Vísir - 17.10.1976, Page 7

VISIR
Sunnudagur 17. október 1976

uðust 10 börn á 15 árum. Að öðru
leyti fer fáum sögum af hjóna-
bandi þeirra. Það virðist hafa
verið hamingjurikt uns þar kom
að þau skildu, — fyrst og fremst
vegna þess að ritstörfin áttu hug
og tima Dickens allan.
Ér „Pickwick” var enn að koma
út tók Dickens að birta aðra
framhaldssögu i ritinu Bentley’s
Miscellany, sem hann ritstýrði,
og það var „Óliver Twist” (1837-
1838). Það var mun dapurlegra
verk en „Pickwick”, og i
persónum Fagins og Bill Sykes
birtist hinn mikli áhugi Dickens á
glæpum sem eins konar ofbeldis-
sjúkdómi harðneskjulegs og ást-
lauss samfélags. 1 þessu verki
verður morð sá „áfangi” sem
breytir manni i skrimsli. „Oliver
Twist” var einnig ætlað að vekja
athygliá og deila á eymd fátækra
og vinnuþrælkun þeirra, auk þess
sem sagan hýsir dálitið til-
finningasama lýsingu á æskunni.
Á sinum tima sýndi islenska sjón-
varpið breska sjónvarpsgerð
þessarar sögu.
Árásir á niður-
lægingu æskunnar.
Og Dickens hélt áfram að reyna
að vekja athygli á niðurlægingu
PEGGOTTY — Pat Keen leikur hinn hjartahlýja verndara Davids, Peggotty.
HÖFUNDURINN — málverk af Charles Dickens eftir D. Maclise. Myndin sýnir skáldið á yngri árum.
og illri meðferð barna, —einkum
munaðarleysingja. Sú ádeila setti
einnig svip sinn á „Nicholas
Nickleby” sem tók að birtast á
næsta ári. Þessi skáldsaga er
byggingarlega gölluð vegna
framhaldssöguformsins, geysist
áfram i fremur tilviljunarkennd-
um stökkum. Siðan sendi hann frá
sér röð ritgerða og sagna, sem
hann kallaði „Master Humph-
rey’s Clock”, og skáldsögurnar
„The Old Curiosity Shop” (1840-
41) og „Barnaby Rudge” (1841). I
þeirri fyrrnefndu er að finna jafnt
einhverjar best heppnuðu skop-
gervingar Dickens, t.a.m. dverg-
inn Quilp sem væmnustu persónu
hans, Nell litlu, en dauöi hennar
þykir svæsnasta árás Dickens á
tárakirtla lesenda, og geröi hann
þóallmargar slikar. Engu að sið-
ur sigraði sagan hjörtu samtima-
manna hans og þrátt fyrir það að
„Barnaby Rudge” væri mis-
heppnuð tilraun til sagnfræði-
legrar skáldsögu, var Dickens
orðinn traustur isessi sem frægur
og velstæður rithöfundur, tæplega
þritugur að aldri.
Arið 1842 fórDickens til Banda-
rikjanna, og i þeirri ferð gerði
hann harða hrið að stuldi þar-
lendra útgefenda á ritverkum
breskra rithöfunda, en sjálfur
hafði hann tapað stórum fúlgum á
sliku. Þessar árásir hans bökuðu
honum nokkrar óvinsældir inn-
fæddra. Amerikuferðin varð m.a.'
efniviður heldur flatrar satiru,
— „The Life and Adventures of
Martin Chuzzlewit” sem birtist i
framhaldsformi árin 1843-44.
A árunum 1843-45 sendi Dickens
frá sér „jólasögur”, — „A
Christmas Carol”, „The
Chimes”, „The Cricket on the
Hearth” og tvær til viðbótar. Þær
voru blanda af yfirnáttúrulegum
atburöum, skopgervingum,
félagslegum dæmisögum og til-
finningasemi og urðu ákaflega
vinsælar.
A þessum árum bjó Dickens og
eiginkona hans á Italiu og er hann
sneri heim til Englands varð hann
gagntekinn af leiklistaráhuga.
Hann elskaði melódrama, og leik-
hús þeirra tima hafði veruleg
áhrif á form skálssagna hans.
Sögur hans voru einnig færðar i
leiksviðsbúning og hann notfærði
sér siðar i lifinu hina dramatisku
eiginleika þeirra er hann hóf upp-
lestrarferðir sinar.
Um stutt skeið ritstýrði hann
Daily News iLondon, endvaldist i
Lausanne i Sviss við ritstörf er
þeim starfa lauk. Þar skrifaöi
hann „Dombey and Son” sem var
hnitmiðaðri i uppbyggingu en
fyrri verk hans, en þessi endur-
nýjuðu, markvissu vinnubrögð
báru fyrst rikulegan ávöxt i
„David Copperfield”, sem út kom
1849-50 i 20 pörtum. Þar eru sem
fyrr segir litt dulbúnar æsku- og
unglingsáraminningar.
A sjöunda áratug aldarinnar
jókst enn áhugi Dickens á opin-
berum máium og þjóðfélags-
vanda, og i tiu ár gaf hann út
vikurit Household Wordssem var
blanda af gamni og þjóðfélags-
legri alvöru. Arið 1859 tók annaö
rit við af þessu, „All the Year
Round”, og seldist það i allt að
300 000 eintökum. Það^blað gaf
hann út til dauðadags. í þessum
ritum kom Dickens á framfæri
eigin siðferðis- og þjóðfélagsboð-
skap, auk þess sem hann birti
verk annarra, gjarnan ungra höf-
unda. Hann átti t.d. stóran þátt i
frama Wilkie Collins.
Dó úr ákafa.
Sibustu skáldverk Dickens voru
að margra áliti hans bestu verk.
„Bleak House” (1852-3) er kirfi-
lega uppbyggð, margslungin
saga, sem á yfirborði a.m.k.
fjallar um rotið, staðnað réttar-
farskerfi: „HardTimes” 1854) er
mögnuð sjúkdómsgreining á
meinum hins nýja iðnvædda
samfélags Englands.
„Little Dorrit” 1855-6) lýsir tor-
timingar- og afskræmingarafli
auðsins. Allt eru þetta verk þar
sem Dickens, eins og reyndar i
flestum verkum sinum, teflir
fram manngervingum sakleysis
gegn fjandsamlegu, skaösamlegu
umhverfi, mannlegum verð-
mætum gegn eyðingaröflum.
Eftir misheppnaða sögul. skáld-
sögu „A tale of Two Cities” skrif-
aði Dickens sin siðustu fullunnu
verk, — „Great Expectations”
(1860-61), djúpsæja könnun á
eilifri leit manneskjunnar að
imynd sin sjálfs, og „Our Mutual
Friend” (1864-65) flókna mynd af
samspili auðs og glæpa.
Eftir skilnaðinn viö konu sina
stóð Dickens i ástarsambandi viö
unga leikkonu siðustu árin sem
hann liföi. Hann bjó þá nálægt
æskuheimkynnum sinum i Chat
ham. Em á miðjum sjöunda ára-
tugnum fór heilsan að bila, fyrst
og fremst vegna óhemju atorku-
semi hans sjálfs. Hann yfirkeyrði
sig á hamslausum ritstörfum og
þreytandi upplestrarferðum,
heima og erlendis, og lést úr
heilablóðfalli árið 1870, þáimiðri
skáldsögu, „Edwin Drood”, sem
æ siðan hefur verið heillandi, en
óráðin gáta.
Þrátt fyrir gifurleg afköst,
starfsorku og ritgleði Charles
Dickens, þóttust vinir hans engu
að siður greina undir þessu yfir-
borði stöðugt tilfinningalegt
öryggis- og eirðarleysi sem mjög
hefur sett svip sinn á tragi-
kómiskan heim hinna vinsælu
skáldsagna hans.
Undir lok lifs sins reit Charles
Dickens: „Af öllum bókum min-
um þykir mér vænst um þessa...
Likt og margir stoltir foreldrar á
ég mér innst inni mitt uppáhalds
barn. Og nafn hans er David
Copperfield”.
—AÞ tók saman.