Tíminn - 09.03.1969, Blaðsíða 6

6
TIMINN
' "JuMtB-ACw. marz 196».
bréf fil Ólafs
Björnssonar prófessors
Kæri Ólafui' Björmsson!
Mér skiLst á því, sem þú Tiefur
iagt á Alþiin.g'i og málgögn Sjálf-
;tæðitsmamia hafa eftfir j>ér, að
)ér gangi iUa að skiJja hver séu
irræði Framsókn.arflokksims til
aiuanar á þeiim höfiuðvandia, sem
iú er feingizt við, en það er sú
fjárhagsbreppa, sem veáidiur því,
að hér eru nú möing þúsund ait-
v'iminiuleysin.gj.a. Lauisn þesis vanda
sunfum við mú að láta gamga fyrir
>llu öðru, en jafnframit þurfium
Æ að gæta þess, að ekki komi
aifltur tál söguminar svipuð oflþensilia
>g var hér fyxir nokkrum árum
yg viið Framsófen armein'n gagnrýnd-
xm þá harðlega. Það, sem fslend-
j»g)ar þurfa að læra, er að n.á tök-
am á svooefndum. hagsveáflum,
«m ýmist valda aitvinnul'eysi eða
jflþenslu, því að hvort tveggja er
hættulegt fjármálaiífti þjóðarinmar.
í því stuitta bréfi, sem hér fer
\ eftir, vl ég .gera dáldtla tálraum
M a@ gl'ög.gva skiáning þirnm á því,
hvemág Framsóknarflokkurimm váll
bregðast við þessum vanda.
Fyrir 18 árum kom út bók efltir
þig, sem miefoi'st: Hagfræði. Á
bls. 150—154 í þessiari bók gerir
þú grein fyrir þeim ráðstöfunum,
aem til greina koma til þesis að
jaflnia hagsveótflur og vámoa buig á
kreppum. Helztu ráðstafanár, sem
þú mefndir, eru þessar:
1. Ráðstatfiamir í banka- og pen-
Hngamálum.
2. Opim.beraT f j ármálaaðgierðir.
3. Stjórn fjárfiestiojgar — þjóð-
haigsáætianir.
4. Þjóðoýtiinig.
Ég skal oú lí.tillega víkja að
hverju þessu atriði fyrir sig með
tállilti til þess, hveroig FTamsóbn-
arflokkurinm vM beita umræddum
ráðstöfunium í baráttummi gego ait-
vi nnukreppuiroi, sem mú er
glímt við, og stuðla jafmframt að
því, að hagsveiilur, sem ýmist
leiða ti'l atvimnuleyisis eða ofþenslu,
geri okkur efcki sama óskiumda og
hingað tdl.
Ráðstafanir í
banka- og peninga-
málum
Ég vík þá að fyrsta atriðiou,
sem þú oietfmir, þ. e. ráðstöfunum
í hanfca- og pemimigamálium.
Þú segir, að með skyinsamiegri
úitlániastefou af hálflu bamkaninia
megi áorka mifclu til að jafoa hag-
svieáflur og vinima bu,g á kreppum.
Þú segir á biaðsíðú 150, að „méö
því að læfcka útl'ánsvexti og
fcaupa verðbréf (á öðrum stað
telur þú víxia helztu verðbréfiin)
geta hamkarndr að öðru jöfou haft
örvandi áhrif á fjárfestiinigu einka-
fyrirtækja". Þessu lýsir þú enm
nánar á bls. 98—101. Þar taiar þú
um vaxtalækkum sem aðfierð til
„að örva framkvæmdir og at-
vinmu“, en „telji se'ðl'ahamkinn, að
árang'ur af yarialækkunimini verði
ekfei fullmægjandi, getur bamfcinn
með þátttöbu í verðþréfamarkaðim
um hatfit áhritf á að auka pemimga-
framboð'ið. Þessar ráðstatfandr
mynidu þá verða íólgmar í verð-
bréfakaupum“ (bls. 101).
Hér kemur það glöggit fram hjá
þór, að þú telur vaxitalækbum og
aiuiMm útlán seðiabanka, sem fólg-
in væru í kaupum á Víxkum eða
öðtram verðbréfum, mifcilvægt úr-
ræði í peninigamálum, ef vinma á
bug á aitviaimi'1'eyisL Hliinis vegar
teliur þú vaxtahækbuin og Sánasam
drátt úrræði til að vinma bug á
ofþenslu (sbr. bis. 98).
I Við Framsókinarmemn viljium
bregðast við atviainukreppumni,
sem mú er gl'ímit við, náfcvæm-
lega á þann hátt, sem kemur fram
hjá þér hér á undan. Við höfum
margsfiininds lagt tSd, að útlánsvext-
ir væru lækkaðdr og útlám Seðla-
banfeamis au'fein, m. a. með aukn-
um kaupum á framledðsiuvíxlum
atvdinmiuvegannia. Stefnia okkar er
þvd mjög Ijós varðandd þet'ta
atriðii.
Ég sá í eioihverju blaði, að tfiarið
er að eignia þér þá kenmdmigu, að
útlán baaka verði að bindia við
sparifjárioo'lögin. Heildarútlám
miegi ekki vera medri en sparifénu
memur og helzt miomá eða sem
svarar gjaldeyrisvamasjóðnum. Ég
sé þesisari kenmdmgu hims vegar
hvergi haldið fram í umræddri
bók þimmi. Þvert á móti gerdr þú
ráð fyrir, að viðskiptabamkamdr
hafi meira fé til 'Umráða em memur
spariiféinu, því að þú segir, að þeir
öðlst sjóði sína „ajina'ð'hvort á
þamn hátt að þeir taíca lán í seðla-
banikanum eða taka á móti iomián-
um frá almieooiimigi“ (Bis. 90). Um
| þessar mundir er þammiig ástatt
; hérlemdiis, að þrátt fyrir aityinmu-
i biieppumia hafia viðskiptaibank-
,arndr aðeinis spariféð frá almenrn-
j'iingi tiil ráðstöfiumar, en raunveru-
í lega engin lán frá Séðlabaefeamum,
Iþví að láadm (emdurfceyptir vixlar
lo. fl.), sem þeir hatfa frá honum,
jjatfngilda sparifjárbáindding'Unini eða
• tæplega það. Það, sem veldur
j hiinmi miifeliu lánsfjárfereppu, sem
j nú er hér og á tvímælalaust mesta
j þáittimm í latvimmuleysinu, er 1 eink-
i um það, að vdð'skiptaibamkarndr
i haifa ekki meitt l'áaisfé frá Seðía-
jbainkamum til ráðstöfunar umfram
sparitféð, edms og þedr höfðu hér
áður fyrr og edms og þú geriir ráð
fyrir í bók þdoni, að þeir hafi.
Um þessar mumdir er rauinveru-
'lega beitt ráðstöfunum í peniriga-
málurn, sem samkvæmt bók þiinmi
er beditt gegn otfþenslu, þ. e. háum
vöxitum og l'ámisfjárhöfltum. Lækn-
iismeðal er m. ö. o. ailveg öfugt
vdð það, sem á að vera, því að
vdð 'eram nú ekfci að glma vi@
ofþenslu, heldur hið gagnstæða.
Opinberar
fjármálaaðgerðir
Um þetta atrið'i segdr þú, að hið
opinibera geti með útgjöldum sín-
um og tekjuöfllun haflt mikil áhrif
á að draga úr fereppum. Aukniar
framkvæmdir þess auká kaupget-
una og örvl atviinmulífið og dragi
úr atvdinnuleysi. Þetta geti þó því
aðéims borið tilætíiaðam árangur,
iað sfeattar séu ekfei aufenir tilsvar-
arndi, því að þá sé kaupgeta dregirn
ina á öðram svdðum og ný sé mynd
uð. „í sjáltfu sér getur það verið
íuillkomlega helbrigð fjármála-
stetfma", segir þú á bJs. 151, „að
láta rifeið safma skuldum á kreppu-
tímum, ef með því móti mætti
vdmina bug á kreppunum, því að
meðan um inmlendar ríkiisskuldir
er að ræða, geta þær ekki verið
byrði fyrir þjóðfélagið í hed:ld“.
Þú varar svo mjög sterklega við
þeim gamia hugsumiarhætti, að
reka ei'gi ríbið eins og einkafyrir-
tæki, sem dragi úr framkvæmdum
á ferepputímum, en aufci þær á
vel'gengnistímum.
Afstaða okkai' Framsóknar-
mamna er alveg í samræmi vdð
þessar kennimgar þínar eða réttara
saigt þær staðreyindir, sem þú skýr
ir hér frá. Við leggjum nú til að
þatð hvorttveggja sé gert tiJ að
auka atvinnu og kaupgetu, að opiin-
berar framkvæmdir séu auknar og
aukiin ýmis framlög til aitvimmu-
vega. Um þetta efmd höfum við
borið fram tiJlögur bæði inrnan
þiogs og utan. Vei má vera, að
framkvæmd þessara tiilagma leiði
til þess, að einhver greiðslu'halli
yrði hjá ríkáinu um sinin, en sá
haili myndi fl'jótt geta unndzt upp,
þegar búið væri að signast á at-
vinmuileysimu og örva atvinmul'ífið,
því að ríkið gætii þá heldur dreg-
ið úr framkvæmdum og auk þess
mymdu tekjur þess aukast af sjálfu
sér, þegar atviinnustarfsemi efldist.
Stefmia sú, sem ríki'sstjórmdm og
stuðmimgsf'lokkar heomiar reka mú,
er alveg í andstöðu við framao-
greimdar hagfiræðilegar staðreynd-
ir, sem þú gred'nir frá í bók þinmii.
Nú er rauniverulegia verið að draga
úr ýmsum opiaiberum framikvæmd
um, miðað við það, sem var á vel-
gemigisárumum. Þegar þetta bætiist
við samdráttfimm hjá einkarekstrim-
um, verður þetta til að aufea at-
viminulieysið og kreppunia.
Stjórn fjárfestingar
- þjóðhagsá ætlan ir
I Eg kem þá að þriðja atriðdmu,
sem þú nefmir: Stjórm_ fjárfe'Sting-
ar-þjóðhagsáætianir. Áður en ég
vík að því, sem þú segir um þetta
atráði, finmsit mér rétt að skýra
tfrá því, að þú ert áður búiinn að
; segja, að hvorki ráðstafanir í
banfea- og pemioigamálum né opim-
j berar fjármálaaðg'erðiir séu eimbiít
| úrræði tdl að jafna bagsveifl'ur eða
vimma bug á kreppum. Einbum full-
yrðir þú þetta í sambamidi við ráð-
statfanir í banka- og peniimgamál-
urn, en um þær segir þú m. a.:
„Vafiasamara er, og jatfavél ólík-
leigt, að slíkar ráðstatfandr getd út
af fyrir sig mægt til þess að má
tiJætkiðium ánamgri í þessu efmd“.
(Bis. 150).
Og þá kemur að því, sem þú
segir um stjóra á fjárfestingummi.
Þanm kafla úr bók þiinoi ætla ég
að birba í heiilu lagi:
„Þar sem það er eimkum frá
fjárfesitimgarstarfsemimmii, sem
traflamir þær í atvmrul'ífinu
koma, er hagsveitfílium valda, eru
margir hagfræðingar þeirrar skoð'-
umar, að hagsveátflum verði ekki
útrýmt öðruvísd em á þann hátt,
að hið opimbera hafi með höoduim
alMsherjarstjóm á áUiri fj'árfestimg-
arsbarfsemi. Þetta þarf emgam
veginm að hatfa það í för með sér,
að fjárfesitimgarisitarfsemiin verði
þjóðaýtt, þ. e. að hið opinbera baki
hama aigeriega' í sáinar hemdur.
Stjóra hiins opimbera á fjárfestdmg-
umni gæti vél verið með því móti,
að leibað yrði sem víðtækastrar
samvájnmu við einkareksturinm og
yrði þá maæbmið hennar að sam-
ræma þammdig fjárfiestinigarfyxir-
ætlanir opimiberra aðila og einka-
fyrirtækja, aö sem bezt yrði tryggt
í semn, að fjárfestimig væri hæfi-
ieg á hverjum tíma til þess að at-
viinnia væri nægilega mikil, en þó
yrði hiodruð slík ofþensla í fjár-
festingumni, að haetta yrði á verð-
bólguþróun. TM grundvaiiiar slíbri
stjóxm á fjárfestimgu liggja
vemjulega svoniefmdar þjóðtoags-
spár og þjóðtoagsáætlamr, sem
byggðar eru á toeildarskýrslum um
atviimmulíf þjóðarinnar, er nefna
mætti þjóðtoiagsreikmitiga. Þjóð-
toagsa'eikningarnir veita m. a. upp-
lýsingai' um hina ýmsu þætti þjóð-
axibekmainnia, sem gerð var gredm
fyrir hér að framan, svo sem lauina
greiðsiur, ágóða, fjáirfestimgu,
neyzlu, hag iajiidsies út á við, sparn
að o. s. firv. Á graindvelli þjóðtoags
reikninganna yfiir ldðin tímabil,
ásamt vitneskju, sem fyrir h'andi
er um fyrirætlanir eimikafyrirtækja
og opiinbeira aðila, má gera þjóð-
ha'gsgreindmgu eða yflirlit um fyr-
irhugaðar framkvæmdir ytfir ákveð
ið tímabil á hirnum ýmsu sviðum
aitviainiulífsins. Á grumdvélli þjóð-
hagsreikniimgamtna er svo aftur
hægt að gera þjóhagsspár eða yfir
Mt um þró'Um'ina, eins og líkJegt er
að hún verði á tímabdii því, sem
í hönd fer. Ef stjórmiarvöldiin telja
þá þróuin, sem þjóðhaigsspáim ger-
ír ráð fyrir, æsldliega, verður þjóð-
I hagsspáfim jiafmframt að þjóðhaigs-
i áætlun. Korni það hins vegar í Ijós
i af þjóðhagss'pámoi, að hætta sé t.
j d. á þvd, að fjárfeistimg verði ónóg
j til þess áð itxyggja mæga atvinmu-
j möguledka, eða fyrirhuguð fj'ár-
i festimg er svo mikil, að hætta sé
i á verðtoólgu, hlutast toið opinbera
i til um það, að toimir eimstöku liðir
þjóðtoagsgreiinámgarinmar verði!
samræmdar 'svo iinmbyrðis, aö heild'
arþróumio verðd í samræmi við j
þau markmið, er æskileg eru talim.
V'erður þá gierð ný þjóðhagsáætl-
urn í samræmi við það og -leitazt
við að framfylgja henoi. Þjóðhags-
áætlamdr atf þessu tagi era nú gerð-
ar í flestuim löndum Evrópu, bæði
ka'þiitalisbuim og 'sósíialit9kum“.
Hér bregður þú raunar upp
mynd af því, sem hefur verið höf-
uðatriðið í efiniahagsstefmu Firam-
sóknarflokksims, sem um skeið ^
gékk undir mafnámu him leáðÍD, og j
mú h-efiur verið lögð fyrir Allþimgi
jí frumvarpinu um Átvimmiumála-
i stofnum, fjárfestinigu og gjaldeyr-
• isnotkun. Vdð Firamsófeniarmemm
jteljum að hvorki ráðstatfandr í
i banka- og penimigamákim né það,
: sem þú kallar opimberar fjáxmáJa-
j aðgerðiir, séu edmhlít tæki til að
jjafima hagsveifliur, vinma bug á
jkreppum og tryggja beMbrigða og
markvissa uppbyggimgu aitvimau-
lífsiims. Því verði áð koma til sög-
unnar ski'puleg heMdarstjórn á f jár-
festingunni, byggð á samstarfi rík-
isvalds, eimkaframtaks og stétta-
samitáka. Með slíkri beildarstjóra
og áætlumium, sem hún styðjist við,
verði helzt auðið að tryggja jatfn
vægd og markvissar firamfarir í
þ j óðiarb úskapinumi.
Hér skilur hváð mest á milli
stefmu okbar og þeinnar sbetfmu,
sem múverandi ríki'sstjóra befur
fylgt. Stetfna heomar hetfur verið
sú, að láita fjárfestiogunia sem
imest afskiptalausa og því hietfur
handatoóíið og tMviljunin oftast
ráðið því, hvað hefði forgamigsrétt.
Þeitba er ónieitanlega megimorsök
þess, hvermig nú er komið í eflna-
hagsmáJium okkar. Ef við hefðum
hatflt skymisamlega stjórm á fjárfest-
imgummi á umdanförmium góðæris-
áraim, stæðum við nú miOdu betur
að vági til að mæta erfiöleikum
en reyndin ot.
Þjóðnýting
Ég ræði hér ekki sérstáH'ega
f jórða úrræðið, sem þú miefmir, sem
ráðstötfum tál að draga úr hagsveifl
um, þ. e. þjóðnýtimguoa. Þóbt við
Framsóknarm'enm getum hugsað
okkr þjóðmýtiogu á vissum tak-
mörkuðum sviðum, sem sérstak-
lega stendur á um, erurn við and-
vígir hemni sem höfúðúrræði í
efaahagsmálum. Þótt segja megi,
eins og þú gerir í bók þinini, að
auðveldara sé að koma í veg fyrár
hagsveitflur í sósíalisbu þjóðféJagi
en kapitalisku, þá hefur hið sósial-
isfea þjóðskipÓMiag þá ókosti, að
það er of dýru verði keypt að tafea
upp slíkt hagkertfi tM að úitrýma
baigsveiflum.
Eg hygg, a@ með því að leggja
bók þína til grumdvallar á framam-
greáindiam hátt verði þér Ijóst, að
Framsókm'axflokkurimm bemdir á
mjög gJögg og ájcveðim úrræði til
iaiusnar þeirri kreppu, sem femg-
izt er við, og hvaða ledð eigi að
fara tdl að jatfaia hagsveiflur í tfram
tíðimni. Það verður því ekki deMt á
hiann fyrir það, að hamn benddr
ekki á glöggar og ákveðmar leiðir.
Hims vegar má vitamiega deála um
það, eiins og aJM annað, hvort þær
séu réttar. Ég get hins vegar ekki
anmað ráðið en að þær séu réttar
samkvæmt þeiim hiagfræðifeemming-
um, sem þú ræðir um í áður-
nefmdri bók þimni, en gæta ber
þess, að hún var skrdlúð áður en
þú gerðist þimgmaður fyrir SjáLf-
stæðisflokldmm,.
Þ. Þ.
ffW?
£L DE ICER
Is-eyðr
skafa
Hreinsar ísingu af rúðum,
læsingum og varnar ís-myndun-
Er með áfastri ís-sköfu
FÆST Á ÖLLUM HELSTU
BENSÍNSTÖÐVUM