Tíminn - 01.08.1969, Blaðsíða 8

8
TIMINN
FÖSTUDAGUR 1. ágúst 1969.
Stefán VaSgeirsson, alþingismaður:
í Norðurlandskj'örd'æmi eyS'ti'a
ea*u Fraim'SÓlkinarfálög starfandi
í flestun bneppum og kaupstöð
oxm. Þesti félög hafa með sér
kjördæmasamband, se«n beld-
ur árlega tvegigja daiga þimg,
veunjiuiiega um mánaðamótin
ágúst og ,septemiber. Þegar kios
ið er til alþiing'is er haldið auba
þiing. Foirm'aðair kjördiæmasam
bandisins er mú Bggiert Ólafs-
son bóndi í Laxárdal.
Nú hefur stjórn kjiördæma-
sambandsins opnað félagsheim
ili að Hafnars'træti 90, Akur-
eyri, og ráðið Harald Sigurðs-
son kennara, til að sjá um það
að aranast fnamikvæmdastjdrn
fyrir sambandi'ð.
Hr. ritstj'óri-
í blaði yðar birtist himin 20. jútií
siL grein með yfinsfcrifltinm:
„Stöðva verður hervirkin og spjöll
in. í náttúrunni." í greim þessari
ar því nv a. haldið fraim, að ein-
stákir ferðainenn og vegagerðar-
: ; jnn hafi lagzt á eitt til aC evði
Eitt af störfum Haralds er
að skipuleggj'a f-andiaihöld á
sem flestum stöðum í kijördæm
inu í samiráði við stjórnir
hreppafélagainna, þar sem al-
þingismenn flokiksins í kjör-
dæminiu ásamit framlkiviæmda-
stjórum hafi möguleika til að
mæta vegna annarra starfa.
Nú hafa verið haldnir níu
slkir fiuindir, aðailegia í Suöur-
Þingeyjairsýslu. Þeir hafia ver-
ið mijög ámægálulegir oig fjötl-
sóttir miðað við íbúðafjölda
hvers staðar. Á þessum fund-
um og ferðalögum um kjör-
dæmið hef ég hitt marga að
miáli. meðal atnnars merm, sem
hafa verið taldir tilheyra
leggja einstaka náttúrufegurð við
þjóðveginn í Berserfcjahrauoi, og
er með greininni bint miynd aí
gjalihóli, þar sem sþillt hefur ver
ið með efnistöku og eyðilegginigu
r mosagróðri.
í leiðara í blaði yðar hinn 23.
b. m. er enn á nv vikið að nátt
stjórnarflokfcuinum báðum, og
beiim filoklkii einnig, seim við síð
ustu kiosninigar bauð íram tdi
alllþimgis unidir nafninu Alþýðu
band'alag.
Þaið athiyglisverðasta var, að
filiestir veitu fyrir sér sömrj
spurningunnii: Með hvaða hæibti
væri hægt að koma ríbisstjórn
inni fhá völtíum? Það virtist
öklki faira neitt eftir stjiórn-
iBálaskoðunum. Þó að menn
deildu um marlkmið og leiðir,
þá voru þeir sammiála um eitt,
að nú væri það miáil miálanna
að rik5sstj|órinin fært frá án taf
ar. Undianteíknmg frá þessu
voru tveir sanntrúaðar Sjálf-
stæðismienn.
úruspjöililum vegaigerðarmanna í
Serserfcjahrauni og víðar, þó að
bessi staður sé aðeins tiilgreindur
með nafni.
Þó að vegaigerðarmenn hafi.. á
ýtuöidinni víða íarið óblíðar hönd
um urn iiáttúru '.andsins en éfni
standa til bá eiga beir bó ekki
Um fllieira voru þessir menm
samimiáiia. Að stjiórnleyisi lið-
inaa ára mundi verka þannig
á manga fyrri fylgjendttr stjórn
arflolkbanma beiggja, að þeir
mundu smúa við þeim bafci í
næstu alþinigshosninigum. Þvi
væmi það, að stjórnarandstöðu-
flofckarnir tveir ættu að eiga
auðvelt með að steypa rifcis-
stjlórninni í kiosninigum, veeri
aMlt m'eð feiidu. Og emn var
haildið áfram að spá og reifcna
úít, og niðursta'ðan var sú, að
eiina vomin fyrir stjómarfloðifc-
ana, að kornast í gegin um bosn
ingar nú, væni klofnin'gurinn í
Alþýðabandaiaginu, því að nú
væri ekki amnað sýnna, en
sötk á umræddum spjölLum á vifc
ur hólnum í Berserfcjabrauni, sem
vifcið er að hér að framau. Það
sanna i máiinu er það, samfkv. upp
lýsinigum Bj'örns Hildimundarson
ar verkst.ióra Vegagerðar ríkisinis
| Stykk'shólmi, að eigendur jarð
anna Berserkjahrauns og Hrauns-
fjarðai' í I-Ielgafellssveit hafa leigt
noikkrum vörubifreiðastjórum rétt
tii .afnistfiku. i Berserfcjahranni,
og hafa béíf tekið þar efni til
fvllihiea í husi.uu.nna og fleira.
stjórniananidstæðimigiar mundu
ganga þrílklofnir til mæs.tu aL-
þingislkosniniga.
Það fór heLdur efclki leymt,
að þeir einu sem glöddiust ytfir
þessum kLiofninigi stjiómarand-
stæðimga voru hinir 2 trúuðlu
Sjiálf s t æðismienm.
Á þessu sést, wð sú spuming
sælkir á æðiimargam þessa diag-
ama: Er það mál miálámma aS
koma þessari rdlkisstjióm frá
mteð eimhverjum hætti, og
bnýjia fram stefnubreytingu í
efnahags- og atvinnumálum?
Eða: Er það m ál málanna að
stofna flieiri stjiáremálaf!Lokba,
oig hivaða táLgamgi þjómar það?
Hafa vegagerðarmemn aildrei tefc
ið efni úr umræddum hól. Þeir,
sem bera ábyrgð á umræddum
máittúi-usp'jöllum í Benserlkjakrauni,
eru því eigenduir jarðanna og
vörubifreiðastjórar þeir, sem tefc
ið hafa efni þar.
Baráttan fyrir bættri umigemgni
um landið er bæði sjálfsögð og
nauðsynleg og á fuila samúð allra
hugsandi manna. Hins vegar verð
ur í því stríði að gæta nokburs
Framhalc a bls. 12,
Ottar Brox:
Norður-Noregur IIS.
HVERS VEGNA FLYTIIR UNGA FOIKID?
Síðustu grein lauk með þvi
að álykta að fólksfækkun
hiytist ekki af því að fjötskyld
ur hyrfu úr byggðunum og
flyttust tii bæjanna, heldur af
þvi að ebki væru stofnaðar
nógu margar fjölskyldur eða
heimili í við'komandi bygigðar
lagi. Það virðist þvi vera
staða ungs fólks sem er áhuga
verðust tiL að sfciija fólbsfækk
unarmálið.
Allar skýrsLur sýna að það
er ungt fólk milli 15 ára ald-
urs og þrí'tuigs sem fyrst og
fremst myndar fólksflutninga-
strauminn frá landsbyggðinni
til bæjanna, og þanniig virðist
því vera háttað í öllum lönd-
um sem hafa nógu góða hag-
stofu. En hvernig á að túlka
þessa áþreifanlegu staðreynd?
Skipuleg'gjendur og stjórnmáia
menn sem þurfa röksemdir fyr
ir því að draga fjármagn til
uppbyggingar efnahagslífsins
saman í „vaxtarmiðstöðvar“
leggja fram eftirfarandi túlk-
un: — Það getur svo sem ver
ið nógu gott fyrir fullorðið
fólk sem ekki er betra vant
að sitja smábýli og draga fram
lífið með því að fiska í soðið,
rækta kartöflur og á nokkrum
þúsundum frá Lofóten-
verfíðinni og frá trygiging-
unum. En unga fólfcið krefst
meira af lífinu, það vili mennita
sig, fasta vinnu allt árið, b£l og
fyrst og fremst „gæði bæjar-
lífsins", eins og bíó, veitinga-
staði, íþróttamannvirki og svo
framvegis, og þetta er aúö'vitað
bara að finna i bæ.ium og þétt
býli.
Þegar tilhneiging ungs fólks
til að flytja er túlkuð þannig
hlýtur það að þýða það, að
líta svo á að umgt fólk hafi
annað gildismat en þeir sem
eru komnir heLdur meira til
ára sinna, að það meti öðru
vísi hin ýmsu gæði. Þegar mað
ur sem er á fimmtugsaldri býr
áfram á smábýli sínu og stund
ar sjó heiman frá sér, en ná-
grannar hans á þritugsaldri
flytjast til bæjarins og koma
sér fyrir þar, þá stafar þetta
samkvæmt túlbuninni hér að
framan af því, að þeir hafi
ólíkt gildismat á grundvallar
atriðum. Eitt er það sem gerir
slí’kar skýringar vafasamar.
það að annar er um kyrrt, en
hinn fiytur. Ilitt er það, að
þessir nágrannar hafa ef til
vilL unnið saman um fjölda ára
og haft náið samneyti að öðru
leyti. og því er það býsna lang
sótt að segja að þeir lifi í
tveimur heimum varðandi gild
ismat. En nú verður þetta of
mikil félagsfræði hjá mér, en
það hafði ég lofiað ritstjóran-
um að reyna að forðast.
Sú mótbára sem er þyngst
á metunum gegn slíkum giLdis
kenningum er samt sú, að það
er ekki einungis aldurinn sem
greinir ungt fólfc sem filyzt
úr sveitunum frá þeim sem
eLdri eru og flytjast ekki. Ég
skal reyna að sýna það að
mikilvægasti mu'nurinn er í
fjölskyldusögu fólksins, að
í þeim aldursfLokkum þar sem
tilhneiiginjg ti'l að flytjast bú-
ferlum er mest, er fóifc -venju L.
léga ógift og barnlaust og1 aufc
■' j>oss öftast' éignalaust í heima ’
byggð sinni.
Og ef vér beinum athygli
vorri að slíkum kringumstæð
um, og sLeppium aldrinum, þá
verður auðvelt að sfcilja að
margit fólk á aldrinum frá
fimmtán ára til þrítugs flyzt
tiL bæjanna. — Án þess að
vikja mifciS, má segj'a, að bæirn
ir séu eins og skapaðir handa
ungu, ógiftu fólki. en lands-
byggðin hentar betur fjöi-
skyldufólki. Hér er ekki rúm
til að rökstyðja þessa fullyrð
ingu. En nefna má að það
hentar varla öðrum en fjöi-
skyldufólki að stunda bæði
landbúskap og sióinn (einhver
verður að gegna á meðan aðrir
eru á sjónum svo eitthvað sé
nefnú), en atvinnulíf bæjanna
er þannig skipulagt að gift
fiólk stendiur verr að vígi en
ógift fólk. Húsnæði er tiltöLu-
lega auðvelt að verða sér úti
um fyrir ógifta innflytjendur
til bæjanna, en eins og er. er
það nær ógerningur fyrir fjöl
skyldufólk sem flyzt inn. Að
vera eignalaus er sama og
geta ekki hagnýtt sér gæði
landsins (landbúnað, skógrækt.
laxveiðar og fjárfrekar fisk-
veiðar), en í bæjum er mark
aður fyrir vinnuafl og þar eru
einingarnar fyrirtæki.
Allt þetta og meira til gerir
auðvelt að skýra að svo margt
ungt fólk (þ.e.a-s. eignalaust
fólk, ógift og barnlaust) á svo
miklu auðveLdara með að koma
°Sér Syrir í.bæ.en í ,þeirri,bygigð
söní^ það <5iíst uþp ‘ 'í.......
'Þ'Sð kann að vera erfitt fyrir
þjóðfélagsfræðinga og þá sem
fást við áætlanagerð að skiLja
að það er fjölskyldustaðan
sem ræður mestu um það
hvort maður flytur eða er um
kyrrt (af ritgerðum þeirra að
dæma), en fólk sem sjáLft
þarf að ráða þetta við sig á
varla erfitt með að sfcfflja að
svo er. Ef við lítum bara á
einfait atriði eins og húsnæðis
málin, er auigljóst að þau horfa
aHt öðru vísi við giftum en
ógiftum. Þetta þýðir að til að
mynda ungur maður á lands-
byggðinni beinir athyigLi sinni
miklu meina að atvinnuiskilyrð
uim í’ heimabyggð simni þegar
hann er giftur.
En atvinnuskilyrðin heima
fyrir eru mjög breytileg frá
einni byggð til annairar eins
og við vitum. í sumum byggð
um er mjólfcurframLeiðsLa
eina leiðin að afla sór penimiga
tekna heima fyrir, og þá eru
skilyrðin fyrir ungt fólk til
að stofna heimili alveg í lág-
marki. 1 öðrum byggðum,
kannske ekki nema nofckurra
tíma ferð í burtu, getur hver
sem er aflað sér sæmilegra
árstekna tómhentur, heLzt í
fiskiverum sem iiggja vel við-
En við skulum gá að því að í
báðum dæmunum er um
landsbyggð að ræða, og oft
kann fiskverðið í seinna dæm
inu að vera lakar sett með
samgöngur og alla þjónustu.
Þess háittar munur á geeð-
um liands og sjávar hefur haft
T för með sér áberandi mun
að þvi er varðar stofnun nýrra
heimiLa í byggðarlögum. Vér
finnum til að mynda í hirepp-
um í Norður-Noregi þar sem
Bagstofan hefur reiknað með
svo tii sama fólLosfjölda árið
1980 og 1960 dærni um það
að í einu sfcólahverfi hafa
68,9% af þeim drengjum sem
bafa fcomizt af skólaaLdri eftir
stríð, sezt að í heimabygigð
sinni, en efcki nema 9,8% í
öðru skólahverfi. Til samian-
burðar má niefna að í miðstöð
hreppsins sem er útnefnd sem
„vaxtarmiðstöð" er hlutfallið
46,3. Sennilega er nóg að um
30% af því ungu fólki sem
elst upp í byggðarlagi setjist
að heima til þess að fólks-
fjöldi haldist nokkum veginn
óbreyttur, en talan er að sjálf
sögðu háð barnafjöttda í fjöl-
skyldu.
Ef menn viija skiija eitthvað
af þeim breytingum sem nú eru
að gerast í Norður-Noregi,
verða menn að fá innsýn í það
sem er að baki slíkum mun
milli byggðarlaga. Hugmyndir
um að ungt fólk „vilji til bæj
anna fyrir hvern mun“ eru
handan við allan raunveruleik.
í næstu grein skulum við
skoða ofurlítið nánar hvað það
er sem veldur því að í sum-
um byggðum eru stofnuð nógu
mörg ný heimili tiL að byggS-
arilagið haldist við, þróist og
vaxi.
Björn Stefánsson þýddi.
Yfirlýsing frá vegamálastjóra