Vísir - 03.12.1979, Qupperneq 10

Vlsismyndir GVA
vísm
Mánudagur 3. desember 1979
Islenskir
málshættir
Almenna bókafélagiö hefur
sent frá sér tslenzka máishætti
þeirra Bjarna Vilhjálmssonar og
Óskars Halldórssonar i annarri
útgáfu aukinni. 1 kynningu á kápu
bókartnnar segir á þessa leiö m a
„lslenzkir málshætliri saman-
tekt þeirra Bjarna Vilhjálms-
sonar og Óskars Halidórssonar
kemur nú út i annarri útgáfu og
tylgir henni bókarauki með fjöl-
mörgum málsháttum sem út-
gefendur hafa safnað siðan fyrsta
útgáfa kom út árið 1966. Þegar
bókin kom fyrst út voru menn
strax á einu máli um að is-
ienskum málsháttum hefðu aldrei
veriðgerð viðlika skil og i þessari
bók. enda hefur hún notið rótgró-
inna vinsælda og verið margri
fjölskyldunni ómissandi upp-
sláttarrit og einnig verið notuð i
, skólum.
t ýtarlegri inngangsritgerð, þar
sem fjallað er um feril og ein-
kenni islenskra málshátta kemst
Bjarni Vilhjálmsson svo að orði
um málshættina, að þeim megi
„likja við gangsilfur, sem enginn
veit hver hefur mótað”. Þeir eru
m.ö.o. höfundarlaus bókmennta-
arfleifð, eins konar aldaskuggsjá,
sem speglar lifsreynslu kynslóð-
anna i hnitmiðuðu formi og einatt
i skáldlegum cg skemmtilegum
likingum”.
Kithöfundurinn i bókasafni slnu. Bækurnar, sem hann hefur skrifað sjálfur eru komnar á sjötta tuginn.
Þpúgup Johns
Steinhecks
Mál og menning hefur sent frá sér
nýja útgáfu á skáldsögunni
Þrúgur reiðinnareftir John Stein-
beck i þýðingu Stefáns Bjarman.
Þrúgur reiðinnar er langveiga-
mest og vinsælust af skáldsögum
Johns Steinbeck. Hún hefur farið
sigurför um heiminn og kvik-
mynd sem gerð var eftir henni
hefur einnig notið mikilla vin-
sælda. Sagan segir frá fjölskyldu
sem flosnar upp af jörö sinni i
kreppunni miklu, selur búslóð
sina fyrir bilgarm og feröast á
honum yfir þvert meginlandið
áleiðis til Kaliforniu, lokkuð af
ginnandi atvinnuauglýsingum.
Þrúgur reiðinnarer löngu orðin
sigilt verk meöal nútima heims-
bókmennta. Sú bók var einkum
tilnefnd þegar Steinbeck voru
veitt Nóbeisverðlaunin 1962. ís-
lensk þýðing Stefáns Bjarman
kom út örfáum árum eftir að
sagan birtist fyrst á frummáli og
þótti afburða vel gerð. Enda þótt
upplag bókarinnar væri óvenju
stórt seldist hún upp á örfáum
árum og hefur verið alveg ófáan-
leg um meira en tveggja áratuga
skeið.
Þrúgur reiðinnar er 522 bls.
prentuð i Prentsmiöjuunni Odda
hf. Kápumynd er eftir Hilmar Þ.
Helgason.
Starf svettarlé-
laga I hundrað ár
Ct er komið hjá Almenna bóka-
félaginu síðara bindið af Sögu
sveitarstjórnar eftir Lýð Björns-
son sagnfræöing. Fyrra bindi
verksins kom út áriö 1972 og var
þar fjallað um timabiliö fyrir
1872. I þessu nýja bindi er gerð
grein fyrir sveitarfélögum i land-
inu og starfi þeirra siöustu
hundrað árin.
1 bókinni er rakin saga amta og
sýslna og gerð grein fyrir breyt-
ingum á skiptingu landsins i
sveitarfélög. Fjallað er um stjórn
sveitarfélaga og breytingar á
sveitarstjórnarlöggjöf, tekju-
stofna sveitarfélaga og verkefni,
landshlutasamtök sveitarfélaga
og samband islenskra sveitar-
félaga.
Luks eru hér prentaðar
heiriiildaskrá, nafnaskrá og
atriðisorðaskrá fyrir bæöi bindin.
Bókin er meö mörgum
myndum.
„Hei párað á biað
I melra en 30 ár”
- Vlsir ræðlr vlð Gunnar M. Magnúss um 52 hækur hans. Ljósvlklng, og (ramboðsmál lyrlr vestan
Þeir eru vist ekki margir rit-
höfundarnir sem á niræöisaldri
eru að gefa út fimmtugustu og
aðra bókina sina. Gunnar M.
Magnúss telst þó til þessa litla
flokks en nú fyrir skömmu var
verið að gefa út Siguröar bók
Þórðarsonar sem hann hefur
skrifað. Þá átti Gunnar afmæli i
gær, en þá varðhann 81 árs. Það
var þvi næg ástæða fyrir okkur
til að ber ja upp á hjá honum og
rabba við hann um eittog annað
sem á daga hans hefur drifið.
Viö spyrjum hann fyrst hvenær
hann hafi byrjað að skrifa:
„Ég hef nú verið að pára frá
þvi ég lærði að draga til stafs og
ég á meira að segja til snepla og
blöö sem ég skrifaöi fyrir meira
en 70 árum”.
— Hvenær ég skrifa? þvi get
ég nú ekki svarað vegna þess að
ég hef aldrei haft reglulegan
vinnutima. Þó verða ég aö segja
að drjúgur hluti af þvi sem eftir
mig liggur á þessusviði er unnið
á nóttunni, einkum síöustu ára-
tugina. Ef ég get ekki sofnað,
nenni ég ekki að liggja vakandi
og fer þá að skrifborðinu að
pára áblöð eða pikka á ritvél”.
Beðinn um eigin-
handaráritun i Moskvu
Gunnar M.Magnúss hefur
fengist við flestar tegundir rit-
smiða, hann hefur samið skáld-
sögur, smásögur, leikrit, ævi-
sögur og barnabækur. Ein
barnabóka hans hefur meira
segja veriö þýdd á rússnesku,
litháisku og búlgörsku, en það
er sagan „Suöur heiðar”.
Gunnar er spurður hvernig
standi á þessum áhuga þeirra
austantjaldsmanna:
„Þetta er nú i aðra höndina
félagsmálasaga og svo segir
hún frá ýmsu sem drengir
hafast aö og ég geri ráð fyrir aö
þeim hafi þótt þaö eins geta átt
við hjá þeim fyrir austan.
Annars geröist dálítið
skemmtilegur atburður þegar
ég var eitt sinn staddur úti i
Moskvu. Þá kom þar til min á
hótelið þar sem ég bjó Rússi
nokkur sam sagðist hafa lesið
söguna og bað mig um að rita
nafn mitt á rússneskt eintak af
bókinni. Mér þótti þetta
skemmtilegttiltækioggerði þaö
auðvitað eins og skot”.
— liver er besta bókin þin?
„Mérfinnst siðasta bókin ætið
sú besta. Annars er Virkið i
norði eitt mesta verk sem ég hef
skrifað. Það er eiginlega
samtimasaga af atburðum
striðsáranna hér á landi og í þvi
birtust ýmsar upplýsingar sem
hvergi höfðust þá birst annars
staðar. Þær fékk ég hjá ýmsum
ráðamönnum sem þekktu gang
mála bak við tjöldin”
Gunnar M. Magnússon hefur
fegnist töluvert viö aö rita ævi-
minningar manna og einn
þeirra sem hann hefur ritað um
er Magnús Hjaltason, en hann
er einmitt fyrirmyndin að Ölafi
Kárasyni Ljósvikingi sem
Laxness skrifaði um i Heims-
ljósi:
,,Ég man vel eftir honum — ég
var unglingur þegar hann kom
I plássið heima (þ.e.a.s. Flat-
eyri). Það var eins og þangað
væri komin háskóli þegar hann
kom, þvi okkur þóttihann kunna
svo mikið.
Annars var ævi hans ein hrak-
fallasaga. Hann slasaðist þegar
hannvar unglingur og var hann
siðan á sveit fram á þritugs-
aldur. Þá komsthann i kynni við
unga stúlku og þau ætluðu að
giftast, en presturinn vildi ekki
gefa þau saman þvi hann hafði
verið á sveit. Þau ætluðu samt
aðfara aö búa, en þá fengu þau
ekki jarðnæði, þvi að þau voru
ekki gift og þannig voru þau
komin inn i vitahring sem þau
losnuðu ekki úr.
Eftir þetta voru Magnús og
kona hans á eilifum flækingi og
alls fluttu þau 25 sinnum á 12
árum. Enginn vildi hafa þau
lengur en nokkra mánuði, þvi
allir voru hræddir við að fá þau
á sveitina”.
,,Át ekkert nema roð í
tiu daga”
Gunnarheldur áfram aðsegja
okkur frá gömlum dögum:
,,Já, þetta var miskunnar-
laust þjóðfélag I þá daga þegar
ég var að alast upp. Menn
hræddust ekkert eins mikið og
að vera sagðir til sveitar. Ég
man það að árið 1918 var þröngt
i búi heima hjá mér og við átum
ekkert nema roð i eina tiu daga.
Móðir min vildi ekki þiggja að-
stoö af sveit, þvi hún var stolt
kona, enda dóttir stórbónda af
Suðumesjum.
Ég held að mannréttindi hafi
stórum batnaö hér á Islandi
eftir að sveitarflutningur voru
aflagðir um 1930”.
,,Ungur, rómantískur
;0g með kvæði á fram-
boðsfundum”
Af eymdarkjörum manna i
upphafi þessarar aldar berst
talið að pólitik, enda ætti tilefnið
aö vera nóg þessa dagana:
, ,Ég er og hef alltaf verið
félagshyggjumaður í pólitik-
inni. Meira að segja hef ég boðið
mig nokkrumsinnumfram fyrir
krata á Vestfjörðum. Ég bauð
mig fyrst fram árið 1933, en þá
var ég ungur, rómantiskur og
fluttikvæði á framboðsfundum.
Þaö gagnaði að visu ekki mikið,
þvi ég hlaut bara 62 atkvæði.
Ég komst þó á þing löngu
seinna eða árið 1952 sem vara-
þingmaður og gekk þá jafnan
undir viöurnefninu „Gunnar
gegn her i' landi”. Það þótti mér
það fallegasta sem um mig var
hægt að segja, því ég er og hef
alltaf verið mikill hemámsand-
stæðingur”.
— Myndirðu kjósa þá Sighvat
og Karvel ef þú værir núna
búsettur fyrir vestan?
„Ja, nú varstu gamansamur”
Löng þögn.
,,Já, Karvel fyrir vestan? —
Þettaersvo andsk... pólitiskt að
ég held að ég verði aö geyma aö
svara þessu þar til eftir kos^
ningaúrslitin”.
Gunnar M. Magnúss hefur dundað við það i tómstundum sinum slð-
ustu árin aö safna og skýra 2000 orö úr veðurmáii milli bjarga á
Vestfjöröum og er hér meö seölana.