Vísir - 05.05.1978, Qupperneq 10

10
Föstudagur 5. maí 1978 VISXR
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjoí i: Daviö Guðmundsson
Ritstjorar: Þorsteinn Pálsson ábm.
ólafur Ragnarsson
RitstjórnarfullfPui: Bragi Guðmundsson. Frettast|ori erlendra fretta: Guömund
ur Petursson. Umsjón með helgarblaði: Árni Þorarinsson Blaðamenn: Berglind
Asgeirsdottir, Edda Andrésdóttir Liias Snæland Jonsson, Guóion Arngrímsson.
Jon Einar Guðjónsson Jonina M'Kdelsdóttir, Katrin Palsdottir Kjartan Stefans
son, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson, Iþrottir: Gylfi Kristjansson og Kjartan L
Pálsson Ljósmyndir: Ð|örgvin Pa'sson, Jens ÁleKanders n utlit og hönnun. Jon
Oskar Hafsteinsson, V ignús Öla' -,on.
Auglysmga- og sölustiori: Páll s’efansson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pe4ursson
Auglysingar og skrifstofur: Siðumula 8.
simar 86611 og 82260
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611
Ritstjorn: Siöumula 14 simi 86611 7 linur
Askriftargjald er kr. 2000 a
mánuði innanlands.
Verð i lausasölu
kr. 100 eintakið.
Prentun
Blaöaprent h/f.
iáðherraheimköllun!
Nokkur eftirmál hafa orðið vegna Kröfluskýrslu
þeirrar, sem dr. Gunnar Thoroddsen orkuráðherra lagði
fyrir Alþingi i byrjun siðustu viku. Svo mikið hef ur verið
haft við, að ráðherrann hefur i skyndi verið kallaður
heim frá útlöndum til þess að taka þátt i umræðum um
skýrsluna i þinginu.
í sjálfu sér hefði verið unnt að taka Kröflumálið fyrir
á Alþingi miklu fyrr, því að skýrslan góða, sem svipt
hef ur orkuráðherra smá utanlandsdvöl siðustu þingdag-
ana, f lytur engin nýmæli. Allar helstu staðreyndir þessa
máls hafa legið Ijósar fyrir. Hvaða þingmaður sem er
hefði þvi getað tekið málið upp á f yrri stigum þinghalds-
ins.
Upplýsingar skýrslunnar um virkjunarkostnaðinn eru
verulega villandi, þar sem vextir á byggingartima eru
ekki reiknaðir inn í dæmið. Rekstur virkjunarinnar er nú
hafinn, en í skyrslunni eru þó engar upplýsingar um
reksturskostnað.
Þingmenn ættu fyrst að heimta gögn um þessa þætti
málsins áður en þeir kalla orkuráðherra heim frá út-
löndum til þess eins að endurtaka hefðbundnar uppá-
komur sjónvarpsins um Kröflu. Áhugi þingmanna á
Kröf lumálinu er einnig sýnu ómerkilegri fyrir þá sök að
engum þeirra hef ur dottið í hug að koma fram pólitiskri
ábyrgð vegna þeirra mistaka, sem átt haf a sér stað.
Sumir af háværustu gagnrýnendum Kröflu láta sem
þeir sjái ekki annað en peningasvindl og mútur. Öll sú
gagnrýni er hálf innantóm og á litlum rökum reist.
Kröf luhneykslið er í þvi fólgið að þarna var um að ræða
ótimabæra fjárfestingu. Jafnvel þó að næg gufa hefði
fengist á réttum tima hefði það engu breytt um fjár-
festingarmistökin.
Jónas Elíasson prófessor ritar mjög athyglisverða
grein um Kröflumálið i Vísi fyrr í þessari viku. Grein
hans er mun markverðara framlag til umræðna um
Kröf lu en skýrslan. Prófessorinn segir m.a.: ,,Þaðhefur
marg sinnis verið rakið, að virkjunin gat aldrei staðið
fjárhagslega undir sér, jafnvel þó að næg gufa hefði
fundist, enda var hún aldrei hönnuð sem hluti af raf-
orkukerfi landsins, heldur ein sér."
Þá bendir Jónas Eliasson á, að aldrei hafi verið gerð
tilraun til þess að seinka öðrum framkvæmdum í þvi
skyni að endurheimta byggingarkostnað Kröflu á þann
hátt. Hann sýnir einnig fram á, að talið um orkuskort og
neyðarástand í raforkumálum norðanlands hafi verið
falsrök fyrir Kröfluvirkjun, því að með byggðalinu og
ýmsum öðrum ráðstöfunum verði nægilegt rafmagn
fyrir hendi fram undir 1980.
Höfuðmistökin, sem gerð voru, felast einfaldlega i
þeirri ákvörðun að reisa þessa tiltölulega stóru virKjun
án tillits til orkumarkaðarins og annarra verkefna i
orkumálum. Önnur mistök voru þau að festa kaup á
tveimur af Ivélum án þess að nokkuð annað en ágiskanir
lægju f yrir um mögulega guf uöf lun og þrátt fyrir aðvar-
anir sérfræðinga um að standa að framkvæmdum á
þennan hátt.
Loks voru það mistök að snúa ekki við, þegar eldsum-
brotin hóf ust 1975 eins og sérf ræðingar voru svo að seg ja
á einu máli um á þeim tíma. En hvers vegna urðu öll
þessi mistök? Jónas Elíasson prófessor segir i Vísisgrein
sinni: ,,Þegar Kröf lumálið fór af stað f undu menn strax,
að flestir þeir sem unnu að framkvæmdinni, töldu sig
ekki bera ábyrgð á árangrinum því þeir fundu sig vera
að vinna i skjóli pólitísks valds, sem myndi taka á sig
ábyrgð á verkum þeirra."
Þetta brást eins og annað. Allir þeir, sem hlut eiga að
máli,hafa skotið sérundanábyrgðinni á mistökunum. Og
i raun og veru sýnast fáir hafa áhuga á að kalla ein-
hverja til ábyrgðar. Að svo miklu leyti sem þingmenn
hafa sýnt málinu áhuga hefur það meira verið í anda
blótneytis sjónvarpsins.
Jónas Eliasson hef ur á hinn bóginn vakið athygli á því
að nú þurfi að ákveða hvað gera eigi við Kröflu. Hann
bendir t.d. á að þörf verði á vara- og toppaflsstöð áður
en Hrauneyjafossvirkjun verði fullnýtt. í því sambandi
setur hann m.a. fram þá hugmynd að keyra Kröf lu með
oliu fyrst í stað meðan jarðguf u er leitað í róog næði. Allt
þetta þarf að athuga eins og málum er komið.
Stjórnvöld sýnast engar hugmyndir hafa um þessi
efni. En ástæða væri fyrir þingmenn að knýja á um
ákvarðanir varðandi framhaldið á ævintýrinu. Og þá
væri umræðuefni fyrir þingmenn, hvort ekki sé kominn
tími til að koma Kröflu í hendur ábyrgra rekstraraðila.
En sannastsagna verður ekki séð að þingið verði hæfara
til að taka af skynsemi á þessu máli eftir heimköllun
orkuráðherra en áður.
Hoppa-glappa
aðferðir og
þrýstihópar
ráða verkefna-
!• r •xr«
valli a sviði
heilbrigðismála
— segsr Davíð Á. Gunnarsson.formaður í
Félagi forstððumanna sjúkrahúsa
..Koslnaöur við heilbrigftis-
þjonustu liefur tvöialdast a
siöustu tiu áruni 0« átökin um
hverja kronu verfla sifellt
haröari. Meft þessari ráöstefnu
vilduni viö koinaaf staft umræfUi
ii 111 þessi inal oj> hvernig eigi af)
skipta fjárniagni til heilhrigöis-
þjonustunna r.
Herá landi hafa þessi mál verið
skipulögöaf tilfinningn,ekki á vis-
indalegan hátt. Þessu verður að
hreyta. Þrýstihópar togast á um
hverja krónu sem til ráðstöfunar
er '. sagði Davið A. Gunnarsson
formaður P'élags forstöðumanna
sjúkrahúsa en félagið stóð fvrir
raðstefnu um heilsuhagfræði i
Norræna húsinu nýlega.
Káðstefnan var haldin i sam-
ráði við Stjórnarnefnd rikisspital-
ana. Stjórn Borgarspitalans og
Heiihrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytið. Aðalfyrirlesarar voru
allir erlendir og mjög þekktir
hver á sinu sviði. Dunean Neu
hauser sem er prófessor við Har-
vardkom frá Bandarikjunum og
Edgar Borgenhammer ný-
skipaður prófessor við Norræna
Heilsuverndarháskólann kom frá
Svíþjóð.
Heilsuhagfræði hvað er
það?
Davið A. Gunnarsson flutti er-
indi sem hann nefndi Heilsuhag-
fræði hvað er það? Hann sagði að
heilsuhagfræði væri hugtak sem
sifellt yrði algengara i umræðum
erlendis um heilbrigðismál. Þetta
væru engin ny visindi eða sann-
indi um heilbrigðismál. Hugtakið
þýddi i raun aðeins að farið væri
aðbeita fræðilegum aðferðum við
lausn vandamála sem íjalla um
verkefnaval og forgangsröðun
verkefna á sviði heilbrigðismála.
..Það er raunar merkilegt að á
sviði þar sem störf eru orðin jafn
háþróuð og visindaleg og innan
læknisfræði og heilbrigðisþjón-
ustu almennt skuli happa glappa
aðgerðir og þrýstihópar ráða jafn
miklu og reynslan sýnir hér á
landi”, sagði Davið. Hann sagði
að þess væri krafist að fjár-
festingar í iðnaði og orkumálum
Um gleymsku
Eðvarð Sigurðsson hefur i
stuttu máli rifjað upp fyrir alþjóð
helztu ávinnlnga verkalýðshreyf-
ingarinnar frá þvi hún hóf skipu-
leg störf i landinu á fyrstu tugum
aldarinnar. Eðvarð er greinar-
góður maður og mun allt
sanngjarnt fólk geta tekið undir
við lýsingu hans á ávinningum
hreyfingarinnar. Hins vegar má
um það deila hver ávinningurinn
hefur orðið fyrir aðra þegna þjóð-
félagsins, þvi ekki eru þeir allir i
verkalýðshreyfingunni. Kom þó
fram hjá Eðvarö, að hann taldi að
framfarir atvinnuveganna hefðu
m.a. orðið vegna þrýstings frá
verkalýðshreyfingunni og má það
til sanns vegar færa.
Póiitisk áhrif.
A nýliðnum fyrsta
maidegi mátti heyra á talsmönn-
um verkalyðshreyfingarinnar, að
þeir harma mjög að hreyfingin
skuli ekki hafa meiri pólitisk
áhrif. ÞjóðarsSttar-kenning
Morgunblaösins og forsætisráð-,
herra rennir einnig stoðum undir
þetta sjónarmið. Þótt tveir
flokkar telji sig öörum fremur
verkalýösflokka viröist það ekki
duga verkalýðshreyfingunni til
nægilegs brautargengis að mati
forustumanna hennar, og liggur
þá beinast fyrir að álita, að hér
veröi að koma upp nýr flokkur,
sem byggi fylgi sitt á verka-
lýðshreyfingunni óskiptri. En lik-
Neðanmúls
-/
Indriði G. Þorsteinsson
segir að nýsköpunar-
stjórnin hafi gleymf
þörfinni fyrir húsnæðis-
lánasjóð vegna þeirrar
stéttarlegu áráttu að
hugsa aðeins þröngt um
nærtækasta viðfangs-
efnið og sjá yfirleitt
ekki lengra nefi sínu.
lega mun þaö seint gerast, og má
sagaAlþýðuflokksins vera gleggst
dæmi um það, en i hann var
gengið miskunnarlaust og hann
klofinn hvað eftir annað af þeim,
sem aö likindum hafa talið sig
meiri verkalýðssinna en Jón
Baldvinsson.
Vonbiðill við dyr
verkalýðsflokkanna.
Þegar forustumenn verkalýðs-
ins tala um faglega og pólitiska
baráttu verkalýðssamtakanna
eins og tvær aðskildar greinar,
verður ekki af orðumþeirra ráðið
hvernig sá aðskilnaður á sér stað.
Þeir haida þvi fram að faglega
baráttan hafi gengið vel en sú
pólitiska illa. Nú standa kosn-
ingar fyrir dyrum og verkalýðs-
flokkarnir hafa raðað, eða eru um
það bil að Ijúka þvi að raða, á
lista sfna tii þingkosninga. Eftir
þvi sem bezt verður séð kæra
þessir flokkar sig ekki um að
verkalýðshreyfingin sitji þar i
fyrirrúmi þótt hún megi eftir at-
vikum kjósa listana. Þessir
flokkar ættu að hafa einna mesta
reynslu af verkaiýðshreyfing-
unni. Samt er sýnilegt að þeir
gera ekki ýkja mikiö úr henni til
pólitiskrar forsjár. Faglega afl-
ið á verkalýðshreyfingin um við
sjáifa sig, og þar hefur henni
vegnað vel, en hún er enti hálf-
gerður vonbiöill við dyr verka-
lýðsflokkanna.
Nýsköpunarsfjórnin
Þegar Eðvarð.Sigurðsson taldi
upp ávinninga , verkalýðshreyf-,