Tíminn - 12.11.1968, Page 2

2
TIMINN
ÞRIÐJUDAGUR 12. nóvember 1968.

DOLLARINN f 88 KR.
OG PUNDIÐ I 210 KR
Reykjavík, mánudag.
Bankastjórar Seðlabanka ís-
lands kvöddu fréttamenn á
fund sinn í dag, stundarfjórð
ungi áður en þingfundir hófust.
Voru þar mættir bankastjóram
ir dr. Jóhannes Nordal, Björn
Tryggvason og Davíð Ólafsson.
Dr- Jóhannes hafði orð fyrir
bankastjórunum, og las eftir-
farandi fréttatilkynningu, sem
hér birtist í heild.
„Bankastjórn Seðlabankans
hefur, að höfðu samráði við
bankaráð og að fengnu sam-
þykki ríkisstjórnarinnar, ákveð
ið nýtt stofngengi íslenzkrar
krónu, og tekur það gildi frá
kl. 9 á morgun, hinn 12. nóv-
ember 1968. Er í dag að vænta
staðfestingar stjórnar Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins á ákvörðun
þessari.
Hið nýja stofngengi er 88.00
íslenzkar krónur hver banda-
rískur dollar, en það er 35,2%
lækkun frá því gengi, sem í
gildi hefur verið. Jafnframt hef
ur verið ákveðið, að kaup-
gengi hvers dollars skuli vera
87,90 krónur og sölugengi 88,
10 en kaup- og sölugengi annn-
arra mynta i samræmi við það.
'Ráðgert er að Seðlabankinn
birti fyrir opnun bankanna á
morgun, þi’iðjudaginn 12. nóv
ember, nýja gengisskráningu fyr
ir allar myntir, er skráðar hafa
verið hér á landi að undanförnu
en þangað til slík gengisskrán
ing hefur verið birt.helzt sú
stöðvun gjaldeyrisviðskipta, er
tilkynnt var af Seðlabankanum
í g_ær.
í tilefni þessarar gengisbreyt
ingar vill bankastjórn Seðla-
bankans láta fara frá sér eftir
farandi
Greinargerð:
Það er kunnara en frá þurfi
að segja að útflutningsfram-
leiðsla íslendinga hefur á und
anförnum tveimur árum orðið
fyrir meiri áföllum og erfiðleik
um en um áratuga skeið. Or-
saka þessara vandamála er
ekki, eins og svo oft áður, sér
staklega að leita' í óeðlilegri
þenslu innanlands á þessu tíma
bili eða meiri hækkun fram-
leiðslukostnaðar hér á landi en
í nágrannalöndunum, er dregið
hafi úr samkeppnishæfni at-
vinnuveganna, heldur hefur hér
átt sér stað gjörbreyting í ytri
skilyrðum þjóðarbúskaparins.
einkum aflabrögðum og útflutn
ingsverðlagi, sem íslendingar fá
lítt eða ekki við ráðið. Hafa
þessi umskipti orðið þeim mun
tilfinnanlegri að þau hafa kom
ið í kjölfar mikiEa veltiára,
þegar útflutningsframleiðsla var
óvenjulega mikil og verðþróun
afurða hagstæð, og höfðu lífs-
kjör, tekjur og allur innlendur
kostnaður hækkað fyllilega til
samræmis við þá miklu' tekju
myndun er því fylgdi.
Séu bornar saman útflutnings
tekjur árið 1966 og síðustu á-
ætlanir um útflutning á þessu
ári, má öruggt telja, að átt hafi
sér stað á þessum tveimur ár-
um lækkun útflutningsverðmæt
is, er nemi í heild sem næst
45%, ef miðað er við óbreytt
gengi á dollar. Við þetta bæt
ist svo að erlendur kostnaður
sjávarútvegsins hefur lækkað
tiltölulega lítið þótt framleiðslu
verðmæti hans hafi minnkað,
svo að nettó-gjaldeyristekjur af
starfsemi hans hafa lækkað enn
meir, eða ekki um minna en
55% frá því, sem þær reyndust
á árinu 1966. Hefur þessi sam
dráttur verið að koma fram
jafnt og þétt á undanförnum
tveimur árum og er orðið óhjá
kvæmilegt að horfast í augu
við það, að litlar vonir virðast
til þess, að um mikinn eða
skjótan bata geti orðið að ræða
seðlabankastjóri.
á næstunni, hvorki í aflabrögð
um né verðlagi á erlendum
mörkuðum.
Aðgerðir í efnahagsmáium á
þessu tímabili hafa stefnt að
því að draga úr áhrifum tekju-
missisins á lífskjör þjóðarinn
ar og atvinnu og hefur það verið
gert í þeirri von, að erfiðleik-
arnir yrðu skammvinnari en
raun ber vitni. Hefur þetta ver
ið gert með því að halda uppi
meiri eftirspurn innanlands en
tekjur þjóðarbúsins hafa raun-
verulega leyft, en mismunurinn
hefur verið jafnaður með notk
un hins mikla gjaldeyrisvara-
sjóðs, sem fyrir var svo og
með erlendu lánsfé, einkum því,
sem komið hefur inn vegna
stórframkvæmdanna við Búr-
fell og í Straumsvík. Jafnframt
hefur verið gripið til margvís-
legra ráðstafana til þess að að
stoða sjávarútveginn og
tryggja áframhaldandi rekstur
hans þrátt fyrir sívaxandi örð-
ugleika, sem hinn stórfelldi
tekjumissir hefur haft í för með
sér.
Eftir því sem lengra hefur
liðið, hefur þó reynzt erfiðara
að verja þjóðarbúið fyrir afleið
ingum þeirra algjöru umskipta
sem átt hafa sér stað í sjávar
útveginum. Hafa því samdráttar
áhrif þau. sem áttu sér upptök
í lækkandi útflutningstekjum,
smám saman breiðzt út um hag
kerfið og stöðnun og síðar sam
dráttur fylgt í kjölfarið. Með
versnandi greiðslujöfnuði og
minnkandi gjaldeyrisforða hef
ur svigrúmið til þess að halda
uppi eftirspurn og atvinnu
minnkað jafnt og þétt. Er nú svo
komið, að allt er í hættu sam-
tímis: greiðslustaða og efna-
hagslegt öryggi þjóðarinnar út
á við, lífskjör almennings og
skilyrðin fyrir því, að hægt sé
að tryggja nægilega atvinnu.
Til þess að bægja þessum
hættum frá dyrum er óhjá-
kvæmilegt, að nú verði gripið
til róttækra efnahagsráðstafana,
er hafi það meginmarkmið að
skapa atvinnuvegunum á ný við
unandi afkomu- og vaxtarskil-
yrði. Er það skoðun bankastjórn
ar Seðlabankans, að gengisbreyt
ing hljóti að verða einn megin
þáttur slikra ráðstafana, enda
verður ekki séð, að unnt sé eft
ir öðrum leiðum að ná þeim
markmiðum, sem nú eru brýn-
ust í íslenzkum efnahagsmálum,
en þau eru bætt atvinnuskilyrði,
aukin framleiðsla og hagstæður
greiðslujöfnuður við útlönd.
Sú gengislækkun, sem nú hef
ur verið ákveðin, mun í fyrsta
lagi skapa útflutningsatvinnu-
vegunum á ný viðunandi rekstr
argrundvöll, svo að tryggt
verði, að öll tækifæri til fram-
leiðsluaukningar, betri nýtingar
og fjölbreyttari framleiðslu,
verði notuð til hins ýtrasta. Við
ákvörðun gengisins hefur verið
að því stefnt að sjávarútvegur
inn verð^rekinn hallalaust og
án rekstrarstyrkja, og hefur þar
m.a. verið stuðzt við víðtæk
ar upplýsingar um afxomu hans
sem einkum hefur verið unnið
að á vegum Efnahagsstofnunar
innar. ,
Gengisbreytingunni er þó
vissulega ekki einungis ætlað
að bæta stöðu sjávarútvegsins
heldur mun hún einnig hafa örv
andi áhrif á fjölmargar aðrar
framleiðslugreinar. einkum í
iðnaði, þar sem hvatning til
framleiðsluaukningar og til út
flutnings ætti að skapast _i
skjóli hagstæðara gengis. Á-
hrifamáttur gengisbreytingar er
fyrst og fremst í því fólginn, að
að hún breytir hlutföllunum á
milli innlends og erlends kostn-
aðar í öllum greinum þjóðar
búskaparins, jafnt í framleiðslu
sem neyzlu. Hvarvetna hvetur
hún ti'l meiri gjaldeyrisöflunar,
jafnframt því sem öll verðhlut
föll færast íslenzkri vöru og
þjónustu í hag. Það er einmitt
slíkur tilflutningur eftirspurna
frá erlendum til innlendra
framleiðsluþátta sem er nauð
synlegur til þess, að jafnvægi
geti náðst að nýju í greiðsluvið
skiptum við útlönd eftir hina
stórfelldu lækkun útflutnings-
tekna, sem átt hefur sér stað
undanfarin tvö ár. Gengisbreyt
ingin mun þannig styrkja stöðu
þjóðarbúsins út á við og skapa
skilyrði þess, að á ný endur
heimtist traust manna innan-
lands og utan á íslenzkum gjald
miðli.
Með gengisbreytingunni ættu
ný tækifæri að geta skapazt til
að auka fjölbreytni útflutnings
atvinnuveganna og koma á fót
vaxandi framleiðslugreinum við
hlið sjávarútvegsins. Eigi ís-
lendingar ekki að bíða varanlega
hnekki í baráttu sinni fyrir
bættum lífskjörum vegna
þeirra efnahagsáfalla, sem þeir
hafa nú orðið fyrir, verður á
næstu árum að eiga sér stað
mikil aukning útflutningsfram-
leiðslu og gjaldeyrisöflunar.
Þótt margvísleg tækifæri séu
tvímælalaust enn ónotuð í sjáv
arútveginum, er engu að síður
Ijóst, að í framtiðinni verður
í vaxandi mæli að treysta á
auknar gjaldeyristekjur af ann
arri starfsemi. Sú þróun, sem
orðið hefur að undanförnu sýnir,
að gjaldeyrisöflun þjóðarinnar
getur ekki áfram hvílt svo að
segja eingöngu á einum atvinnu
vegi, sjávarútveginum, en flest
ar aðrar greinar notið verndar
og góðra lífskjara í skjóli hans.
íslendingar standa nú frammi
fyrir því mikla verkefni að
gera iðnaðarframleiðslu lands-
ins samkeppnishæfa, ekki að-
eins á innanlandsmarkaði, held
ur einnig erlendis. Þetta verður
hins vegar aldrei gert, nema á
grundvelli gengis, sem er hag-
stætt innlendri framleiðslu,
þannig að hún geti vaxið og
dafnað án óeðlilegra tollvernd
ar-
Með almennri örvun at-
vinnustarfsemi og auknu svig
rúmi í gjaldeyrismálum er
þess loks að vænta, að gengis-
breytingin geti átt mikilsverð
an þátt í því að bæta atvinnu-
ástandið og koma í veg fyrir
samdrátt framleiðslu og fram
kvæmda og þá alvarlegu aukn-
ingu atvinnuleysis, sem nú virð
ist framundan, ef ekkert er að
gert. Þessi og önnur markmið
gengislœkkunarinnar munu þó
því aðeins nást, að hagstæðum
áhrifum hennar á starfsemi at-
vumuveganna verið ekki eytt
með hækkunum kaupgjalds og
innlends framleiðslukostnaðar.
Hjá því verður ekki komizt,
að svo mikil gengislækkun hafi
í för með sér ýmsa erfiðleika
og komi í fyrstu við hagsmuni
margra aðila. Engu að síður
verður að vona, að hún valdi
ekki sundrung og dýrkeyptum
kjaradeilum, heldur verði mönn
um hvatning til þess að gera
sameiginlegt átak til þeirrar
framleiðsluaukningar og verð-
mætasköpunar, sem ein getur
búið íslenzku þjóðinni bætt lífs
kjör í framtíðinni. Gæti þá
vel svo farið, að þjóðarbúið nái
sér fyrr eftir undanfarna erfið
leika en flestir þora nú að gera
sér vonir um.“
Á blaSamannafundi Seðlabankans i dag. Dr. Jóhannes Nordal seðlabankastjóH fyrir miðju, og hægra megin við hann er Davíð Ólafsson
(Tímamynd G. E.)