Vísir - 24.10.1976, Qupperneq 2

2
Sunnudagur 24. október 1976 VTSIR
Lifandi
myndir
eftir Erlend
Sveinsson
Að sjá hlutina i nýju Ijósi.
Sjaldnast dveljumst við glaö-
vakandi i þvi andartaki, sem er
að liða. Ef við þurfum ekki að ein-
beita okkur að ákveönu verkefni
höfum við tilhneigingu til að láta
hugann reika ýmist i framtiðinni
eöa fortiðinni. Aö minnsta kosti
finnst fæstum ferðalagiö, sem
þeir stunda tvisvar á dag milli
vinnustaðar og heimilis þess virði
ao veita þvi óskipta athygli. Það
er i flestum tilfellum álitið of
--------------_____-------------------------------------------------------
hinum stóra heimi eru menn sér
þess meðvitandi, að myndmálið
er mikilsverð heimild i sagn-
fræðilegu tilliti. Þjóðverjar munu
meira að segja vera búnir að
reisa sér svo rammgerðar
kvikmyndageymslur að þær eiga
að þola sjálf ragnarök. En hvað
XiM am XS2CI i. yfirlit
i ljósi þessarar fjarstæðu.
Heimildir hafa geymst i rituðu
máli öldum saman, á meöan
myndmálið hefur ekki náö að
veröa eldra en 81 árs. Kvik-
myndasagan miðar gjarnan við
fyrstu sýpingar Lumiere bræöra i
Paris 1895, begar rætt er um upp-
Maður er nefndur
Johann Wolfgang Goethe
Nú liggur beinast við aö stilla
upp sjónvarpsdagskrá með efni
frá 19. öld, sem svar við þeim
spurningum sem hér var varpaö
fram. Gæli nú hver við sinar ósk-
Allt frá bernskuárum kvikmyndalistarinnar hefur þaö verkab hrifandi á áhorfendur aö sjá fornöidina lifna við á hvita tjaldinu. ( Theda Bara f Cleopatra, 1917)
hversdagslegt til þess aö þvi veröi
notiö til fulls. Þessi afstaöa gerir
okkur erfitt fyrir, þegar meta
skal raungildi hversdagslegra
hluta og fyrirbæra. Það er eigin-
lega ekki fyrr en það sem er orðiö
sjálfsagt mál fer meö einhverjum
hætti úrskeiðis að hlutlægu mati
veröur komið viö. Allir þekkja þá
tilfinningu sem fylgir rafmagns-
leysinu. Þá veröa menn ferskir og
sjá stööu sína i alveg nýju ljósi,
freistast jafnvel til aö reyna að
setja sig inn i þá veröld sem for-
feöur þeirra bjuggu viö án raf-
magns.
Þaö er auðvitaö nauðsynlegt aö
reyna að átta sig á samhengi
hlutanna, en stundum getur verið
engu siður gagnlegt að kippa
hlutunum gjörsamlega út úr sam-
hengi, veröi þvi við komið. Þessi
aöferö reynist oft vel t.d. i listum
og þá ekki hvaö sist kvikmynda-
list. Þessari aöferö skulum við
reyna að beita hér á eftir.
Kvikmyndin sem
sagnf ræðiheimild
Kvikmyndir og sjónvarp til-
heyra þessum vanabundnu og
hversdagslegu fyrirbærum sem
við höfum aögang að. Þau eru að
visu undir stöðugri gagnrýni, en
gagnrýnin fellur nánast aö þvi
mynstri sem fyrir er. Menn skoða
þessi fyrirbæri ekki i neinum
aldarspegli, til þess eru þau of
hversdagsleg. Þess vegna hafa
menn t.d. engar sérstakar
áhyggjur vegna þess gildis, sem
lifandi myndir hafa fyrir sagn-
fræöi, þjóöháttafræði og aðrar
skyldar greinar, enda ekki nema
von, þegar þess er gætt hve ein-
hæf notkun myndmálsins hefur
verið fram til þessa. Þvi má
reyndar bera viö að hér sé notkun
myndmáls enn á frumstigi, við
séum fátæk þjóö. Sjónvarpið ger-
ir þaö sem i þess valdi stendur og
myndaflokkur eins og „Heims-
styrjöldin siðari” sýnir aö úti i
gerði heimsstyrjaldarþættina
mögulega? Er það sjálfsagöur
hlutur að fá efni af þessu tagi upp
i hendurnar? Þar sem notkun
myndmálsins bæði i kvikmyndum
og sjónvarpi heyrir fyrir löngu
hversdagsleikanum til, veltum
við spurningum af þessu tagi
næsta litið fyrir okkur, allra sist
til þess aö taka afleiöingunum.
Þess vegna skulum við nú freista
þess aö sjá mikilvægi myndmáls-
ins i þágu heimildavaröveislu i
alveg nýju ljósi. Þá skilst okkur
ef til vill að ábyrgð okkar er meiri
en við höföum haldið fram til
þessa.
Fjarstæða
Viö skulum hugsa okkur aö
kvikmyndirnar séu 100 árum
eldri en þær eru i raun. Viö gæt-
um alveg eins nefnt 200 eöa 400 ár
eða hvaða tölu sem okkur sýnist,
talan skiptir ekki megin máli,
heldur þær spurningar sem vakna
haf kvikmynda. Fram undir 1930
voru kvikmyndirnar þöglar og
oftast svart/hvitar siðan tóku
talmyndirnar við og þróuðus yfir i
lit- og breiötjaldsmyndir. Nú fær-
um við þessi ártöl aftur um 100 ár.
Um leiö vaknar sú spurning hvort
viö gætum unnt 19. öldinni nú að
hafa látið reka á reiðanum i sam-
bandi við varðveislu heimilda
sinna i lifandi myndum. Getur
verið að sérhver tið hafi sinum
skyldum að gegna gagnvart þvi
sem siöari timar telji ómetanleg-
ar heimildir i sagnfræöilegum
skilningi? Ber okkur aö umgang-
ast liðandi stund með tilliti til
heimildargildis hennar? Meö öðr-
um orðum: ber þjóðinni aö lima
skipulega inn i myndaalbúmiö
sitt jafnframt þvi sem hún heldur
sina dagbók? 1 þessum punkti er
oft æöi erfitt að átta sig. Kemur
þar einkum til sú afstaða til
hversdagsleikans, sem getið var
hér að framan.
ir. Undirritaður kýs að hafa nokk-
urt taumhald á óskalista sinum til
að minna frekar á til hvers
leikurinn er geröur.
Af erlendu efni sem i boði væri
kysi hann fyrst af öllu heimildar-
myndaflokkinn um þýsku 19. ald-
ar tónskáldin (Beethoven,
Brahms, Bruckner, Schubert,
Wagner o.fl.), sem farið hefur
sigurför um allan heim. Þaö er að
visu sagt vera nokkuð bagalegt aö
þættirnir um Beethoven og
Schubert skulu vera þöglir, þar
sem þessir snillingar létust báðir
fyrir árið 1830 áður en talmynd-
irnar komu til sögunnar, en hins
vegar hafa þeir sem séö hafa
þessi prógröm að það sé alveg
óborganlegt að sjá svipmyndir af
Beethoven i ham um þaö leyti
sem hann var meö 9. sinfóniuna i
smiðum og Missa solemnis. Ann-
að efni frá þýska menningar-
svæðinu sem strax freistar min,
er þáttur sem unnin hefur verið
áfSSKBT. luam
b w m W m I
[ía fS ■Mtapflái

Ctgefandi: Keykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Davíó Guómundsson.
Ritstjórar: Þorsteinn Pállsson, ábm.
ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guómundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guömundur Pétursson. Gm-
sjón meö helgarblaói: Arni Þórarinsson. Blaöamenn: Edda Andrésdóttir, Einar K. Guöfinnsson,
Guöjón Arngrimsson, Kjartan L. Pálsson, óli Tynes, Rafn Jónsson, Sigurveig Jónsdóttir. Akur-
eyrarritstjórn: Anders Hansen. iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson. Otlitsteiknun: Jón ósk-
ar Hafsteinsson, Þórarinn j. Magnússon. Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Loftur Asgeirsson.
Auglýsingastjóri: Þorsteinn Fr. Sigurösson. Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Auglýsingar: Hverfisgata 44.S(mar 11660, 86611
Afgreiösla: Hverfisgata 44. Slmi 86611
Kitstjórn: Sföumúla 14. Sfmi 86611, 7 Hnur
Akureyri.SImi 96-19806
Askriftargjald kr. 1100 á mánuöi innanlands.
Verö I lausasölu kr. 60 eintakiö.
Prentun: Blaöaprent hf.
Áskriftarsími Vísis er 86611
Hringið strax og tryggið ykkur eintak
af Vísi til lesturs hvern dag vikunnar
fyrir aðeins 1100 krónur á mánuði