Vísir - 17.02.1978, Blaðsíða 10

10
VÍSIR
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdarstjóri: Davíð Guðmundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Páisson óbm.
Olafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guð
mundur G. Péturssori. Umsjón með helgarblaði: Árni Þórarinsson. Blaðamenn:
Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson, Guðjón Arngrimsson, Jónina
Michaelsdóttir, Katrin Pálsdóttir, Kjartan L. Pálsson, Kjartan Stefánsson, Oli
Tynes, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson.
Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Jón Einar Guðjónsson. utlit og hönnun: Jón
Oskar Hafsteinsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingarog skrifstofur: SiðumúlaS
simar 86611 og 82260
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14 simi 86611 7 linur
Askriftargjald er kr. 1700 a
mánuði innanlands.
Verð i lausasölu
kr. 90 eintakið.
Prentun
Blaðaprent h/f.
Villukenning
Eftir kjarasamningana síðastliðiö sumar var mjög
ákveðið bent á það i þessu blaði að með þeim hefði verið
tekin ákvörðun um fall krónunnar og nýja verðbólguhol-
skef lu. En ýmsir talsmenn stjórnarandstöðunnar, verka-
lýðshreyfingarinnar og stjórnarflokkanna vildu ekki
horfast í augu við þessa staðreynd þá.
Viðskiptaráðherra taldi t.d. í blaðaviðtali að sæmilega
hefði tekist með samningana og rétt væri að bíða og sjá
hvort þeir leiddu til aukinnar verðbólgu ástæðulaust væri
að vera með spádóma þar um. Ráðherrann gaf jafn-
f ramt til kynna í þessu sambandi að blöðin ættu mestan
þátt í að magna verðbólguna.
í þeim umræðum sem fram fóru um efnahagsmálin í
framhaldi af kjarasamningunum var því m.a. haldið
fram að margir græddu á verðbólgunni og þá sérstak-
lega ungt fólk. Vísir andmælti þessu sjónarmiði enda
hef ur verðbólgan leikið fáa jaf n grátt eins og þá sem eru
að hef ja búskap og standa f rammi fyrir því að koma sér
þaki yfir höfuðið í fyrsta sinn.
Morgunblaðið ítrekaði fyrir skömmu þessa full-
yrðingu að unga fólkið græddi á verðbólgunni og hún
hefði bætt lífskjör fólksins í landinu. Jónas H. Haralz,
aðalefnahagssérfræðingur Sjálfstæðisflokksins hefur
nú í blaðagrein með skýrum rökum sýnt fram á hversu
fráleit þessi kenning um verðbólgugróða unga fólksins
er.
Jónas H. Haralz segir að menn greiði að vísu skuldir
sinar með verðminni krónum og því sé ekki að f urða að
menn ímyndi sér að verðbólgan hafi hjálpað þeim að
eignast húsnæðið. En hvers vegna er þetta ímyndun?
Það hef ur að visu oft sinnis verið skýrt út áður, en Jónas
H. Haralz svarar spurningunni þannig í athugasemdum
sinum við kenningu Morgunblaðsins:
,,En þá átta menn sig ekki á því að fjármagns-
kostnaður hefði frá upphafi verið minni ef verðbólgan
hefði verið lítil eða engin. Framboð f jármagns til íbúða-
kaupa hefði verið mun meira, lánstími lengri, og
naf nvextir lægri. Greiðslur af borgana og vaxta hefðu þá
verið viðráðanlegar frá upphafi án þess að tekju-
hækkanir af völdum verðbólgunnar hefðu komið til sög-
unnar. Að þessu er á þennanveg farið geta menn sann-
færst um ef þeir lita til þeirra landa sem búið hafa við
litla verðbólgu."
Þegar málavextir eru þannig brotnir til mergjar liggur
i augum uppi að menn græða ekki á verðbólgunni hvorki
ungir né gamlir. Þvert á móti hef ur hún gert þjóðina fá-
tækari en ella. Skömmtunarkerfið sem fylgir verðbólg-
unni hefur á hinn bóginn leitt til eignatilfærslu í þjóð-
félaginu frá þeim sem koma að lokuðum dyrum hjá
skömmtunarstof nunum, til þeirra er eiga þar að greiðari
aðgang. Verðbólgukrónurnar eru jafn verðlausar eftir
sem áður. Og síst er það unga fólkið sem getur hagnýtt
sér veilur skömmtunarkerfisins.
Jónas H. Haralz bendir réttilega á það í athugasemd-
um sínum að þjóðarf ramleiðsla hér á landi hef ur aukist
talsvert hægar en i flestum öðrum löndum Evrópu. Ein
aðalástæðan fyrir því er sú óhagkvæmni í f járfestingu
og framleiðslu sem verðbólgan leiðir af sér. Jónas H.
Haralz gerir ráð fyrir því að þjóðarf ramleiðsla á mann
sé nú f jórðungi lægri en hún ella hefði verið ef verðbólg-
an hefði verið lítil sem engin síðasta aldarf jórðung.
Þetta er hrikaleg staðreynd. Og það er kórrétt hjá
Jónasi H. Haralz, að við hefðum án verðbólgu getað veitt
okkur mun meira í lífsgæðum en við nú gerum og á það
bæði við um húsakost og einkaneyslu. Verðbólgan hef ur
sannarlega gert okkur fátækari og hún hefur engum
hjálpað.
Föstudagur 17. febrúar 1978 , VISIR
Eina konan sem starfar sem tœknimoður hjó íslenska útvarpinu er
Gudrun Gardsjord, tæknimaður hjá útvarpinu, en hún er eina konan sem gegnir því
starfi hjá stofnuninni. Visismynd: Björgvin Pálsson.
Hlutverk verðjöf
Flestir sérfróðir menn um
efnahagsmál munu sammála
um, að sé þjóðarbúskapur mjög
háður einni atvinnugrein og mikl-
ar sveiflur verði á tekjum af
henni, annað hvort vegna
breytinga á framleiðslumagni
eða verðbreytinga að ekki sé
talað um, ef hvort tveggja á sér
stað, þá sé hætt við að það leiði til
verðbólgu eða a.m.k. efli þá verð-
bólgu sem fyrir kann að vera. Fá-
ar þjóðir eru jafnháðar einni at-
vinnugrein og við Islendingar
sjávarútvegi. Við flytjum út um
það bil tvo fimmtu þess, sem við
framleiðum. Af þvi leiðir að verð-
breytingar erlendis hafa mikil
áhrif á þær tekjur sem þjóðin hef-
ur hverju sinni til ráðstöfunar.
Tvær einfaldar
staðreyndir
Vegna þess að um þrir fjórðu
hlutar þess, sem þjóðin flytur út,
eru sjávarafurðir en sjávarafli
getur verið mjög breytilegur frá
ári til árs, getur það einnig
stuðlað mjög að þvi, að
ráðstöfunartekjur þjóðarinnar
breytist verulega frá einum tima
til annars. Jafnframt þarf þjóðin
að flytja inn um tvo fimmtu hluta
þess sem hún notar til neyzlu og
fjárfestingar. Veröbreytingar á
innfluttum vörum hafa þvi veru-
leg áhrif á verðlag innanlands.
Þessareinföldu staðreyndir eru
megineinkenni á efnahagslifi ts-
lendinga. Þær valda þvi að
þjóöarbúskapur íslendinga er
ólikur þjóðarbúskap allra ná-
grannaþjóða. Engin nálæg þjóð er
jafnháð einum atvinnuvegi og við
sjávarútvegi. Og hjá aðeins einni
annarri þjóö í Vestur-Evrópu,
Hollendingum er utanrikis-
verzlun jafnmikil i hlutfalli við
þjóðarframleiðslu og á sér stað
hér á landi.
Áður ollu sveiflurnar at-
vinnuleysi nú verðbólgu
Þessi einkenni islenzks efna-
hagslifs hafa i för með sér marg-
vislegan vanda i sambandi við
stjórn efnahagsmála. Hér skal
sérstaklega vikið að þeim vanda
sem af þvi hlýzt hversu stór þátt-
ur sjávarútvegur er i þjóðarbú-
skapnum og hversu miklar
sveiflur verða á tekjum af hon-
um, bæði vegna br,eytilegra afla-
bragða og breytinga á verðlagi
erlendis. Þegar þvi er haldið
fram, að þessar staðreyndir eigi
verulegan þátt i verðbólgu und-
anfarinna áratuga og ekki sizt
Þing og þjóð
Dr. Gylfi Þ. Gíslason
segir að Verðjöfnunar-
sjóði hafi verið mis-
beitt síðan 1972 þannig
að verðlagsþróun er-
lendis hafi aukið verð-
bólgu í landinu og sé
þar um að ræða eina af
mörgum orsökum
verðbólgunnar, sem
almenningur hafi gert
sér óljósasta grein
fyrir.
siðari ára er eðlilegt, að þess sé
minnzt að alla öldina hefur
sjávarútvegur verið aðalatvinnu-
vegur Islendinga og ávallt hafa
orðið miklar sveiflur i tekjum af
honum.En verðbólgan er þó ekki
nema 35-40 ára gömul. Hvers
vegna ollu sveiflurnar i sjávarút-
vegi ekki verðbólgu fyrr á öld-
inni?
Skýringin er sú að þá ollu
sveiflurnar fyrst og fremst
breytingu á atvinnustigi. Afla-
brestur, markaðsmissir eðaverð-
fall á sjávarafurðum erlendis
hafði i för með sér atvinnuleysi. A
undanförnum áratugum hefur
það verið meginmarkmið allra
rikisstjóran á sviðiefnahagsmála
að halda uppi fullri atvinnu og
lengstum hefur þaö tekizt. Hins
vegar hefur mönnum ekki verið
það jafnljóst sem skyldi að i stað
þess að valda atvinnuleysi hafa
sveiflurnar valdið veröbólgu eða
eflt hana.
En hvert er i raun og veru sam-
bandmilli sveiflnanna i sjávarút-
veginum og verðbólgunnar?
Þegar tekjur i sjávarútvegi auk-
ast hvort sem það á rót sína að
rekja til aflaaukningar eða verð-
hækkunar erlendis aukast að
sjálfsögðu tekjurallra þeirra sem
við sjávarútveg starfa bæði út-
gerðarmanna og sjómanna. Tekj-
ur i þeim þjónustugreinum, sem
vinna fyrir sjávarútveginn, auk-
ast einnig. Fjárfesting I sjávarút-
vegi er aukin. Það skapar enn
nýjar tekjur. Og ekki getur hjá
þvi farið að áhrif þessarar tekju-
aukningar i aðalatvinnuvegi
landsmanna breiðist út um efna-
hagslifið. Það er góðæri.
Þvi skyldu ekki tekjur annarra
stétta aukast lika? Og fyrst fjár-
festing er aukin i sjávarútvegi
hvers vegna skyldi þá ekki lika
auka fjárfestingu i iðnaði og land-
búnaði? Ef fjárráð i þjóðarbúinu
eru góð er þá ekki eðlilegt að auka
opinberar framkvæmdir? Fyrst
afli er góður eða viðskiptakjör
hagstæð að ekki sé talað um, að
hvort tveggja eigi sér stað, er
ekki sjálfsagt að byggja fleiri
sjúkrahús og skóla, leggja nýja
vegi og byggja fleiri brýr?
Peningatekjur vaxa
meir en þjóðartekjur
Ekki þarf annað en að lita til
þróunar mála á allra siðustu ár-
um, sem ættu að vera mönnum i
fersku minni til þess að sjá að ein-
mitt þetta hefur gerzt. Menn hafa
talið góðæri i sjávarútvegi geta
verið undirstöðu bæði aukinnar
neyzlu og fjárfestingar. Tekjur
þjóðarinnar i peningum hafa
verið auknar meira en sem nam
tekjunum af aflaaukningunni eða
verðhækkuninni erlendis. Tekju-
aukning þeirra stétta, sem ekki
eru i beinum tengslum við sjávar-
útveginn, hafa ekki verið dregnar
frá tekjuaukningunni i sjávarút-
vegi , heldur komið til viðbótar
henni. Fjárfestingin á öðrum
sviðum en i sjávarútvegi hefur
ekki verið dregin frá fjár-
festingarmöguleikum sjávarút-
vegsins, heldur orðiö i viðbót viö
hana. Heildartekjur þjóðarinnar i
peningum hafa vaxið meira en
nam raunverulegri aukningu
þjóðartekna vegna aflaaukningar
eða verðhækkunar. Krónunum
sem menn vilja kaupa neyzluvör-
ur eða fjárfestingarvörur fyrir
fjölgar meira en varan eða þjón-
ustan vex sem hægt er að kaupa
fyrir þær. Þá þrýstist verðlagiö
upp á við. Verðbólga skapast eða
eykst.