Morgunblaðið - 07.03.2001, Blaðsíða 40

UMRÆÐAN
40 MIÐVIKUDAGUR 7. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞESSA dagana
slæst fólk um að lýsa
flugvallarmálinu sem
„landsbyggðarmáli“ og
er landsbyggðarbúum
þar att á borgarbúa.
Lélegir pólitíkusar
hafa oft í gegnum sög-
una notað fordóma og
minnimáttarkend til að
koma sér til valda.
„Landsbyggðar“-fas-
istar eru slíkir pólitík-
usar. Rúmlega helm-
ingur þjóðarinnar býr
á höfuðborgarsvæðinu,
en atkvæðamagn ein-
staklinga borgarinnar
miðað við landsbyggð-
ina er lítið. Sáralitlu fé er eytt af rík-
inu í samgöngur og þjónustu í borg-
inni, þar fær landsbyggðin stærsta
skerfinn. Oft virðist ekki skipta hver
nýting er af fjármagni almennings,
heldur hver þingmaður sveitarinnar
er. Reykvíkingar eru annars flokks
Íslendingar. Það eina sem borgarbú-
ar heyra almennt frá landsbyggðinni
í fjölmiðlum eru „talsmenn“ lands-
byggðarbúa að heimta þetta eða
heimta hitt, göng hér og hesthús
þar. Á milli setninga eru Reykvík-
ingar síðan málaðir sem skrattinn á
vegginn. Nú heimta „talsmenn“
landsbyggðarinnar að fá að ráða
innra skipulagi borgarinnar og stað-
setningu flugvallar. Flugvöllurinn í
Vatnsmýrinni er jú, hvort sem okkur
líkar betur eða verr, innan lögsögu
Reykjavíkur og er í raun mál Reyk-
víkinga og engra annarra, ekki einu
sinni Kópavogsbúa, þeir eru nefni-
lega ekki Reykvíkingar. Ef lands-
byggðarfólk vill flugvöll nálægt
borginni er ekkert sem stöðvar það
við að finna aðra staðsetningu fyrir
hann. Utan miðborgar!
Sannleikurinn er í raun sá að það
skiptir landsbyggðarfólk afskaplega
litlu hvor flugvöllurinn er 40 mín-
útur til eða frá Reykjavík, lands-
byggðarmenn velja í raun frekar að
keyra til Reykjavíkur en fljúga. Þeir
einu sem myndu í raun finna veru-
lega fyrir flutningnum eru Vest-
mannaeyingar. Það tekur margar
klukkustundir fyrir
Eyjabúa að keyra til
Reykjavíkur, en ein-
ungis 20 mínútur að
fljúga í miðbæinn. Árni
Johnsen, alþingismað-
ur Vestmanneyja, er
því fljótari í vinnuna
frá heimili sínu í Vest-
mannaeyjum en íbúi í
Grafarvogi. Árni John-
sen er jú líka formaður
samgöngunefndar
þingsins sem telur allt
tal um flutning vallar-
ins óhæft rugl.
Kannski er Reykjavík-
urflugvöllur einkaflug-
völlur þingmannsins í
bakgarði Alþingis?
Alþjóðavæðing þýðir að markaðir
íslenskra fyrirtækja eru í dag í
auknum mæli erlendis. Ef lands-
byggðin vill stemma stigu við brott-
hvarfi fólks og fyrirtækja, ættu
sveitungar að athuga tengingu sína
við alþjóða markaði. Landsbyggðin
ætti í raun að berjast fyrir flutningi
innanlandsflugs til Keflavíkur, og
breyta núverandi aðstæðum þar sem
allar samgöngur fara í gegnum
Reykjavík.
Staðsetning
Þrjár meginstaðsetningar fyrir
innanlandsflug utan Vatnsmýrar
hafa verið settar fram, allar með
sína kosti og galla. Flugvöllur í
Skerjafirðinum er aðlaðandi kostur,
nálægt núverandi staðsetningu, en
utan byggðar. Kostnaðurinn er þó
gífurlegur, og alltaf virðist gleymast
að flugvöllur á uppfyllingu hér á
norðurslóðum þarfnast mikilla sjó-
varnargarða, slíkir varnargarðar
geta verið dýrari en uppbygging
flugvallarins. Staðsetningin er einn-
ig því miður það nálægt byggð að ör-
yggismál eru ekki leyst af alvöru og
framtíðarþróun borgarinnar getur
enn verið skorður settar.
Flugvöllur í hrauninu vestan
Hafnarfjarðar er vinsælasti kostur-
inn um þessar mundir. Völlurinn er
utan byggðar, og „stutt í bæinn“.
Framtíðarstækkun borgarinnar í
suður er þó skert, og öryggissvæðið
undir völlinn er gífurlega stórt. Þar
að auki er sá flugvöllur í 20 mínútna
akstri frá Keflavík. Viljum við eyða
milljörðum króna í byggingu flug-
vallar sem er í 20 mínútna ökufæri
frá fullbúnum millilandaflugvelli?
Strætisvagnar borgarinnar koma á
20 mínútna fresti!
Ekki heldur löng ferð ef valinn
væri síðasti kosturinn og sá besti.
Keflavíkurflugvöllur er í um 40 mín-
útna akstur frá Reykjavík. Íbúar út-
hverfanna eru oft lengur að komast í
vinnuna á morgnana. Staðsetning
innanlands- og millilandaflugs á
sama stað hefur líka mikla þýðingu
fyrir ferðamannaþjónustu og at-
vinnumál á landsbyggðinni.
Það vekur furðu að landspólitíkus-
ar skuli í einu orði tala um bætur á
„landsbyggðarvandanum“, en í hinu
vinnu við að byggja nýjan Reykja-
víkurflugvöll sem alþjóðamillilanda-
flugvaöll. Jú! Sú endurbygging flug-
vallar sem lögð er til gerir ráð fyrir
að hægt sé að taka við stærstu milli-
landaflugvélum sem gerðar eru í
dag. Vilja landsmenn tvo millilanda-
flugvelli á Reykjanesi? Nóg er
kvartað um kostnaðinn við þennan
eina! Ef við viljum byggja annan al-
þjóðaflugvöll, væri þá ekki gáfulegra
að líta til varaflugvallar Keflavíkur?
Alþjóðaflugvöllur á Egilsstöðum
væri góð sárabót í stað álvers. Al-
þjóðaferðamennska, tengd starfsemi
þjóðgarða og afþreyingar, yrði mikil
lyftistöng fyrir byggð á Austurlandi.
Ferðamannaþjónusta er mest vax-
andi iðnaður í heiminum í dag, áliðn-
aður er það ekki.
Hvað kemur í
Vatnsmýrina?
Þessi spurning er mikilvægasta
spurningin í öllu þessu máli, við er-
um jú að reyna að bæta skipulag
borgarinnar. Brotthvarf flugvallar
er einungis helmingur lausnarinnar.
Besta tækifæri Reykjavíkur á þétt-
ingu byggðar er svæði Reykjavík-
urflugvallar. Flugvallarsvæði eru
skilgreind sem hættuleg
þungaiðnaðarsvæði, slík svæði eiga
ekki heima í miðbæjum. Staðsetning
við miðborgina og stærð svæðisins
býður upp á aðstöðu fyrir mikla
þéttingu byggðar með þéttbyggðu
miðborgarskipulagi. Skýrslur borg-
aryfirvalda um byggð á svæðinu eru
áhyggjuefni: Þéttleikinn sem sjálf-
stæðir ráðgjafar borgarinnar leggja
til er uppbygging úthverfaskipu-
lags!... Það er erfitt að kenna göml-
um hundi að sitja. Þrátt fyrir brýna
þörf á flutningi flugvallar, benda
skammsýn viðbrögð ráðgjafa á að
kannski séu hæfileikar ekki fyrir
hendi til að leysa skipulag svæðisins
svo vel sé. Skipulag svæðisins hefur
mikla þýðingu fyrir samfélag borg-
arinnar, og klúður verður áfall. Ef
Vatnsmýrin á að verða framlenging
úthverfa Ægisíðunnar, fremur en
vaxtarsvæði miðborgar, er gáfulegra
að gera ekkert við núverandi að-
stæður, þær eru líka tímabundnar.
Samskipti og sam-
göngur við landsbyggð
Guðjón Þór
Erlendsson
Flugvöllur
Það skiptir landsbyggð-
arfólk afskaplega litlu
hvort flugvöllurinn er
40 mínútur til eða frá
Reykjavík, segir
Guðjón Þ. Erlendsson,
því það velur í raun
frekar að keyra til
Reykjavíkur en fljúga.
Höfundur er arkitekt.
AÐ undanförnu hef-
ur farið fram nokkur
umræða í fjölmiðlum
um vaxandi kynþátta-
fordóma meðal ungs
fólks á Íslandi. Komið
hefur fram í skoðanna-
könnunum að það er
unga fólkið sem er hvað
mest í nöp við innflytj-
endur. Mörgum þykir
þetta undarlegt og
hefðu talið að yngri
kynslóðirnar ættu nú
að vera fordómalausari
en þær eldri. Hið marg-
rómaða upplýsinga-
samfélag ætti að búa
unglingum góð skilyrði
til þess að fræðast um og læra betur
að skilja fólk frá öðrum menning-
arsvæðum. En sú er ekki raunin.
Enda velja unglingar sjálfir þær
upplýsingar sem þeir vilja sækja sér
og hafa greinilega ekki notað mikinn
tíma í heimasíður á Netinu sem
fjalla á hlutlausan hátt um kynþátta-
fordóma eða samskipti þjóða af ólík-
um uppruna.
Að einu leyti má kenna yfirvöldum
framhaldsskólanna í
landinu um þessa þró-
un. Hér á landi er
trúarbragðafræði
nefnilega ekki skyld-
ugrein í framhalds-
skólum. Nemendur
þar fá því enga fræðslu
um það fólk sem hing-
að flytur og hafa engar
forsendur til þess að
skilja það eða menn-
ingu þess. Trúar-
bragðafræði heitir sú
fræðigrein sem fjallar
um trúarbrögð hvers
konar eins og nafnið
bendir til. Innan trúar-
bragðafræðinnar eru
trúarbrögð rannsökuð og greind í
frumþætti sína og borin saman við
annan átrúnað. Markmið trúar-
bragðafræðinnar er að komast til
botns í því hvaða áhrif átrúnaður
hefur á samfélagið. Eins og sést af
þessu er trúarbragðafræðin mjög yf-
irgripsmikil fræðigrein og lætur sér
fátt mannlegt óviðkomandi. Átrún-
aður varpar ljósi á menningu, sögu,
siði og samfélagsgerð þjóðfélagsins.
Segja má að ómögulegt sé að skilja
framvindu sögunnar og þau félags-
legu öfl sem skapa hana og móta, án
þess að skilja átrúnaðinn sem að
baki býr. Til þess að ná þessum
markmiðum sínum fær trúarbragða-
fræðin aðstoð frá öðrum fræðigrein-
um. Félagsfræði, mannfræði, sálar-
fræði, dulsálarfræði, heimspeki,
guðfræði, fornleifafræði og sagn-
fræði, allt eru þetta hjálpartæki
trúarbragðafræðinnar. Um allan
hinn vestræna heim gera menn sér
grein fyrir því að erfitt, ef ekki
ómögulegt, er að eiga samskipti við
framandi þjóðir í síminnkandi heimi,
án þess að skilja átrúnað þeirra og
þar með siði og venjur. Þetta hefur
orðið æ ljósara á síðustu árum, þar
sem flutningar fólks á milli menn-
ingarsvæða gerast algengari og þar
með hættan á árekstrum og átökum.
Í þeim löndum sem við á Íslandi
gjarnan viljum bera okkur saman
við er trúarbragðafræðin talin sjálf-
sagður hluti af menntakerfinu. Ís-
lenskir nemendur framhaldsskól-
anna kynnast ekki þeirri hugsun og
heimspeki sem trúarkerfin búa yfir.
Þar með verða þeir þröngsýnni og
einhæfari en jafnaldrar þeirra t.d. á
Norðurlöndunum. Þessi skortur á
trúarbragðafræðslu gerir okkur
einnig fátækari sem menningarþjóð
og þar með vanhæfari en efni standa
til á alþjóðavettvangi. Og þar með
fær vofa fordómanna greiðari að-
gang að unglingum á Íslandi en ella
væri.
Kynþáttafordómar
og trúarbragðafræði
Þórhallur
Heimisson
Fordómar
Trúarbragðafræði er
ekki skyldugrein í
framhaldsskólum hér á
landi, segir Þórhallur
Heimisson, og því
kynnast íslenskir ung-
lingar ekki þeirri hugs-
un og heimspeki sem
trúarkerfin búa yfir.
Höfundur er prestur við
Hafnarfjarðarkirkju.
Ókeypis lögfræðiaðstoð
öll fimmtudagskvöld milli kl. 19.30 og 22.00 í síma 551 1012
Orator, félag laganema
Mikið úrval af
brjóstahöldurum
verð frá kr. 700
Mömmubrjósta-
haldarar kr. 1900
Úrval af náttfatnaði
fyrir börn og fullorðna
Nýbýlavegi 12, sími 554 4433