Vísir - 24.10.1976, Blaðsíða 3

VISIK Sunnudagur 24. október 1976
3
upp úr fréttamyndum frá opnun
hátíðarleikhúss Wagners i
Bayreuth 1876.1 þessum þætti eru
mjög athyglisverð viðtöl við
þýska heimspekinginn Friedrich
Nietzsche, þar sem hann m.a.
lýsir afstöðu sinni til Wagners
sem hann dáði mjög um þetta
leyti.
Þetta mun ver það eina sem til
er af efni á filmu meö Nietzsche.
Svipuðu máli gegnir um 6 viðtals-
þætti sem rússneska sjónvarpið
tók upp við Dostojewski um það
leyti, sem hann lauk við Kara-
masow bræðurna 1880. Þessi við-
töl munu vera eina bitastæða
myndefnið sem til er með þessum
mikla skáldjöfri 19. aldar. Af efni
sem væri af stjórnmálalegum
toga spunnið, yröi heimildar-
myndaflokkur franska sjón-
varpsins um „Keisarastjórn
Napóleons”, vafalaust fyrir val-
inu. 1 þessum myndaflokki er
m.a. sýnt frá orrustunni viö
Austerlitz, þar sem Napóleon
sigraði rússa og austurrikismenn
og var það einn frægasti sigur
hans. Einnig eru störmerkilegar
myndir i þessum myndaflokki frá
orrustunni við Trafalgar, þar sem
Nelson eyddi flota frakka en féll
sjálfur.
Af innlendu efni væri fróölegt
að fylgjast með heimildarmynda-
flokki islenska sjónvarpsins um
frelsisbaráttu islendinga allt frá
upphafi 19. aldar, en frá þeim
tima eru einkum athyglisverðar
þöglar fréttakvikmyndir frá
veldistima Jörundar hundadaga-
konungs. Myndaflokkur þessi nær
til útfærslu fiskveiöilandhelginn-
ar i 200 milur. Einnig yrði fyrir
valinu þátturinn um Jónas
Hallgrimsson, sem aðallega er
byggður á fréttaviðtölum, sem
tekin voru hér á landi þegar
Jónas var hér við náttúrufræði-
störf.
Upptalningin stefnir á óendan-
þætti eins og „Maður er nefnd-
ur”. Voru gerðar kvikmyndir um
vöxt borganna, lif fólksins i land-
inu, mynduð þróun samgöngu-
málameðm.a. myndum af hesta-
umferð borganna, póstvögnum á
ferð um landið og lystivögnum
aðalsins. Voru gerðar kvikmynd-
ir um lifið um borö i seglskipun-
myndin, sem með vissum hætti
getur gómað sjálfan timann ef vel
er að staðið, hún vekur ekki leng-
ur undrun okkar. Og við leiðum
sjaldnast hugan að þvi, sem kraf-
istverður af okkur af niðjum okk-
ar i sambandi við möguleika
þessa leikfangs okkar til
heimildarvörslu.
Undirritaður mun freista þess um sinn að skrifa eftir hendinni
um kvikmyndir fyrir Helgarblað VIsis. Þessi skrif verða einkum
I hugleiðingarformi og síður fengist viö gagnrýni einstakra kvik-
mynda, nema sérstök tilefni gefist. Leitast verður við aö lýsa
myndmálinu, þ.e. lifandi myndum sem frásagnaraðferð, sem
mikilsverðri viðbót við ritmáliö og það skoðaö I ljósi Islenskra
aðstæðua. Kvikmyndakynningar og kvikmyndasögulegar
vangaveltur eru einnig llklegar til þess að freista undirritaös.
Hafnarfirði, I október 1976
Erlendur Sveinsson
„Maður er nefndur Johann Wolfgang Goethe”.. (Myndin sýnir
Goethe I vinnustofu sinni árið 1831.)
legt, þvi er mál að linni.
Þá eru ótaldar allar hinar
smærri þjóðlifsmyndir: „Vatns-
pósturinn i Reykjavik”, „Salt-
fiskverkun i Hafnarfiröi”,
„Gatnagerð i Kaupmannahöfn”
og „Umferðarmyndir frá Vin”. I
ljósi þessa magnaða möguleika
vaknar nú sú höfuöspurning, sem
ekkert svar fæst við en snýr hins
végar beint að okkur sjálfum:
„Hvernig heföi 19. öldin brugðist
við atburðum liðandi stundar,
hvernig heföi henni tekist til við
fjölskýldualbúmiö mikla. Haföi
t.d. 19. öldin möguleika á að gera
heimildarkvikmynd um Goethe,
hann lifði altént fram á tima tal-
myndanna, dáinn 1832, þannig að
um 1830 hefði veriö hægt aö taka
viðtal við gamla manninn, t.d. i
um, á knæpunum, bak við tjöldin i
Óperunum, i skemmtigörðunum i
Tivoli. Var þeim sem lifðu þetta
timabil að einhverju leyti hugsað
til okkar, söfnuðu þeir heimildum
sem nú eru glataðar skipulega á
filmu. Ekki stendur á okkur að
spyrja og kveða upp áfellisdóm.
En það er ekki okkar að dæma,
heldur að verða dæmdir. Þessir
draumórar eru til þess eins að
vekja okkur til meðvitundar um
það. Viö erum nefnilega þeim
furðulega eiginleika búin, aö allt
sem við upplifum og getur endur-
tekiö sig, alveg sama hversu stór-
kostlegt það er i fyrstu, fyrr en
varir verður það vanabundiö og
hversdagslegt. Þetta á jafnt við
um geimferðir sem kvikmyndir.
Þetta furðulega apparat kvik-
Keisarastjórn Napoleons, Heimildarmyndaflokkur frá franska sjónvarpinu.
Aö þekkja sína
jónasa
Alveg eins og okkur hefði þótt
fáránlegt ef ekki hefði verið hægt
að gera heimildarmynd um Jónas
Hallgrimsson upp úr efni frá 19.
öld, mun 21. öldin dæma okkur
fyrir einhverjar syndir sem við
ekki þekkjum eða leiðum hugann
aö nú. Okkur er sá vandi á hönd-
um að þekkja okkar jónasa. Sjá
okkar tið. Sagan er lifsafl bæði
þjóða og einstaklinga og það er
samtimans að varöveita sinar
heimildir, hversu hversdagslegar
sem þær kunna að viröast. Og þó
við geröum ekki annaö i sam-
bandi við heimildarvörslu en að
taka upp efni reglulega, án þess
að vinna neitt úr þvi öðru visi en
að ganga frá þvi skipulega á kvik-
myndasafni, þá væri mikiö að
gert. Siðar yrði hægt aö taka afrit
af frummyndunum fyrir alla þá
fjölbreyttu athugun sem menn
vildu gera á efninu á sviði sagn-
fræði, þjóðháttafræði, eða dag-
skrárgerð. Kostnaöur við slika
heimildarsöfnun er hverfandi
borið saman við kvikmyndagerð
þarsem efniðer unniðtil enda. Ef
stofnanir þjóðfélagsins byndust
samtökum um að verja árvissri
upphæð til heimildarsöfnunar á
myndmáli, þá myndi t.d. Þjóð-
leikhúsið i framtiðinni geta lagt
til svipað efni og leiklistardeild
Rikisútvarpsins ætlar að bjóða
okkur upp á i vetur og nefnir:
„Þau stóöu i sviðsljósinu”.
Fréttamyndaþáttur frá opnun hátiðaleikhúss Wagners I Bayreuth 1876, sýndur á 100 ára afmæli leik-
hússins.