt
að einhverju leyti," segir Sigríður.
“Ég er sátt við að þú spyijir, en
þetta er viðhorf sem ég hef fundið
fyrir innan sagnfræðinnar," segir
Ólöf. „Það er meiri andstaða við
kvennarannsóknir en aðrar greinar,
þær em sagðar vera tískubóla og
della. Kynferði er hluti af mínum
greiningartækjum, en það kemur ým-
islegt annað þar við sögu.“
“Þetta er spurning um aðferðir,
hvemig við nálgumst viðfangsefn-
in,“ segir Unnur Dís. „Við sköpum
þekkinguna með spurningum.
Femínisminn velti þessu upp, fyrir
þær sakir er hann kannski einna mest
spennandi fræðigreinin. Hann hefur
leitt til þess að aðrir minnihlutahópar
hafa farið að skoða söguna uppá nýtt
og spyrja nýrra spuminga. Þetta vom
áður ekki viðeigandi spurningar."