Vísir - 17.10.1976, Page 10

ills. En ef ég ætti aö svara þvi
hvers vegna fólk, og þá ekki sist
ungt fólk, leitar á ýmis önnur
miö, t.d. i svonefndar dultrúar-
stefnum.sem ekkieru kristnar að
uppruna, þá lægi næst aö spyrja
hvernig er háttaö uppeldislegri
mótun þessara ungmenna. Ef
trúhneigöur unglingur hefur
aldrei kynnst kristnu trúarlif að
heitiö geti, eða hafi hann fengið
þá hugmynd inn i sig heima, i
skóla eða annars staðar, að til
kirkjunnar sé ekkert að sækja, —
öll hennar viðhorf og viðbrögð séu
úrelt og úrættis við nútimann,
heilbrigða skynsemi og visindi —,
þá er ekki óeðlilegt að sli'kur ung-
lingur leiti með sina trúhneigð i
aðrar áttir eða sé berskjaidaður
gagnvart trúrænum áhrifum eða
áróðri að öðru tagi”.
„Kirkjan hefur ekki
fylgt þjóðlifsþróuninni”.
„Visvitandi hefur krikjan auð-
vitað ekki einangrast frá þjóð-
inni. En hins vegar hefur þjóðlifs-
þróunin orðið á þann veg, að að-
staða hennar hefur gjörbreyst á
mjög skömmum tima. Og ég hef
oft minnst á það opinberlega að
henni hafi sjálfri ekki tekist til
hlítar að fylgja þessari þróun eft-
ir eða koma sér fyrir með starf
sitt og áhrifaaðstöðu á æskilegan
hátt”.
„Það er margt i þjóöfélags-
þróuninni sem hefur verið og er
jákvætt. Og það er margt i þjóö-
félagsbyggingunni sem er mun
kristilegra en áður var. Ýmis sið-
gæöisleg viðhorf kristinnar trúar
hafa unnið á aö verulegu marki,
svo sem tilfinningin fyrir skyld-
unni gagnvart þeim sem mega sin
minna, fyrir samhjálp og sam-
ábyrgð þjóöfélagsþegnanna.
Þetta er allt saman jákvætt. En
svo er það spurningin á hinn bóg-
inn hversu slikum ávöxtum af
kristnum viðhorfum tekst að
lifa ef skorið er. á rætur
þess stofns sem þeir eru vaxnir
af. Þvi er ekki aö
neita að manni hins tæknivædda
heims, þar sem likamleg velferð
og áþreifanleg lifsgæði eru i fyrir-
rúmi, hættir til að telja sig sjálf-
um sér nógan. Þvi verður guð út-
unda. Þaö er mjög stutt sföan all-
ir menn lifðu i mjög nánu sam-
bandi við náttúruna. Og menn
geta fundið návist skaparans i
gróandi grasi og i lifandi lifi yfir-
leitt. En mönnum skilst þaö siður
að skaparinn er nákvæmlega jafn
nálægur i vélinni sem þeir smiða
eða handleika, eða i iðandi mann-
hafi á malbikuðu stræti. Grund-
vallarspurningar lifsins hafa orö-
ið útundan i hugsunarhætti nú-
timans i alltof rikum mæli”.
„En hitt vil ég lika taka fram
með áherslu, að þvi fer fjarri að
minu mati að aðstaða kirkjunnar
sé torveldari nú en hún var fyrir
40árum, þegar ég var að búa mig
undir.prestsskap. Það blésu sval-
ir vindar um hana þá og hún
sýndist ekki sigurstrangleg.”
,,Ég læt guð ráða”
,,Nei, maður getur aldrei orðið
ásáttur með það sem unnist hef-
ur. Nægilegur árangur næst
aldrei. Ég tek heilshugar undir
með Jesú þegar hann sagði við
lærisveina sina forðum: „Þegar
þér hafið gjört sem yður
var boðið, þá skulið þér
segja: Ónýtir þjónar erum
vér. Vér höfum gert það eitt
sem vér vorum skyldir aö gera”.
Ég, eins og aörir, get tekiö þetta
til min. Spurningin um árangur af
starfi litur allt öðru visi út i aug-
um kristins manns en þeirra sem
ekki eiga sér slika trú, viö þurfum
ekki á þvi að halda aö getaö ti-
undað árangur, þvi að við vitum
að þaö sem hefur gildi ber i sér ei-
lifan ávöxt. Og þaö er bókfært á
sinum stað”.
„Nei, ég get engu um þaö svar-
að hversu lengi ég muni endast i
embætti biskups. Þvi læt ég guð
ráða alveg. Ég tel ekki aö ég hafi
valið mér sjálfur veg eða köllun.
Ég læt hverjum degi nægja sina
þjáningu, — og gleði —, og meöan
guð gefur mér krafta þá veit ég
hvar ég á að verja þeim. Þannig
geng ég aðminum daglegu störf-
um án þess að bæta á mig ónauð-
synlegum áhyggjum”. —-AÞ
Sunnudagur 17. október 1976
VISIR
VÍSIR
Sunnudagur 17. október 1976
„Hversu tekst ávöxtum af kristnum viðhorfum að lifa ef skoriö er á
rætur þess stofns sem þeir eru vaxnir af”.
trúarstefnum svokölluðum af
ýmsu tagi, sem gert hafa vart við
sig viðsvegar i löndum og sumar
einnig hér á Islandi. Trúarþörfin
segir alltaf vil sin. Og þegar
slikar hreyfingar, sem bjóða upp
á trúarlegar lausnir, verða á vegi
manna, — stundum æði fyrir-
ferðamiklar hreyfingar sem lofa
miklu —, þá skirskotar þaö til
trúarþarfarinnar. Æði margir lifa
i andlegu tómi og taka nálega
hverju sem býðst. Á hinn bóginn
hljóta þessar staöreyndir að
sjálfsögðu að vekja kirkjuna til
umhugsunar: Kemur hún þvi til
að skila sem henni er ætlað að
gera? ”
„Andlegar þvinganir
eru aldrei til góðs”.
„Þessi spurning um það hvort
kirkjan kemur erindi sinu til skila
eöa ekki er spurning sem aldrei
þagnar með kirkjunni. Og hún á
aldrei að þagna. Kirkjan á stóran
og strangan húsbónda. Við vitum
það um hann fyrst og fremst að
hann elskar mennina. Og drottinn
kirkjunnar féll einmitt á þvi fyrir
dómstóli hvað hann elskaði menn-
ina. En kirkjan hlýtur ævinlega
að lifa i ótta þeirrar spurningar
hvort hún i raun og veru komi
hans hjálpræðisorði til skila.
Hvorthún sé farvegur fyrir hans
anda, — sé i reynd verkfæri hans
kærleika”.
„Jú, trúfrelsi álít ég að verði að
vera algjört. Þvingun i andlegum
efnum og þvingun yfirleitt er
aldrei til góðs. Hitt vitum við, að
öllu frelsi fylgir áhætta. Menn
geta misnotað það. Og sumirmis-
beita þvi mjög, sér og öðrum til
„Ég heid ég hafi aldrei stigið i pré
sagt á árinu sem ég varð tvitug-
ur.”
„Það sem höfðaði þá mest til
min i kristinni trú var að sjálf-
sögðu Kristur sjálfur. Þaö er sú
stóra uppgötvun lifsins að mæta
honum sem lifandi, nálægum,
virkum veruleika. Þar með verð-
ur hann og saga hans og verk
hans, eins og þessu er vitni borið i
Biblfunni allri, sifelld auðs-
uppspretta og kjarninn i trúarlíf-
inu.”
Smælkin og hismið i
farvegi kristninnar
„Jú, vissulega hefur það sem
2000 ára saga kristinnar kirkju
geymir hvað snertir framsetn-
ingu kenningaratriöa og viðhorf
til mála sem upp hafa komiö um
aldirnar mjög mismunandi gildi I
augum hverrar kynslóöar og
hvers einstaklings. Þar er að
sjálfsögðu mörg mylsna og
smælki og hismi, sem þó hefur ef
kunarstól án þess að kvlða fyrir þvl”
sporum þegar harmar hafa dunið
yfireru mér eitthvert það minnis-
stæðasta fólk, sem ég hef
kynnst.”
„Kviðiþvi alltaf að stiga
i predikunarstól”.
„Þaö sem veitti mér mesta
gleöi i prestskap var tækifærið til
boðunar. Prédikunarstarfið er i
minum augum mjög erfitt starfog
áreynslumikið. Og ég hef aldrei
stigið i prédikunarstól án þess að
kviða fyrir þvi. En samfara og
samfléttuð þeirri kennd er svo
gleðin yfir þvi að fá að flytja
þennan boðskap. Þá hafði ég og
hef yndi af þvi að umgangast
börn. En ekkert gerir prest þakk-
látari en þegar svo ber við að
hann þreifar á styrk þegar hann á
að veita huggun, eða þegar hann
hefur getaö orðið áþreifanlega aö
liði, t.d. i sambandi viö erfiðleika
við öli heimili i sókn sinni. Slikt
eru frátök i söfnuðum af þeirri
stærð sem um er að ræða i
Reykjavik. Og svo veit maður um
svo margvislega neyð allt i kring-
um sig sem maður ræður ekki við.
Þetta er það erfiðasta i lifi prests-
ins.”
„Og þá kemur sú
hremming að ég var
kosinn biskup...”
„Þá gerðist það eftir fimm
prestsskaparát að ég var fyrir-
varalaust kallaður til aö hlaupa i
skarðið og takast á hendur vegna
forfalla kennslu við guðfræðideild
Háskóla tslands. Þetta var haust-
ið 1943. Afleiðingin varð sú aö ég
ilengdist i Háskólanum. Ég undi
þvi starfi mjög vel, en sá alltaf
eftir prestskapnum og fór frá
Hallgrimssókn með miklum sárs-
Starfið ó biskupsskrifstofu:
Þœtti gaman að vita um annað
embœtti með óbreyttan
starfsmannafjölda í 35 ár"
„Hér á biskupsskrifstofu hefur
veriö óbreytt starfslið frá árinu
1941, — þ.e. auk biskups, biskups-
ritari og skrifstofu stúlka. Einnig
hef ég haft ofurlitla bókhaldsaö-
stoö undanfarin fá ár. En á
þessum tima sem starfsmanna-
fjöldi hér hcfur veriö óbreyttur
hafa verkefni embættisins tl-
faldast, vægilega áætlaö.” Þetta
sagöi hcrra Sigurbjörn Einars-
son, biskup er Visir forvitnaöist
um þaö starf sem biskup og hans
skrifstofa inna af hendi dag frá
degi svo og um starfsaöstööu
biskups, og ekki kemur aö öllu
jöfnu fyrir almenningssjónir.
„Nei, það hefur satt aösegja alls
ekki tekist að fá fjárveitingar-
valdið til aö skilja þann vanda
sem þetta fámenni skapar, þótt
ég vilji ekki gefa upp von um að
svo muni veröa. Hins vegar þætti
mér gaman aö vita um það
embætti i landinu sem haft hefur
sama starfsmannafjölda sam-
fleytt i 35 ár”, sagði biskup og
kimdi.
„Þetta hefur haft þaö í för með
sér að ég hef orðiö aö vinna meir
en forsvaranlegt er aö störfum
sem aðrir gætu leyst af hendi ef
starfslið væri hér fjölmennara.
A6 sama skapi er vinnuálag á
starfsfólkið hér ekki við hæfi.”
„Satt að segja er okkar starf
hér svo margbreytilegt að erfitt
er að gera grein fyrir þvi i stuttu
máli,” sagði biskup. „Skrifstofa
biskups veitir margvislega fyrir-
greiöslu og afgreiöslu, og leitaö er
á fund biskups af hálfu
safnaðanna með ýmisleg vanda-
mál eða viðfangsefni á þeirra
vegum. Or sliku er reynt að leysa
eftir f öngum. Þá eru nokkrir sjóð-
ir i höndum embættisins, — hinn
almenni kirkjusjóður, kirkju-
byggingarsjóður og kirkjugarða-
sjóður. Allt eru þetta lánasjóðir,
sem allir hafa miklu hlutverki að
gegna þótt enginn þeirra sé
mikils megnugur. Mikil vinna er
fólgin í þvi að annast afgreiðslu
þessara lána og ræða viö menn i
þvi sambandi. Þá má nefna aö
allmikii afgreiðsla hvilir á
biskupsembættinu vegna prest-
kosninga. Hér er aðeins fátt eitt
taiið.”
„Hérá skrifstofunni fer mest af
minum tima i viötöl og bréfa-
skriftir”, sagöi biskup er hann
var inntur eftir timafrekasta
verkefni hans sjálfs. „Erlend
bréfaviðskipti eru alimikil. Þau
annast ég sjálfur og þá aö jafnaöi
heima hjá mér. Þá hef ég fastan
viðtalstima hér á skrifstofunni,
en er hér að sjálfsögðu löngum
stundum endranær og vinn auk
þess æði mikið heima. Jú, það er
nokkuð um þaö aö fólk komi á
fund biskups meö sin persónulegu
vandamál i leit aö ráöleggingum.
En þvi miður verð ég oft að visa
slikum viðkvæmnismálum
annað. Það er svo yfrið nóg af
daglegum verkefnum hér á skrif-
stofunni að biskup getur ekki að
neinu marki sinn almennu sál-
gæslustarfi.”
„En fjarri fer, að allt starf
biskupsséeða eigi aövera bundið
við skrifstofu hans. Hann þarf aö
vera mikið á ferðinni innan lands
og utan. Hann vigir kirkjur og
gjarnan er óskað eftir þátttöku
hans, þegar eitthvað annað sér-
stakt er um aö vera. Ég er búinn
að heimsækja eða visitera alla
söfnuði landsins, þrjú hundruö
talsins. Marga þeirra oftar en
einu sinni, og prédikað hef ég i
öllum kirkjum einu sinni eða
oftar. Þá hef ég oft verið fulltrúi
islensku kirkjunnar erlendis,
tvivegis heimsótt vestur-islend-
inga og talað eða prédikaö viöa
hjá þeim, og alloft stigiö i stól i
öllum Norðurlöndunum af
ýmsum tilefnum.
AÞ.
„Hélt að ég ætti að þjóna bæði mlnu upplagi og veröldinni
með þvl að skrifa”.
„Greinin er fyrst og fremst stráksskapur, og I öðru lagi
algjört bergmál af Helga Pjeturss og afskaplega ófrumlegt
pródúkt”.
„Su stóra uppgötvun lifsins að mæta Kristi sem lifandi,
nálægum, virkum veruleika”
töku i guðfræðilegum umræðum
og kirkjunnar málum almennt,
get ég nefnt sem dæmi um mikið
áhugamál mitt um árabil áöur en
ég varð biskup baráttuna fyrir
þvi að kirkjan eignaöist miðstöö i
Skálholti, og mig hefur langað til
að vinna að þvi aö fylgja þeirri
hugsjón eftir. Nokkuö hefur þegar
áunnist I þvi efni”.
„Ég hef ógeð á sundrungar-
starfsemi innan kirkjunnar. Já,
ég tel að hún hafi verið veruleg og
of mikil. Og allt of mikiö hefur
verið af slagorðastagli, sem mið-
ar ekki að öðru en þvi að hjúpa
raunveruleg vandamál, að gera
fólk ásátt með aö japla á yfir-
bor,öslegum lausnum I staðinn
fyrir aö hugsa mál i alvöru. Af
þessu leiðir svo dilkadrátt og tor-
tryggni sem skaðar kirkjuna og
gerir engum gagn. Ég vil hins
vegar taka það fram að yfirleitt
hefur verið fremur friðsamt og
sæmileg eindrægni innan kirkj-
unnar i minni biskupstið. Það hef-
ur einstöku sinnum lostiö yfir
garraéljum sem hafa liðið hjá.”
Að berjast við eigin
imyndanir.
„Það er ekkert eðlilegra en að
þjóðkirkja rúmi mismunandi
skoðanir og sjónarmið. Og það
skaðar ekki kirkjuna þótt slikt
komi fram, ef i bróðerni er rætt
og ritað, og i fullri ábyrgöarvit-
und gagnvart kirkjuni, börnum
hennar og drottni hennar. En ef
menn hins vegarfalla i þá freistni
aö ala á klikuhugsun, gera úrelt
sjónarmið að varanlegum ágrein-
ingsefnum, eða ef menn fara að
berja hver á öðrum, eða kannski
aö berjast við eigin imyndanir
með slagorðum, þá er slikt ekki
einu sinni manndómlegt, — hvað
þá kristilegt og getur ekki borið
neinn jákvæðan ávöxt. Sú sundr-
ung sem nú á sér stað, — eða ætla
mætti að ætti sér stað ef miðað er
við málflutning einstakra manna
—-, er eftirhreytur af áratuga-
gömlum átökum innan vébanda
kirkjunnar, sem eru útrædd alls
staðar nema þar sem hugsun hef-
ur staðnað”.
Kemur kirkjan erindi
sinu til skila?
„Það er að sjálfsögðu stað-
reynd að allmargir hafa að meira
eða minna leyti orðiö viðskila við
kirkju og kristna trú af ýmsum
ástæðum, m.a. vegna trúarlegra
áhrif annarra, svo sem frá dul-
fráhverfur kristninni þá gufaði
jafnaðarmennskan upp alveg
samtimis. Kommúnisti varð ég
aldrei.”
Hin fortakslausa
ákvörðun
„En þegar siöan að þvi kom að
ég tók stúdentspróf tvitugur að
aldri þá hafði ég ákveðið það með
sjálfum mér aö fara i guöfræði.
Þetta var alveg fortakslaus
ákvörðun og kom aldrei neinn
afturkippur i hana siðan. Ég ein-
beitti mér mjög harkalega að
minu háskólanámi og braust i þvi
að fara til náms viö Uppsalahá-
skóla I þeim tilgangi að komast á
sæmilegan grundvöll i fornmála-
kunnáttu og trúarbrögöum al-
mennt. Ég lagði aðallega stund á
grisku, trúarbrögö fornaldar og
austræn trúarbrögð, og lauk
kandidatsprófi i þeim greinum
árið 1937. Þessi námsár min i
Sviþjóð voru mjög góð ár,
ómetanleg ár. En þau voru
sannarlega erfiö. Ég var efna-
litill. Það veitti mér hins vegar
visst sjálfstraust að komast i
gegnum þetta. Og siöan kem ég
heim og lýk kandidatsprófi i guð-
fræði hér 1938.”
Ófullnægjan hið innra
„Orsakir þess að ég held á ný á
vit kristninnar eftir tveggja ára
fráhvarf á unglingsárunum er
fyrst og fremst innri saga. Saga
sem ég á með Guði minum og
skýri ekki frá i einstökum
atriðum. Þessi andlegu þáttaskil i
lifi minu verða eftir keðju atvika.
Hitt var millikafli i mótunarsög-
unni sem áreiöanlega risti ekki
djúpt þó að það segði eindregið til
sin á meðan það stóð yfir. En
fullkomin ófullnægja hið innra
með mér á þessum tima reyndist
vera guðs rödd og guös hönd, sem
varað kalla mig afturtilsin og til
sjálfs min. Og þetta geröist sem
til vill haft gildi á liðandi stund
eða ákveðnu skeiði, — i sumum
tilvikum ótvirætt neikvæða þýð-
ingu. Það er liðin saga sem ekki
getur mótað málefnastööu i dag.”
„En i gegnum aldirnar eru viss
lifræn og varanleg atriði sem
aldrei falla úrgildi. Kirkjan hefur
átt kennifeður sem áttu aðeins
timabundið erindi og hún hefur
áttaðra sem allar kynslóðir geta
sótt eitthvað til. Viö getum bara
tekið Hallgrim okkar Pétursson.
Hann er islenskt dæmi um mann
sem túlkar kristin grundvallar-
viðhorfaf þeirri innlifun og anda-
gift, að hann á ekki aöeins erindi
við kynslóðir,heldur er enginn sá
kristinn maöur til i nokkurri
kirkjudeild sem ekki gæti fundið
að þar talar sá andi sem ber uppi
hans eigin dýpstu og sterkustu
trúarvitund og trúarlif.”
Ekkjurnar minnisstæðu
„Nei, ég varð ekki fyrir óvænt-
um vonbrigðum með prests-
starfið vegna þess að ég leit fyrir-
fram tiltölulega raunsæjum aug-
um á aðstöðu prestins. Ég gerði
mér engar tálvonir um þetta
starf. Ég fór i litið prestakall
fyrst og ég á eingöngu góðar
minningar um árin meö fólkinu á
Skógarströnd, þrátt fyrir kreppu-
tima og nokkurt basl hvað af-
komu snertir. Ég var með 200
krónur í mánaðarlaun. Svo fór ég
hingað til Reykjavikur I stórt
prestakall, — Hallgrimskirkju-
sókn.”
„Það sem mér er minnisstæð-
ast frá minum prestsskaparárum
þar eru slysfarirnar sem urðu á
fyrstu vikum minum i Hallgrims-
sókn. Þá fórst hvert skipiö af
ööru, t.d. Reykjaborgin sem var
skotin I kaf. Það kom i minn hlut
að tilkynna nokkrum heimilum
það sem orðið var. Þær ekkjur
sem ég hef staðiö með i slikum
„Sllkt er ekki einu sinni manndómlegt, — hvaöþá kristilcgt.”
ihjónabandi. Það gerist i lifiallra
presta aðþeir fá tækifæri til forða
áföllum i einkalifi fólks og það er
margfalt miklu meira um slikt en
nokkurn tima kemur fram á
skýrslum eöa nokkur hefur grun
um”.
„Það erfiðasta i prestsstarfinu
hér I Reykjavik er að komast ekki
yfir það sem maður þarf aö gera
og vill gera. Prestur þarf að
þekkja persónulega öll sin
sóknarbörn og geta haft samband
auka. Sextán ár liöu og þá kom sú
hremming að ég var kosinn
biskup. Ég hefði ekki sjálfráöur
skipt um verkahring. Og mér
fannst inni á mér lengi vel á eftir
að það væri hreinlega draumur að
ég væri ekki lengur að kenna stúd
entum guðfræði.”
„Það er nú æði nærgöngul
spurning, hvort ég hafi tekist á
hendur þetta nýja embætti með
tilhlökkun eða kviða. En það
var með kviða. A hinn bóg-
inn tel ég mig ekki ráða þessu
sjálfur. Hvorki þessu né mlnum
vegi að öðru leyti. Árin siðan ég
lentii að skipa þetta embættihafa
flogið býsna hratt og ekki veit ég
hvað eftir liggur i þeirra slóö”.
„Ég hef ógeð á
sundrungarstarfsemi
innan kirkjunnar”.
„Ég hef frá upphafi haft einlæga
löngun til þess að verða kirkjunni
i heild til styrktar eftir þvi sem
kraftar entust. Fyrir utan þátt-