Morgunblaðið - 21.02.2002, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2002 C 5








































































































NVIÐSKIPTI FYRRVERANDI stjórnarformað-
ur sænsk-svissneska iðnrisans ABB,
Svíinn Percy Barnevik, hefur verið
áberandi í fréttum undanfarið þar
sem í ljós hefur komið að hann fékk
930 milljónir sænskra króna í skatt-
frjálsa lokagreiðslu við starfslok sem
forstjóri ABB árið 1997, samsvarandi
um 8,7 milljörðum króna.
Barnevik hefur réttlætt samning-
inn á ýmsa vegu og telur að líta megi
á upphæðirnar sem bandarískar en í
evrópsku umhverfi. Hann hefur hins
vegar viðurkennt eftir á að rétt hefði
verið að upplýsa stjórn ABB um
samning sinn við fyrirtækið um eft-
irlaunagreiðslur og hafa upphæðir í
því sambandi á hreinu.
Upphæðin var skattfrjáls fyrir
Barnevik, samkvæmt breskum
skattareglum, þar sem hann flutti frá
Sviss til Englands við starfslok. Ef
hann hefði búið áfram í Sviss, þar sem
höfuðstöðvar ABB eru, hefði hann
þurft að greiða skatt af upphæðinni.
Málið hefur vakið hörð viðbrögð og
Barnevik, sem hingað til hefur notið
mikillar virðingar sem stjórnandi,
hefur mátt sæta harðri gagnrýni fyrir
græðgi og siðleysi. Honum hefur ver-
ið gert að láta af stjórnarformennsku
í Investor, fjárfestingarfélagi hinnar
áhrifamiklu sænsku Wallenberg-fjöl-
skyldu, sem einmitt er næststærsti
hluthafi í ABB.
Í Financial Times kemur m.a. fram
að málið hafi vakið umræður um
stjórnun evrópskra fyrirtækja al-
mennt og þær séu hliðstæða um-
ræðna um endurskoðun reikninga
sem Enron-málið kveikti í Bandaríkj-
unum. ABB-málið hlýtur enda að
vekja spurningar eins og hver er
ábyrgð hvers aðila um sig: eigenda,
stjórnarmanna, stjórnarformanns og
forstjóra.
Barnevik er 61 árs að aldri. Hann
var forstjóri ABB á árunum 1988–
1996 og síðan stjórnarformaður þar
til síðasta haust er hann sagði af sér,
m.a. með þeim orðum að þannig sýndi
hann nokkra ábyrgð á erfiðleikum í
rekstri ABB og versnandi afkomu.
Eftirlaunamál bar þá ekki á góma op-
inberlega en nú er ljóst að um þær
mundir hafði stjórnin fengið vitn-
eskju um greiðsluna til Barnevik.
Gengi hlutabréfa ABB hefur lækkað
undanfarin misseri og félagið er rekið
með tapi. Nú síðast var tilkynnt að
tap síðasta árs væri hið mesta nokkru
sinni, eða sem samsvarar um 69 millj-
örðum króna. ABB hefur þurft að
segja upp starfsfólki og vekja því
fréttirnar af myndarlegum eftirlaun-
um Barnevik reiði meðal starfsfólks
fyrirtækisins.
Barnevik lék aðalhlut-
verk í samrunaferli
sænska félagsins ASEA
og hins svissneska Brown
Boveri í stórfyrirtækið ABB árið 1987
og varð forstjóri sameinaðs félags.
Hann var áður forstjóri ASEA í Sví-
þjóð frá því um 1980. Hann situr í
stjórnum fjölmargra fyrirtækja, þ. á
m. ensk-sænska lyfjafyrirtækisins
AstraZeneca sem stjórnarformaður.
Óljóst er hvort Barnevik gegnir þeirri
stöðu áfram og einnig hvort framhald
verður á stjórnarsetu hans í General
Motors.
Barnevik var bæði forstjóri ABB
og stjórnarformaður um nokkurra
mánaða skeið, frá mars 1996 til árs-
loka. Árið eftir, þegar hann hafði látið
af störfum sem forstjóri, fékk hann
greidda áðurnefnda upphæð, en
stjórn fyrirtækisins vissi ekki hve há
sú upphæð var, þrátt fyrir að stjórn-
arformanni væri skylt að upplýsa
stjórnarmenn um ákvörðun af þessu
tagi.
Einungis Peter Wallenberg og
David de Pury vissu af greiðslunni, en
þeir voru varastjórnarformenn hjá
ABB. Það var Peter Wallenberg,
fulltrúi Wallenberg-fjölskyldunnar,
sem er næststærsti eigandi ABB um
fjárfestingarfélagið Investor, sem
samdi um fyrirkomulag á eftirlaunum
og öðrum greiðslum til Barnevik árið
1992. Greiðsluna fékk Barnevik svo í
einu lagi árið 1997 samkvæmt skil-
málum samningsins frá 1992. Greiðsl-
an var byggð á launum Barnevik á 17
ára ferli hans sem forstjóri ASEA og
ABB og þar að auki á árangurstengd-
um kaupaukum. Hvorki aðrir stjórn-
armenn né hluthafar í ABB vissu um
þetta fyrirkomulag eða upphæðir í
því sambandi.
Stjórnin reyndi að fá endurgreitt
Einnig er talið víst að Barnevik hafi
ekki upplýst stjórn ABB um starfs-
lokagreiðslur og eftirlaunasamninga
sem hann gerði sem stjórnarformað-
ur við Göran Lindahl, eftirmann sinn í
starfi forstjóra. Spurningar um
starfslokasamning hans vöknuðu vor-
ið 2001, samhliða skráningu hluta-
bréfa ABB í Kauphöllinni í New
York. Greiðslurnar til Lindahl þóttu
gríðarlega háar, eða sem samsvarar
um fimm milljörðum íslenskra króna,
og var þá Barnevik spurður um hans
eigin starfslokasamning. Hann gaf
ekki svör fyrr en síðastliðið haust og
krafði stjórnin hann þá um endur-
greiðslu á hluta fjárhæðarinnar, en
hann neitaði því. Um sama leyti sagði
Barnevik af sér sem stjórnarformað-
ur ABB.
Þar sem Barnevik hef-
ur neitað endurgreiðslu
og ekki viðurkennt að
neitt rangt hafi átt sér
stað, utan að stjórnin hefði átt að vera
upplýst um upphæðir samningsins,
ákvað stjórnin að upplýsa almenning
um málavexti nú í febrúar. Barnevik
hefur þó haft samband við stjórnina
og óskað eftir samningaviðræðum
sem nú ku standa yfir.
Lindahl hætti störfum árið 2000 og
tók þá Jörgen Cindermann við. Lind-
ahl hefur m.a. setið í stjórn Ericsson
en frá því fyrirtæki hafa nú borist
fréttir af því að hann verði ekki í kjöri
á næsta aðalfundi. Ekki er vitað hvort
það tengist ABB-málinu eða ekki.
Endalok áhrifa
Wallenberg-fjölskyldunnar
Jafnvel er talið að þetta hneykslismál
geti markað upphafið að endalokum
hinnar valdamiklu Wallenberg-fjöl-
skyldu í Svíþjóð, eins og norrænir
fjölmiðlar benda á. Þræðir hneyksl-
isins liggi víða og marga megi rekja
til Wallenberganna. Investor er
skráð á hlutabréfamarkaði í Svíþjóð
og nú er þess krafist að félagið leggi
starfsloka- og eftirlaunasamninga við
yfirmenn á borðið.
Evrópusambandið hefur m.a. bar-
ist fyrir lögmálinu um „eitt hlutabréf,
eitt atkvæði“ og er talið að þetta mál
sé vatn á myllu ESB. Wallenberg-
fjölskyldan ræður nefnilega yfir svo-
kölluðum A-hlutabréfum í ýmsum
fyrirtækjum og fylgir þeim meiri at-
kvæðisréttur en B-hlutabréfum. Svo
er farið með Ericsson þar sem Wall-
enberg og fleiri stórir sænskir fjár-
festar eiga A-hlutabréf en útlending-
um vísað á B-hlutabréfin til kaups.
Martin Ebner, svissneskur fjár-
málamaður, hefur verið óþreytandi
við að gagnrýna vinnubrögð Wallen-
berg-fjölskyldunnar, en Ebner er
stór hluthafi í ABB. Hann segir fjöl-
skylduna aðeins hugsa um eigin hag
en ekki hag hluthafanna. Það var
Ebner sem spurði spurninganna sem
leiddu til þess að stjórn ABB komst á
snoðir um samningana við Lindahl og
Barnevik á síðasta ári.
Núverandi stjórnarformaður ABB,
Jürgen Dormann, er fulltrúi Ebners í
stjórninni. Talið er að Dormann hafi
átt frumkvæðið að yfirlýsingu stjórn-
arinnar sem gerði málið opinbert í
síðustu viku en þá var kynnt stjórn-
arsamþykkt ABB þess efnis að end-
urmeta þyrfti eftirlaunasamninga við
fyrrverandi forstjóra og samninga
um aðrar greiðslur þar sem kostnað-
ur við þá væri of mikill. Reynt yrði að
fá endurgreiddan hluta þeirra upp-
hæða sem Lindahl og Barnevik hafa
fengið greiddar.
Stjórnin lýsir því yfir að aðferðir
við samninga við þá hafi ekki uppfyllt
öll skilyrði. Hins vegar séu samning-
ar þessa efnis við aðra yfirmenn ABB
í samræmi við innri og ytri reglur og
yfirfarnir af nýstofnaðri nefnd innan
fyrirtækisins.
Algengt í Bandaríkjunum
Í einkaviðtali við sænska dagblaðið
Dagens Nyheter, segir Percy Barne-
vik m.a. að líta megi á samninginn
sem bandarískar upphæðir en í evr-
ópsku umhverfi. Slíkar greiðslur séu
algengar í Bandaríkjunum og m.a.
hafi yfirmenn ABB í Bandaríkjunum
fengið háa starfslokasamninga.
Barnevik hefur varið samninginn á
ýmsan hátt en viðurkennir þó að rétt
hefði verið að ræða samninginn í
stjórninni og upplýsa stjórnarmenn.
Barnevik segir að um 90% af eft-
irlaunagreiðslunni hafi byggst á
rekstrarárangri fyrirtækisins og
ástæðan fyrir því að greiðslan varð
svo há, væri að á tímabili hafi ABB
gengið afar vel. Samningnum hafi
hins vegar ekki verið breytt. Spurður
hvort hann hafi vitað hvers virði eft-
irlaunasamningurinn hans var, svar-
ar hann: „Ég sat aldrei og reiknaði
upphæðina jafnóðum. Það var ekki
fyrr en ég fór á eftirlaun að þetta kom
í ljós.“
Barnevik hefur ekki svarað því
hvað hann hefur gert við féð.
Bandarískar upphæðir
í evrópsku umhverfi
Reuters
Percy Barnevik: „Ég sat aldrei og reiknaði upphæðina jafnóðum. Það var ekki fyrr
en ég fór á eftirlaun að þetta kom í ljós.“
Percy Barnevik réttlætir tæpra níu milljarða eftirlauna- og
starfslokagreiðslu til sín frá ABB
Einn virtasti athafnamaður Svía er nú sakaður um spillingu og græðgi
en hann tók við sem samsvarar 8,7 milljörðum í eftirlaun í formi starfs-
lokagreiðslu árið 1997 eftir að hann lét af störfum sem forstjóri ABB.