Vísir - 29.06.1977, Blaðsíða 10

VÍSIR
1 lg<*fundi: Itrvkjíipmit lií
Kramkva‘iud;istjóri: Davift (iiiftniumlsson
Itilstjórar: l»orsli‘inn l'álsson ábm.
Olafur Hugnorsson.
Hitstjórnarfulltrúi: Bragi (iuftmundsson Kréttastjóri rrlrmlra frétta: (iuftmundur G. Pélursson.
l insjón meft llelgarhlafti: Arni Dórannsson Klaftamenn: Anders Hansen. Anna Heiftur Oddsdóttir, ’
Kdda Andrósdottir. KinarK Guftfinnsson. Klias Snæland Jónsson, Finnbogi Hermannsson. Guftjón
Arngrimsson. Hallgrimur H Helgason. Kjartan L. I’álsson. f)li Tynes. Sigurveig Jónsdóttir. Sveinn
Guftjonsson. Sa*mundur (iuftvinsson Iþróttir: Bjórn Blóndal. Gylfi Kristjánsson ( tlitsteiknun: Jón
Oskar Hafsteinsson. Mdgnus Olafsson. I.jósmvudir: Kinar Gunnar Kinarsson, Jens Alexandersson.
Loftur Asgeirsson
Siilusljori: l»áll Stefánsson Auglvsingastjóri; Dorsteinn Kr Sigurftsson
Dreifingarstjóri: Sigurftur K Pétursson.
Auglxsingar: Siftumula x. Simar K22(i». Klilill. Aski iítargjald kr. HIIMl ;i mauufti innanlaiids.
Afgreiftsla: St^kkholli 2-1 simi KOIill Verft i kiusasiilu kr. 70 eintákift.
Hitstjóru : Slftumiila II. Sími KlíOII. 7 Ifnur. Prentun: Itlaftapreut hf.
Hálft bókarverð á mann
úr sjóðum bókaþjóðarinnar
Almenningsbókasöfn þessa lands eiga mörg hver í
umtalsverðum rekstrarerfiðleikum um þessar
mundir. Bókaverð hefur hækkað og sömuleiðis allur
rekstrarkostnaður og með lagabreytingu hefur stuðn-
ingur ríkissjóös við söfnin verið felldur niður. Þar var
um að ræða þátttöku í byggingarkostnaði og rekstri
almenningsbókasafnanna.
Eins og málum er nú háttað er það einungis komið
undir áhuga sveitarstjórnarmanna á hverjum stað og
fjárhagslegu bolmagni sveitarfélaganna hvað verður
um bókasöfn landsmanna. Þessi þáttur menningar-
starfseminnar hefur lagst þungt á rýra sjóði flestra
minni byggðarlaganna og má segja, að það framlag>
sem ríkissjóður innti af hendi til bókasafnanna hafi
einungis verið til málamynda og varla umtalsvert.
I meðalstóru bókasafni í einum kaupstaðanna þar
sem heildarreksturskostnaður nam nálægt þremur
milljónum króna rétti ríkissjóður af örlæti sínu fram
rúmlega 80 þúsund krónur, en hirti svo af sama safni
mun hærri upphæð í formi þinggjalda og launaskatts.
Þannig mun dæmið hafa litið út víða, það er að fram-
lög ríkisins til safnanna námu lægri upphæð en skatt-
lagningin á þau.
Á yfirstandandi ári er gert ráð fyrir, að kostnaður
við rekstur bókasaf nanna verði rúmlega 30% hærri en
hann var á siðasta ári, og er þá hætt við, að víða verði
dregin saman seglin.
Slik afturför yrði mesta hneisa fyrir þjóð, sem löng-
um hefur kennt sig við bækur, og er ófært annað en
þessi mál verði tekin til endurskoðunar af hálfu
stjórnvalda.
Almenningsbókasöfn eru miklar menningar- og
menntastofnanir hvert i sínu byggðarlagi og má að
ýmsu leyti segja að þau séu hluti af skólakerfinu þar
sem þau veita viðtæka fræðslu og upplýsingar bæði
skólanemendum og öðrum íbúum byggðanna.
Af þessari ástæðu væri mjög eðlilegt að rikissjóður
bæri uppi sama kostnaðarhlutfall af bókasafnsrekstri
og hann gerir í sambandi við skóla landsins, en um
slikt þýðir ekki að tala í bráð.
Sennilega væri heppilegast að hafa ákveðna viðmið-
unarreglu í sambandi við fjárveitingar ríkisins til
bókasafna og leggur Vísir til, að framlagið verði látið
nema helmingi verðs á meðalbók á hvern íbúa
byggðarinnar. Ef meðalverð algengustu íslenskra
bóka er áætlað um 3000 krónur, yrði f járframlagið
1500 krónur á hvern íbúa miðað við núverandi verðlag.
Með þessu móti fengi bókasafn í 1000 manna byggð
einnar og hálfrar milljónar króna fjárstuðning við
reksturinn á þessu ári og 2000 manna byggð í sama
hlutfalli þrjár milijónir króna.
Ríkissjóður verður að hlúa að þeim mikla
menningarauka, sem bókasöfnin eru, og ef tekið er
tillit til þeirra upphæða, sem ríkið hefur í tekjur af
hverjum landsmanni á ári ætti ekki að vera til of
mikils ætlast að í staðinn kaupi það svo sem hálfa bók
á mann að jafnaði. Ekki fer Vísir fram á jafnvirði
heillar bókar á mann í hverju byggðarlagi, heldur að-
eins stuðning, sem svarar hálfu bókarverði.
Þessum fjárveitingum ríkisins ætti einungis að
verja til bókakaupa og viðhalds á bókakosti safnanna,
spjaldskrárgerðar og endurskipulagningar.
Á móti þessu fé kæmi svo framlag sveitarfélaganna
á hverjum stað, sem gæti numið svipaðri upphæð, og
yrði við það miðað að sveitarfélagið legði til húsnæði
og greiddi starfsmannahald og rekstrarkostnað bóka-
safnsins.
Með þessum hætti væri tryggt, að bókasöfnin yrðu
þær mennta-, upplýsinga-og tómstundastofnanir, sem
bókaþióðin vill aft þau verði.
Haraldur Blöndal tek-
ur hér til umræðu meið-
yrðamál þau sem höfð-
uðvoru vegna skrifa um
aðstandendur Varins
lands og afskipti nor-
rænna rithöfunda af þvi
máli, á þingi þeirra i
Reykjavik fyrir
skömmu.
Á norrænu rithöfunda-
þingi nú í sumar kvaddi sér
hljóðs svíi að spyrjast fyrir
um meiðyrðamál tólf for-
ystumanna undirskriftar-
söfnunar Varins lands gegn
nokkrum íslendingum.
Af fréttum má marka, að
formaður íslensku. rithöf-
undasamtakanna hafi þar
hlaupið á sig og gefíð svör,
sem eru í engu samræmi við
raunveruleikann.
Hvað snerta þessi mál svía?
Sigurður A. Magnússon, sem er
nú formaður rithöfundasamtak-
anna á Islandi, hélt einu sinni tölu
um þessi meiðyrðamál erlendis i
klögunarskyni. Var hann áminntur
fyrir þessi glöp sin af stjórn rithöf-
undasamtakanna, þegar heim
kom. Önákvæm ræða Sigurðar
varð hins vegar til þess að margir
norrænir rithöfundar töldu, að ver-
ið væri að ráðast gegn prentfrelsi á
Islandi með þvi að fara i þessi
meiðyrðamál. Það er af þessum
sökum, sem sviinn kvaddi sér
hljóðs nú að spyrjast fyrir.
Meiðyrðamál þessi koma þó svi-
um ekki frekar við en venjulegt
skaðabótamál vegna þess, að
drukkinn ribbaldi gerir óskunda
hjá fólki, eða maður lendir i
árekstri.
Eðlilegt að verja æru sína.
A sama hátt og fólk telur eðlilegt
að fá bætt tjón, sem aðrir valda þvi
með skaðabótaskyldum hætti, þá
er eðlilegt að menn telji sér rétt að
verja æru sina, og vilji ekki þola
bótalaust að vera svivirtir i blöö-
um.
Prentfrelsiö var aldrei til þess
sett að ritsóðar gætu vaðiö um rit-
völlinn bölvandi og ragnandi og
meitt bótalaust hvern þann, sem
ekki fór að vilja þeirra. Vegna
prentfrelsisins hefur almannavald
þó vfirleitt ekki gætur á ritsóðun-
um, heldur metur það hver með
sjálfum sér, hvort hann telur sig
ærumeiddan. Hann getur þá höfðað
mál og dómstólarnir skera úr um
þrætuna.
Og þannig er prentfrelsinu best
borgið. Menn hafa fullan rétt til að
tjá sig, en skulu ábyrgjast fram-
setninguna.
Þjóðviljasjóðurinn
Samkvæmt blaðafregnum á nú
að stofna sjóð til að standa straum
af kostnaði vegna meiðyrðamála
forystumanna Varins Lands. Ekki
á þó að safna fé til að borga 'máls-
höfðunina eins og réttast væri og i
VISIR
Miðvikudagur 29. júnl 1977
samræmi við anda prentfrelsisins,
heldur á að safna fé til þess að
greiða fyrir menn, sem ekki geta
tekið þátt i opinberum umræðum
án þess að veröa sér og málstað
sinum til skammar með sóðalegum
munnsöfnuði.
Miklu nær væri fyrir vini þessara
manna að útvega þeim kennslu i
hófsömum skrifum til þess aö þeir
geti I framtfðinni komið skoðunum
sinum þokkalega á framfæri.
Eiga rithöfundar aö vera
ábyrgðarlausir.
. Ef marka má orð Sigurðar A.
Magnússonar telur hann rithöf-
unda eiga að njóta sérréttinda og
aö þeir eigi aö hafa meira prent-
frelsi en aðrir.
Slikar skoðanir eru jafnframt
krafa um afnám prentfrelsis, þvi
að fái einn maöur meiri rétt til að
tjá skoöanir sinar en aðrir, þá
merkir það um leið höft á málfrelsi
manna.
Ég veit ekki til þess að nokkur
rithöfundur, sem til frægðar hefur
unnið, hafi krafist sérréttinda fyrir
sig. Allir rithöfundar með sjálfs-
virðingu telja skrifað orð það mik-
ils virði að fara veröi vel með það
og ekki beita þvi til ills. Sönnu nær
geta orð velmetins rithöfundar
vegið þyngra en annarra og þess
vegna valdið meiri miska, sé þeim
beitt til þess.
Dónaskrif Halldórs Laxness um
Einar Benediktsson eru þvi alvar-
legri, sem Halldór er heimsfrægur
maður og einn mesti stilisti á Is-
lenska tungu. Þessi skrif heföu ekki
verið tekin alvarlega, ef venjulegur
maður hefði ritaö þau, a.m.k. hefði
veriö léttara að lita fram hjá þeim.
Tilraun til skoöanakúgunar.
Nú eru liðin þrjú ár frá undir-
skriftasöfnun Varins lands. I dag er
enn ljósar en áður, hversu varnir
eru nauðsynlegar á íslandi.
Reynslan hefur þvi staðfest álit
þeirra kjósenda, sem skrifuðu nöfn
sin undir áskorunina.
Skrif þeirra manna sem hæst létu
af andstæðingum söfnunarinnar,
hafa að sama skapi reynst byggö á
röngum forsendum. Þó voru mörg
þau skrif málefnaleg. En skrif
þeirra manna, sem stefnt var i
meiðyrðamálunum, skera sig úr
sakir sóðaorðbragös. Sjaldan hafa
menn verið svivirtir jafn mikið og
þá, og tilgangurinn virðist auösær.
Það átti að hræöa menn frá und-
irskriftum með hótunum um stór-
felldar ærumeiðingar, en það mis-
tókst.
Deilur um þjóðmál tengjast
ærumeiðingum
Slikar og þvi likar aðgeröir eru
þekktar. Alvitringar i stjórnmálum
hafa einlægt freistast til þess að
beita slikum aðferðum. Margur
maðurinn kærir sig ekki um aö fá
nafn sitt atað auri vegna þess eins,
að hann segi skoðanir sinar opin-
berlega og þegir heldur.
Hefur Þjóðviljinn einna helst
beitt þessari ofsóknaraðferð og þvi
miður orðið um of ágegnt.
„Prentfrelsið var aldrei til þess sett aö ritsóðar gætu vaðiö um rit-
völlinn bölvandi og ragnandi og meitt bótalaust hvern þann, sem
ekki fór aö vilja þeirra”, segir Haraldur Blöndal lögfræöingur I
þessari grcin sinni.
Sóðaskrif eins og andstæöingar
Varins lands stunduðu eru hættuleg
frjálsri skoðanamyndun, þvi aö
þau fæla menn frá þvi að láta
stjórnmál til sin taka. Sóðaskrifin
valda þvi, að menn telja subbuskap
og ókurteisi nauösynlega i opinber-
um þjóðmálaumræöum, og halda
að deilur um þjóömál hljóti aö hata
ærumeiðingar I för með sér.
Forystumenú Varins lands völdu
þann kostinn að sætta sig ekki við
sóðaskrifin. Þeir hafa látið ritsóð-
ana standa við stóru orðin fyrir
dómstólum, en sóðunum hefur ekki
tekist það.
* i >'r
■ •
Miövikudagur 29. júni 1977 VISIR
Allir eru sistarfandi i Kina og samhugur er mikiil meöal fólks, aö
sögn Sverris Einarssonar.
Meiðyrðamól koma svíum ekki
frekar við en mól vegno bílárekstra
Tekið á móti islenska hópnum meö lófataki f einni af hinum fjöl-
mörgu kommúnum sem hópurinn sótti heim. (Myndirnar tók
Sverrir Einarsson).
islensku feröalangarnir i skoöunarferö um kinverska borg.
„VH> GtNGUM EFTIR KINA-
MÚRNUM í 32 STIGA HITA'
Fyrsti islenski ferðamanna-
hópurinn, sem hefur farið i skipu-
lagöa ferð til Kina, er nýkominn
heim eftir vel heppnaða ferð.
Hópurinn lagöi upp frá tslandi um
siðustu mánaöamót en alls tók
ferðin 23 daga. Ferðin var farin á
vegum „Kinversk-Islenska
menningarfélagsins” og var haft
samráð við ferðaskrifstofuna
Landsýn varöandi fyrirgreiöslu hér
heima, en að öðru leyti önnuöust
kinverskir aðilar skipulagningu
ferðarinnar.
„Þetta var alveg skinandi ferð i
alla staðL Móttökurnar voru
höfðinglegar og aflur viður-"
gjörningur af hálfu landsmanna
eins og að um þjóðhöfðingja hefði
ferið að ræða,” sagði Sverrir
Einarsson, tannlæknir en hann var
i hópi ferðalanganna.
,,Að visu var ferðin dálitið erfið,
þvi prógramið var ansi þétt og má
segja að hver minúta hafi verið
skipulögð. En þetta var vissulega
ánægjuleg ferð og á margan hátt
óh'k þvi sem maður á að venjast.
Ég held lika, að þetta mikla skipu-
lag hafi verið nauðsynlegt, þvi auð-
vitað vorum við öll mállaus i
hópnum og þvi hefði eflaust orðið
erfiðleikum bundið að vera þarna
mikið upp á eigin spýtur,” sagði
Sverrir ennfremur.
Vinnugleöi áberandi
þáttur i lifi fólks
„Það vakti sérstaka athygli
okkar hvað vinnugleði virðist vera
áberandi þáttur i daglegu lifi fólks-
ins þarna. Allir eru si'starfandi og
þrátt fyrir áberandi fátækt virðistt
vera mikill samhugur i mönnum og
áhugi á að byggja upp,”
Við hittum þarna fjóra islend-
inga, sem eru við nám i Kina, oj
létu þeir allir vel af dvöl sinni oj
voru hinir hressustu. Svo var auð
vitað farið að Kinamúrnum og vi!
gegnum á honum i um 32stiga hita
IKina erlika mikið afgörðum, serr
gaman er að skoða, svo og fornurr
musterum og hofum frá hinum
ýmsu keisaratimabilum. Þaö er
sem sagt margt athyglisvert að sjá
þarna,” sagði Sverrir.
Sv.G
- rœtt við
Sverri
Einarsson,
tannlœkni,
sem er ný
kominn úr
heimsókn
til
Kínaveldis