Tíminn - 22.08.1969, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 22. ágúst 1969.
TÍMINN

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofui I Eddu-
húsinu, símar 18300—18306 Skrifstofur Bankastræti 7. —
Afgreiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur
sími 18300, Áskriftargjald kr. 150,00 á mánuði. tnnanlands. —
í lausasölu kr. 10,00 eint. — Prentsmiðjan Edda h.f.
V estfjarðaáætlunin
og Alþýðublaðið
Alþýðublaðið hefur að undanförnu gert sér tíðrætt
um Vestfjarðaáætlun og hefur vafalaust haft samráð við
Vestfjarðaþingmann Alþýðuflokksins um skrif sín. Þessi
skrif blaðsins hafa orðið til að upplýsa það, að svo
áhugalítið er blaðið og þingmaðurinn um Vestfjarða-
áætlunina, að þeim er ókunnugt um, hvað áætluninni
var ætlað að fjalla um.
Þannig segir í forustugrein Alþýðublaðsins 18. þ. m.:
„Eimir jafnvel enn eftir af þvílíkri málsmeðferð hjá
leiðarahöfundi Tímans, þar sem hann reynir að gera
framkvæmd áætlunarinnar tortryggilega með því að
spyrja, hvað líði þeim þáttum hennar, sem lúta að raf-
orkumálum, menntamálum, heilbrigðismálum o. fl.
Leiðarahöfundi er þó fyllilega kunnugt, að Vestfjarða-
áætluninni var eingöngu ætlað að ná til samgöngumála,
vegamála, hafnarmála og fl«gvallarmála.“
Þetta er eins rangt með farið hjá Alþbl. og verða má.
Tillagan um Vestfjarðaáætlun var afgreidd einróma frá
Alþingi 19. apríl 1963 og hljóðaði á þessa leið:
,,Alþingi ályktar að skora á ríkisstjórina að fela Fram-
kvæmdabanka íslands að semja fimm ára framkvæmda-
áætlun í samráði við stjóm atvinnubótasjóðs og hlutað-
eigandi sýslunefndar og bæjarstjóm til stöðvunar fólks-
flóttanum úr Vestfjarðakjördæmi.
Einkum skal miða áætlunina við það, að framkvæmd-
ir verði liður í uppbyggingu þeirra staða, sem fólksflótt-
inn gerir illkleift að halda í byggð, þótt öll skilyrði séu
þar til góðra lífskjara, ef búið væri að þeim á borð við
aðra staði.“
Þetta orðalag áætlunarinnar sker alveg ótvírætt úr
um það, að Alþingi ætlaðist til, að hún fjallaði um
meira en samgöngumál. Hún átti að fjalla um alhliða
uppbyggingu atvinnulífs á Vestfjörðum og átti að vera
samin í samráði við sýslunefndir og bæjarstjóm ísa-
fjarðar. Þótt rúm sex ár séu liðin síðan Alþingi sam-
þykkti þessa tillögu, hefur engin raunveruleg Vest-
fjarðaáætlun séð dagsins ljós, heldur aðeins samin
áætlun um samgöngumál, sem hefur byggzt á tillögu-
flutningi stjómarandstæðinga á Alþingi.
En þetta þarf ekki að koma á óvart, þegar það upp-
lýsist, að aðalmálgagn annars stjómarflokksins hefur
ekki hugmynd um það, þrátt fyrir samráð við Vestfjarða-
þingmann flokksins, um hvaða efni áætlimin hafi átt að
fjalla.
Barlómsskrif Mbl.
Mbl. veitist harðlega að Tímanum í forustugrein sinni
í fyrradag. Tilefnið er það, að Tíminn hefur gert land-
flóttann að umtalsefni. Mbl. segir að það sé ekki ann-
að en barlómur og svartsýnishjal að vera að tala um
landflóttann.
Vafalítið túlkar Mbl. hér viðhorf ríkisstjómarinnar,
eins og endranær. Menn geta því ekki vænzt mikilla
aðgerða frá henni til að ráða bót á atvinnuleysinu. Það
er bara barlómur að vera að minnast á það.
Ótrúlegt er hins vegar, að þjóðin líti á það sem bar-
lóm. Þessi skrif Mbl- mættu vera henni ný sönnun þess,
að stjómin er orðin uppgefin og ráðvilt og ræður ekki
við vandann. Slík stjórn á að hverfa sem fyrst. Þ.Þ.
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON: Ferðaþættir frá Mið-Asíu VI.
Samanburður við nágrannalönd-
in hagstæður Rússum í Mið-Asíu
Kínverjar líta því á þá sem hættulegustu keppinauta sína
Frá fundi þingsins í Tadsikistan, en af 315 þlngmönnum eru 104
konur.
TADSIKISTAN er eitt hinna
15 lýðvelda, sem mynda Sovét
rikin. Eins og hin lýðveldin,
hefur það sérstaka stjórnar-
skrá, sem er gerð i samræmi
við stjórnarskrá Sovétríkjanna.
Samkvæmt stjórnarskrá Tadsi
kistans, er vald lýðveldisins all
víðtækt, það hefur t. d. vald
til að ganga úr Sovétríkjunum,
til að gera samninga við önn-
ur rífci og hafa þar sendiherra
og ræðismenn, til að hafa sér-
stakan her o.s.frv., en aMt er
þetta þó háð samiþyktó og eftir
liti samríkisins, þ. e. Sovét-
ríkjanna. Umrædd völd lýðveld
isins virðist því vera meira í
orði, en á borði. Samkv. 14.
grein stjórnarskrár Sovétrikj
anna fer sambandsríkið með ut-
anrikismál og utanríkisverzilun,
hermál og varnarmál, öryggis
mál (hér er átt við innra ör-
yggi ríkisins), ákvörðun fjár
laga og skattamála, skipulag
bankamála, heildarskipun
menntamála og heilbrigðismála,
ákvörðun refsinga, áfcvörðun
hjúskaparmála o. s. frv. Dóm
stólar skuiu og byggja dóma
sína á lögum samríkisins.
Þannig er vald þess mjög víð-
tækt og eftirlit þess nær til
allra greina þjóðfélagsins.
Samkvæmt þessu virðist vald-
svið lýðveldanna vera mjög tak'
markað, þótt stjórnarskrá
þeirra segá annað, og nánast
virðist starfssvið þeirra vera
að annast ýmsa opinbera þjón
ustu og embættisrekstur fýrir
hönd samríitósins. Vafalaust
hjálpar þetta kerfi þó til þess,
að sinnt er betur ýmsum ópóli
tískum framfaramálum viðkom
andi landshluta. Það á og vafa
laust þátt í því, að heimamenn
verða meira þátttakendur í rík
iskerfinu en ella. En megin-
valdið er eftir sem áður í hönd
um samríkisins, þ. e. í þessu
tilfelM valdhafa Sovétríkjanna
í Moskvu.
EINS og hin lýðveldin, hef
ur Tadsitóstan sérstakt þing og
sérstaka rítósstjóm, sam er
af þinginu. Þingmenn eru kosn
ir til fimm ára og eru 315 tals
ins. Þingið fjallar um ýnasar
áætlanir og tillögur, sem snerta
Tadsikistan sérstaklega og það
samþykkir ýmis sérlög eða
reglugerðir, sem byggjast á
lögum Eamríkisins.
Aðeins einn fLokkur, Komm
únistaflokkurinn, starfar I
Tadsikistan, líkt og annars stað
ar í Sovétríkjunum, og eru
meginvöldin í landinu í
höndum hans. Hann er að sjállf
sögðu aðeins deild í Kommún
istafloktó Sovétríkjanna og lýt
ur yfirstjóm hans.
A þinginu í Tadsikistan, sem
kemur venjulega saman tvisvar
til þrisvar á ári og aðeins fáa
daga í senn, fara umræður
fram á þremur tungumálum,
tadsisku, rússnesku og uz-
bisku. Þetta eru mál aðalþjóð-
flokkanna í landinu.
Rúmur þriðjungur þing-
manna eða 104 eru konur. Kon
ur hafa mjög hafizt til lær-
dóms og opinberra trúnaðar-
starfa í Tadsikistan eftir byit
inguna, en komu lftíð við
sögu áður, þar sem slíkt sam-
rýmist ekki reglum Múham-
eðstrúarinnar, en frá þeim
er nú vikið á þessu sviði, eins
og mörgum fleirum. En jafn
framt eru þó konur hvattar tíl
þess að haJda áfram að ala
börn. Kona, sem eignast 10
börn, hlýtur sérstaka viður-
kenningu og heiðurssess í þjóð
félaginu.
MEGINÞÝÐING lýðveldanna
í Sovétrfkjunum er fólgin í þvi,
að þau gefa hinum einstöku
þjóðflotókum betri aðstöðu en
ella til að rækja sína sérstöku
þjóðlegu menningu, tungu og
sögu. Vafatítið styrkir þetta
mjög metnað þeirra og fram-
tak. Það fannst mér a. m. k
áberandi, þegar ég fór fyrst um
þjóðminjasafmð og síðan um
hina stóru sýningarhöll í Dus
anbe. En fjarri fer því samt,
að þetta sé gert á þann hátt,
að það veiki jafnhiiða rússnesk
menningaráhrdf. Allir verða að
læra rússnesku, jafnhliða sinu
eigin mióðiurmiálli, og rúissnesk
menning og rússneskir siðir
setja hvarvetna sitt mark. En
þeim er hinsvegar ekká teflt
fram tíl að útrýma því, sem
fyrir er, heldur við hlið þess.
Því er svo hvarvetna haldið
á lofti, að hinar miklu fram
farir, sem hafi orðið, t d. í
lýðveldunum í Mið-Asíu, séu
að þakka samvinnunni við
Rússa og aðild viðkomandi iýð
veldis að Sovétríkjunum. Það
an hafi þektóngin og fjánmagn
ið komið. Þó virðist þess vel
gætt af Rússum að láta ekki
líta á sig sem herraþjóð, held
ur sem bræðraþjóð og láta við
komandi þjóð finna, að hún
sé ékki síður þátttakandd' í upp
byiggingunni en Rússar sjálfir.
Ég hyigg, að Rússar hafi að
þessu leyti rekið skynsamlega
pólitík í Mið-Asíu og náð meiri
hylli þar en ell'a. En þess ber
vel að geta, að hér er aðstað-
an allt önnur en í Aust-
ur-Evrópu. Það er svo mik-
il spuirnm.g, hvennig þefcta
þróast í framtíðinni. Verða
áhrifin þau, að íbúar Mið-Asíu
lýðveldanna verða smátt og
smátt Rússar, þótt þeir við-
haldi þjóðlegum siðum og
tungu, líkt og innflytjendur í
Bandaríkjunum og afkomend-
ur þeima? Eðia eflist þjóðemis
kenndin og rís gegn rússnesku
áhrifunum, þótt þau komi á
mangan hátt meira óbeint en
beint? Framtíðin ein sker úr
um þetta.
HVAÐA álit, sem menn
kranna að lnafa á stjónmsfcipu-
lagi og stjórnendum Sovétríki
anna, verður að viðurkennast,
að framfarir hafi orðið meiri
í Mið-Asíulýðveldum Sovétríkj
anna en annars staðar í Asíu, að
Japan undanskildu og senni-
lega einnig Formósn. Samlfav.
öllum upplýsingum að dæma,
hafa orðið miklu meiri fram
farir í þessum löndum, bæði
Framhald á bls. 11.