Morgunblaðið - 07.03.2001, Blaðsíða 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 7. MARS 2001 37
Í LEIÐARA Morg-
unblaðsins laugardag-
inn 24. febrúar sl. er
fjallað um sjálfstæðis-
mál Færeyinga. Meðal
þess sem nefnt er í
leiðaranum er að Fær-
eyingar hafi krafist
þess að fá fjárstuðning
næstu 10-15 árin og að
Danir vilji einungis
greiða fjárstuðning í
fjögur ár. Fram kemur
sú skoðun leiðarahöf-
undar að afstaða Dana
í þessu tilliti sé skilj-
anleg enda hafi Danir
haft meiri kostnað en
ávinning af ríkjasam-
bandinu við Færeyjar og krafa
Færeyinga sé því ósanngjörn. Dan-
ir hafi af sanngirni boðist til að
bjóða Færeyingum sams konar
samstarfssamning og önnur norræn
ríki hafi við þá og að auki muni
Færeyingar áfram njóta sömu rétt-
inda í Danmörku og nú. Þá kemur
fram sú föðurlega ábending leiðara-
höfundar að sjálfstæði kosti sitt og
það viti Íslendingar. Hins vegar
hafi gilt önnur efnahagsleg lögmál
þegar Íslendingar fengu fullveldi
1918 og Íslendingar að því leyti ver-
ið í auðveldari stöðu.
Líklegt er að frelsishetjur Íslend-
inga myndu snúa sér við í gröfinni
ef þeir heyrðu þennan málflutning.
Hið rétta er nefnilega að leið Ís-
lendinga til sjálfstæðis var allt ann-
að en auðveld. Íslendingar nutu
fjárhagsaðstoðar frá Dönum í ára-
tugi áður en þeir fengu fullveldi.
Sem betur fer fyrir Íslendinga
ákváðu Danir árið 1871 að minnka
styrkinn í þrepum á næstu 30 árum
en væri eftir það óbreyttur. Þetta
hafði í för með sér að Íslendingar
tóku meira og meira af eigin málum
í eigin hendur og því var það léttara
verk að yfirtaka öll mál árið 1918.
Þó má ekki gleyma að Íslendingar
fengu eingreiðslu frá Dönum árið
1918 og var hún af
þeirri upphæð að ár-
legir vextir af henni
námu árlegum fjár-
stuðningi Dana til Ís-
lendinga á þeim tíma.
Eingreiðsla þessi var
síðan sett í háskóla-
sjóð og notuð til að
byggja upp Háskóla
Íslands.
Í Íslandssögu
Björns Þorsteinsson-
ar kemur skýrt fram
að Danir töldu um og
eftir miðja 19. öld að
Íslendingar væru
baggi á dönsku þjóð-
inni líkt og þeir og
leiðarahöfundur Morgunblaðsins
tala nú um Færeyinga. Jón Sig-
urðsson taldi hins vegar að Íslend-
ingar ættu mikið fé inni hjá danska
ríkinu vegna margs konar féflett-
ingar og vildi að Danir greiddu
hærri fjárstuðning vegna þess.
Þeim sem hafa kynnt sér frelsisbar-
áttu Íslendinga ætti að minnsta
kosti að vera ljóst að mikill hluti
þeirrar baráttu snerist um efna-
hagsmál og fjárhagslegar skuld-
bindingar Dana við Íslendinga
vegna viðskilnaðarins. Til gamans
má geta þess að á seinni hluta 19.
aldar voru Færeyingar í þeirri
stöðu að þeir greiddu til danska rík-
isins á meðan Íslendingar nutu fjár-
hagsaðstoðar.
Á sama hátt og Jón Sigurðsson
taldi að Íslendingar skulduðu Dön-
um ekki neitt hafa Færeyingar sýnt
fram á að Danir hafa líklega fengið
hærri upphæðir til baka frá Fær-
eyjum en þeir hafa greitt í formi
fjárstuðningsins. Þá er talið að
Danir hafi sparað sér mikil útgjöld
vegna hernaðarmála danska ríkis-
ins vegna herstöðva NATO og
Bandaríkjanna í Færeyjum en ein-
hverra hluta vegna eru Danir tregir
til að veita upplýsingar um það. Því
hefur þó verið haldið fram að sparn-
aður þessi nemi einn og sér mun
hærri upphæðum en fjárstuðningur
Dana til Færeyinga.
Árið 1918 fengu Íslendingar rétt-
indi til jafns við Dani í Danmörku
og öfugt. Færeyingum bjóðast hins
vegar sömu réttindi og aðrir Norð-
urlandabúar hafa og því er það
rangt sem fram kemur í áðurnefnd-
um leiðara að þeim hafi boðist að
njóta sömu réttinda í Danmörku og
þeir hafa nú.
Þegar færeyska landstjórnin
lagði af stað til fullveldis árið 1998
var lagt upp með að ná sams konar
samningi við Dani og Íslendingar
höfðu náð og samþykktu dönsk
stjórnvöld það fyrir sitt leyti. Þegar
á hólminn var komið varð hins veg-
ar ljóst að Danir ætluðu sér ekki að
veita Færeyingum sambærilegan
samning og þeir veittu Íslending-
um. Færeyingar töldu þá að þeir
gætu komist af með 12-15 ára að-
lögunartíma til að taka öll mál í sín-
ar hendur en það töldu Danir af og
frá. Vildu Færeyingar sjálfstæði þá
fengju þeir að hámarki fjögurra ára
aðlögunartíma. Þeir sem til þekkja
telja að það sé of skammur tími
vegna þeirra miklu áhrifa sem fjár-
magnið frá Danmörku hefur haft á
færeyskt efnahagslíf. Það liggur
fyrir að Færeyingar vilja standa á
eigin fótum og losna við fjárstuðn-
inginn frá Dönum en telja að 12 ára
aðlögunartími sé nauðsynlegur.
Það er skoðun undirritaðrar að
þegar um fullveldi þjóða er rætt
verði að skoða hlutina í sögulegu
samhengi en ekki dvelja einvörð-
ungu við daginn í dag. Aðlögunar-
tími í 12 ár er afar stuttur tími í
sögulegu samhengi enda hafa þjóð-
irnar tvær verið í ríkjasambandi í
margar aldir. Frelsishetjur Íslend-
inga lögðu áherslu á sögulegt sam-
hengi í sínum málflutningi fyrir ríf-
lega 100 árum þegar þeir börðust
fyrir fullveldi Íslands.
Þótt dönsk stjórnvöld hafi sagt að
Færeyingum sé frjálst að verða full-
valda vita allir sem fylgst hafa með
málflutningnum að reyndin er önn-
ur. Hótanir og valdhroki hafa ein-
kennt málflutning dönsku stjórnar-
innar á öllum sviðum með það að
markmiði að hræða færeyskan al-
menning frá því að greiða fullveld-
inu götu. Enda er nú fagnað á
danska stjórnarheimilinu þrátt fyrir
að allt útlit sé nú fyrir að þeir losni
ekki í bráð við þann fjárhagslega
bagga sem þeir og leiðarahöfundur
Morgunblaðsins íslenska segja
Færeyinga vera á dönsku þjóðinni.
Elín S.
Wang
Sjálfstæðismál
Hótanir og valdhroki
hafa einkennt málflutn-
ing dönsku stjórnar-
innar á öllum sviðum,
segir Elín S. Wang, með
það að markmiði að
hræða færeyskan al-
menning frá því að
greiða fullveldinu götu.
Höfundur er tannlæknir í Reykjavík.
Sjálfstæðismál Færeyinga
REGLUGERÐ
menntamálaráðherra
um álögur á geisla-
diska, tölvur mynd-
bandstæki og önnur
tól sem nota má til af-
ritunar á höfundar-
réttarskyldu efni er
allt í senn óréttlát,
mótsagnakennd, forn-
eskjuleg, ósvífin og
marklaus. Einnig er
hún líklega ólögleg og
alveg örugglega er
hún slæmt veganesti
fyrir borgarstjóraefni
sem vill sýna netkyn-
slóðinni að hann er
framsækinn og
reiðubúinn til að takast á við hin
margvíslegu tækifæri sem felast í
tækni- og alþjóðavæðingu nú-
tímans.
Reglugerðin er óréttlát
Það er óréttlátt að fermingar-
strákurinn sem ætlar að gera stutt-
mynd á nýju vídeótökuvélina sína
þarf fyrst að borga Hrafni Gunn-
laugssyni fyrir það.
Það er óréttlátt að unglingur sem
stelur leikjahugbúnaði og safnar á
geisladisk borgar höfundarréttar-
gjöld til listamanna en ekki hug-
búnaðarframleiðandans sem hann í
raun er að brjóta á.
Það er óréttlátt að ungi tölvu-
popparinn, sem dreifir frumsaminni
tónlist á Netinu og selur eigin
geisladiska en er aldrei spilaður á
Bylgjunni og Rás tvö, þarf að borga
Magga Kjartans fyrir það.
Það er óréttlátt að blindi nem-
andinn sem lætur lesa fyrir sig
námsefni inn á segulband þarf að
borga Björk fyrir það.
Það er óréttlátt að
hugbúnaðarframleið-
andinn, sem kaupir
tölvur, geisladrif og
geisladiska í stórum
stíl til þess eins að
framleiða og dreifa
eigin hugverki, þarf
fyrst að borga aðilum
úti í bæ fyrir það tjón
sem þeir hugsanlega
verða fyrir þegar
þeirra hugverk eru af-
rituð.
Það er hins vegar
réttlátt að ef einhver
afritar og notar hug-
verk einhvers annars
þá greiði hann, og að-
eins hann, fyrir það.
Reglugerðin er
mótsagnakennd
Með því að láta fólk borga höf-
undarrétt fyrirfram af hverjum ein-
asta geisladiski, geisladiskaskrifara
og MP3 spilara þá eru gefin skýr
skilaboð um að leyfilegt sé að hlaða
niður tónlist af Netinu, skrifa á disk
og hlusta á í MP3 spilara. Svo er þó
ekki. Á heimasíðu STEFs stendur:
„Má ég hlusta á tónlist á Netinu?
Já, ef þú hlustar bara en flytur ekki
tónlistina yfir til þín (download).“
Það gildir sem sagt eftir sem áð-
ur að ef ég sæki tónlist af Netinu og
set hana á geisladiskinn sem ég hef
þegar greitt af höfundarréttargjöld
og nota til þess geisladiskaskrifar-
ann sem ég einnig borgaði höfund-
arréttargjöld af þá er ég samt að
brjóta lög.
Ef hins vegar svo væri að reglu-
gerðin veitti þennan rétt til að
sækja tónlist til einkanota af Net-
inu, þá væri um leið kominn grund-
völlur til bjóða hinum þjakaða
Napster að flytja starfsemi sína til
Íslands. Það yrðu góðar skatttekj-
urnar sem ríkið fengi þá til að
styrkja listir í landinu!
Reglugerðin er ósvífin
Það er ósvífið að fámennur hags-
munahópur fái bara sisona að skella
skatti á restina af samfélaginu ein-
ungis vegna þess að til eru tæki og
tól sem hugsanlega má nota til að
brjóta á rétti hans. Ég hélt að
skattar væru til að afla ríkinu tekna
en ekki einstaka hópum eða ein-
staklingum.
Fyrir hönd áfengisinnflytjenda
og framleiðenda vil ég því hér með
leggja til að skattur verði lagður á
alla farþega í millilandaflugi og
einnig tiltekin prósenta ofan á
kaupverð hverrar farþegaþotu sem
keypt er til landsins.
Það hefur nefnilega sýnt sig að
flugvélar eru notaðar til að smygla
áfengi og vímuefnum til landsins og
það er alkunna að farþegar koma
ósjaldan með meira en leyft magn
áfengis inn í landið og valda þar
með augljósu tekjutapi fyrir ís-
lenskan áfengisiðnað.
Reglugerðin er
forneskjuleg
Þegar altæk tæknibylting eins og
netvæðingin gengur yfir heiminn
þá gætir áhrifa hennar alls staðar.
Hún hefur áhrif á viðskipti, stjórn-
kerfi, heibrigðiskerfi, skóla, heimili
og síðast en ekki síst á lög og laga-
setningu.
Aðferðin við innheimtu höfund-
arréttargjalda er einmitt dæmi um
kerfi sem vegna tækni- og þjóð-
félagsbreytinga riðar nú til falls og
verður því einfaldlega að breytast
og aðlagast nýju umhverfi. Þá stað-
reynd eiga stjórnvöld og höfund-
arréttarhafar að horfast í augu við
og ættu að vinna saman að því að
finna nýjar leiðir og ný tækifæri, í
stað þess að grípa til slíkra örþrifa-
ráða sem þessi forneskjulega skatt-
lagning er.
Reglugerðin
er marklaus
Reglugerðin er marklaus því þær
upphæðir og magntölur sem hún
byggist á hljóta að vera skot í
myrkri og byggjast á hæpnum for-
sendum.
Hver er grundvöllur skattpró-
sentunnar? Hví 4%? Hví 1%? Hví
kr. 35 á disk? Hvernig duttu menn
niður á þessar tölur? Hversu miklir
peningar eru það? Hvernig er hægt
að áætla tekjutapið sem höfundar-
réttarhafar verða fyrir vegna afrit-
unar? Er það sama upphæð og þeir
fá raunverulega með þessum
skatti?
Hvernig er þessum peningum
síðan útdeilt til höfunda? Ég hef
heyrt að meðal annars sé úthlutað
eftir spilun í útvarpi og þá aðeins
eftir spilun í örfáum stöðvum? Er
það ekki einmitt frekar þannig að
þeir sem fá litla spilun í útvarpi
geta allt eins verið í mikilli dreif-
ingu á Netinu?
Er reglugerðin
ólögleg?
Reglugerðin byggist á skýrri
lagagrein sem segir að leggja megi
gjald á miðla sem geyma hljóð og
myndir eingöngu.
Það er ljósara en frá þurfi að
segja að geisladiskar og skrifarar
falla alls ekki undir þessa grein
enda einkum notaðir til vistunar á
tölvugögnum og hugbúnaði.
Get ég ekki líka lögsótt ríkið fyr-
ir þá siðleysu að innheimta af mér
höfundarréttargjöld fyrir verk sem
ekki er til, ég hef aldrei séð, aldrei
heyrt og því síður notað?
Í ljósi nýlegra hæstaréttardóma
um stjórnarskrárbrot vil ég minna
stjórnvöld á afleiðingar þess að
senda frá sér vafasamar reglugerð-
ir án þess að hafa fyrst sent bréf til
Hæstaréttar og beðið um leyfi.
Reglugerðin er vond fyrir
verðandi borgarstjóra
Víst er að ef Björn Bjarnason
langar til að verða borgarstjóri í
henni Reykjavík þá verður hann að
fá atkvæði frá netvæddum ungum
Reykvíkingum, sem allir eiga MP3
spilara, diskaskrifara, fullt af
geisladiskum og kosningarétt.
Ef hann ekki leysir íslenska
tölvunotendur úr þessum álögum
hið snarasta er ljóst að reykvískir
kjósendur í hópi þeirra rúmlega
15.000 einstaklinga sem þegar hafa
skrifað undir mótmæli gegn þeim,
hugsa sig um tvisvar áður en þeir
krossa við D á kjörseðlinum.
Tölvunotendur í álögum
Ari
Jóhannesson
Höfundur er tölvunarfræðingur.
Skattlagning
Reglugerðin er mark-
laus, segir Ari Viðar
Jóhannesson, því þær
upphæðir og magntölur
sem hún byggist á
hljóta að vera skot í
myrkri og byggjast á
hæpnum forsendum.

Meira á netinu