Morgunblaðið - 19.01.2003, Síða 5

Dorrit Moussaieff fæddist í Jerúsal-
em árið 1950 og ólst þar upp ásamt
systur sinni Tamöru. Dorrit lærði
snemma á skíðum enda hefð fyrir
þeirri íþrótt í móðurættinni, fjög-
urra ára gömul lærði hún að sitja
hest, hún fór í ballett og í tónlistar-
skóla þar sem hún lærði á píanó.
„Þá voru aðeins tvö píanó í borg-
inni. Annað átti afi minn og hitt var í
breska sendiráðinu. Afa þótti til-
hlýðilegt að dæturnar lærðu á pí-
anó. Við vorum þess vegna þau
fyrstu í borginni sem eignuðust pí-
anó og einnig þau fyrstu sem fengu
sér kæliskáp!“
Fjölskyldan flutti til London þegar
Dorrit var tólf ára og þar fæddist
yngsta systirin Sharon.
Uppvaxtarár
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. JANÚAR 2003 B 5
gamli hefðbundi maturinn er líka góður,
hangikjötið og sviðin. Í Mið-Austurlöndum
eru líka borðuð svið. En vatnið, það er það
besta í heimi og ég skil ekki fólk sem hendir
aurunum sínum í gosdrykki á flöskum þegar
það getur drukkið íslenskt vatn.
Íslensku blómin eru líka svo falleg,“ bætir
hún við. „Þau skreyta borðin hér á sumrin.“
Við spjöllum saman á þýsku yfir búð-
ingnum, svona til að liðka tunguna, en auk
hennar og enskunnar talar Dorrit reiprenn-
andi hebresku, frönsku og dálítið í arabísku.
Hún les mest á ensku og þá eru það saga,
ævisögur og ljóð sem verða fyrir valinu. Hún
segist lítið gefin fyrir sakamálasögur. „Shake-
speare er í uppáhaldi hjá mér svo og Kipling.
Ljóðið hans „Ef“, fer ég stundum með. Ís-
lenskar bókmenntir les ég ef þær eru til í
enskri þýðingu, eins og til að mynda bækur
eftir Halldór Laxness. Ég las líka Íslend-
ingasögur á ensku, vonandi á ég eftir að lesa
þær á íslensku einhvern daginn. En ég hef
líka mikla unun af íslenskri tónlist, einkum
þjóðlögum. Íslendingar eru ein mesta tónlist-
arþjóð sem ég hef kynnst. Hér syngja öll börn
eða leika á hljóðfæri.“
Ég tel mig hafa kynnst öllum hennar
áhugamálum en þá segir hún mér í framhaldi
af umræðum um þjóðlegar listir að hún safni
íslenskri handavinnu.
„Söfnun er áhugamál mitt. Ég hef lengi
safnað ævintýrabókum fyrir börn og eins
gömlum húsateikningum. Núna safna ég líka
íslenskum útsaumi, handavinnu með gömlu ís-
lensku mynstrunum. Sumt af þessu handverki
er yfir hundrað ára gamalt. Ég á orðið allgott
safn hér í einu herberginu og húsið mitt í
London er fullt af íslenskum útsaumi, bæði í
púðum og borðdúkum. Mér hafa áskotnast
verk frá fólki utan af landi, verslunin Fríða
frænka hefur útvegað mér sum, og eins hefur
Ólafur fært mér þau að gjöf á afmælum og jól-
um.“
Dugnaður ofar öllu
Við höfum gert enska lostætinu góð skil svo
alvara lífsins getur tekið aftur við. Ég spyr
hvort það sé rétt að hún sé ein af ríkustu kon-
um Englands?
Hún aftekur það með öllu.
„Rík í samanburði við hvern eða hvað? Það
fer eftir því hvaða mat menn leggja á ríki-
dæmi. Ég er hamingjusöm, heilsugóð, á góða
vini og er svo heppin að hafa fundið Ísland þar
sem ég þarf ekki að óttast að vera skotin niður
á götum úti. Ísland er gimsteinn. Á hverjum
morgni þakka ég fyrir það sem ég hef.“
En það hefur nú ætíð farið það orð af gyð-
ingum að þeir séu ríkir, fjárhagslega séð, hef-
ur þú skýringu á því?
„Hinir ríku verða oftast þekktir. Miðað við
fjölda og höfðatölu eru þeir líklega margir
efnaðir. En ég varð undrandi þegar ég komst
að því hversu margt gyðingar og Íslendingar
eiga sameiginlegt. Báðar þjóðir eru vinnu-
samar og í íslensku og hebresku er til orðið
„duglegur“, sem hefur ákveðna merkingu.
Önnur tungumál eiga ekki eins afgerandi orð
yfir dugnað. Í fjölskyldu minni var rík áhersla
lögð á vinnusemi og dugnað og eftir að ég fór
að sjá fyrir mér sjálf sextán ára hef ég aldrei
þegið fé af öðrum. Ég hef mikla ánægju af
vinnu og hef kannski getað einbeitt mér að
henni af því að ég er barnlaus. En reyndar á
systir mín börn og vinnur samt mikið.
Í Englandi þykir það ekki fínt að tala um
vinnu og peninga þegar maður kemur heim á
kvöldin. Foreldrar mínir skeggræddu hins
vegar viðskipti dagsins og efnahagsástandið
yfir kvöldverðinum. Ræddu um mikilvægi
þess að menn gerðu sér grein fyrir því að það
eru ekki allir lánsamir eða hafa jafnmikið fé
milli handanna og þeir hafa kannski sjálfir og
að allir menn ættu rétt á menntun, heilbrigð-
isþjónustu og nægum mat. Hjá gyðingum er
rík hefð fyrir hjálpsemi. Ef vinur eða ná-
granni missti vinnuna eða varð fyrir óláni var
þess ætíð gætt að fjölskylda hans fengi nóg að
borða.“
Fara þeir ekki líka vel með aurana sína?
„Þeir hafa lært það af aldalangri kaupsýslu.
Ég er lítið hrifin af sóun eða bruðli og mér
dettur ekki í hug að kaupa hlut á einhverjum
stað ef ég fæ hann á betra verði á öðrum stað.
Ég gæti ekki rekið fyrirtæki ef ég væri ekki
hagsýn í innkaupum. Það er mikilvægt að
kaupa á góðu verði svo maður geti borgað
starfsmönnum sínum vel.“
Hefur trú þín áhrif á daglegt líf þitt?
„Ég trúi á guð en er ekki strangtrúaður
gyðingur í þeim skilningi. Ég virði trúarsiði
þeirra og finnst þeir margir merkilegir en
suma tel ég úrelta eins og til dæmis þann að
borða ekki svínakjöt, nú á tímum kæliskápa.“
En hver er afstaða þín til fólks sem hefur
önnur trúarbrögð, er af öðrum kynþætti?
„Besta vinkona mín er múslimi. Ég er guð-
móðir dóttur hennar. Önnur góð vinkona mín
er kaþólsk og ég er guðmóðir sonar hennar.
Fyrir mér eru allir menn jafnir, án tillits til
trúar eða litarháttar.“
Hvað um jafnrétti kynjanna?
„Að sjálfsögðu vil ég jafnrétti karla og
kvenna. Konur eiga að fá sömu laun fyrir
sömu vinnu og karlar. Þótt kynin standi jafn-
fætis á flestum sviðum tel ég þó að færni
þeirra geti verið mismunandi. Sumt gera karl-
ar betur og öfugt. Og ég er til dæmis ekki frá
því að konur hafi meira innsæi en karlar.
Íslendingar hafa náð langt í jafnréttisbar-
áttunni miðað við margar aðrar þjóðir og mér
finnast íslenskar konur vera sterkar, stoltar
og mjög færar. Þær hafa vanist því í tímans
rás að bjarga sér án manna sinna, sem hafa
verið til sjós eða fjarverandi, og þær hafa líka
vanist því að ganga til sömu vinnu og þeir. Af
þeim sökum ef til vill gera karlar á Íslandi
ekki það fyrir konur sem ég er vön að karlar
geri. Hvort það er gott eða slæmt skal ég ekki
dæma um.“
Okkur blæðir öllum
Forsetaembættinu fylgja ferðalög og boð
hjá tignu fólki víðsvegar um heim. Ég spyr
hvort hún hafi umgengist konungborna menn
áður en hún kynntist forsetanum?
Hún segir svo vera og minnir mig á að þeir
hafi verið viðskiptavinir fjölskyldu hennar í
aldaraðir. „Konungborið fólk er ekkert öðru-
vísi en annað fólk. Eða eins og Shakespeare
segir í Kaupmanninum í Feneyjum: „If you
prick us, do we not bleed?“
Já, okkur blæðir öllum. Ég er svo lánsöm að
hafa umgengist fólk af ólíku þjóðerni, úr öllum
stéttum þjóðfélagsins og á því auðvelt með að
aðlagast nýrri menningu.“
Margir telja að það sé engin þörf lengur
fyrir kóngafólk í nútímasamfélagi, hvað finnst
þér um þá skoðun?
„Ef það lætur gott af sér leiða er þörf fyrir
það. Þess er krafist að fólk í þeirri stöðu geti
réttlætt tilvist sína og eftir því sem forréttindi
þess eru meiri, þeim mun meiri eru kröfurnar
um að það sýni hæfni. En öllum verða á mis-
tök, háum jafnt sem lágum, og menn verða að
kunna að fyrirgefa.“
Ég spyr hvaða ferð með forsetanum hafi
verið henni eftirminnilegust og hún svarar að
bragði: „Á Snæfellsnes.“
Ég átti nú reyndar við til útlanda. „Já, til út-
landa,“ segir hún hugsi. „Rússlandsferðin er
mér ofarlega í huga. Hún skilaði miklum ár-
angri fyrir viðskiptalífið held ég. Ef ég gæti
gert Íslandi gagn á sviði viðskipta, yrði það
mér sönn ánægja.“
Við höfum farið út um víðan völl og oft
gleymt okkur þegar hin ýmsu málefni ber á
góma. Hún hefur mikinn áhuga á íslensku
samfélagi og bregður sér þá gjarnan í hlut-
verk blaðamannsins. Það gerir hún einnig
þegar ég spyr í mesta sakleysi hvort menn
geti átt von á brúðkaupi á Bessastöðum? Spyr
mig hver skoðun mín sé. Þegar fátt verður um
svör segir hún að það muni koma í ljós í fyll-
ingu tímans.
„Ég sagði eitt sinn að ég gæti ekki orðið for-
setafrú fyrr en ég talaði góða íslensku. Með
talþjálfun mína í huga gætu liðið þrjátíu ár
þar til svo yrði! Margir hafa nú tjáð mér að
það sé ekki lífsnauðsynlegt að ég tali reip-
rennandi íslensku.“
Þegar hún kveður mig úti á hlaði spyr ég hana
hverjar séu hennar bestu stundir á Íslandi.
„Sú stund þegar ég kem út úr flughöfninni
og anda að mér ferska, íslenska loftinu. Þá má
hann blása! Og ég veit að í bílnum bíður mín
flaska af vatninu góða.“
Það er rétt hjá henni. Vindurinn kemur úr
öllum áttum á Bessastöðum. En ferskur er
hann.
Dorrit 8 ára á hestbaki í Ísrael.
Dorrit 8 ára í Ísrael.
Brúðkaupsafmæli foreldra Dorrit, haldið í London 1965. Á myndinni eru
Tamara systir hennar, Alísa móðir hennar, móðuramma, Dorrit og faðir
hennar Shlomo Moussaieff, gimsteinakaupmaður og fornmunasafnari.
Foreldrar ömmu Dorrit. Myndin var
tekin í Jerúsalem um aldamótin
1900.
Afi Dorrit fremstur til vinstri, sitjandi með bók í hendi, ásamt foreldrum sín-
um, sem eru fyrir ofan hann á myndinni, og frændfólki. Myndin er tekin í
Jerúsalem seint á 19. öld þegar landið var undir stjórn Ottoman keis-
aradæmisins og búningarnir því með tyrknesku yfirbragði.
Á skíðum í Frakklandi 19 ára.
Um föðurætt Dorrit Moussaieff eru
til áreiðanlegar heimildir. Hana má
rekja aftur til ársins 1260 þegar hún
var í Cordoba á Spáni og var hluti af
fjölmennasta gyðingasamfélaginu
þar í borg. Forfeðurnir voru fræði-
menn, læknar og kaupmenn.
Ættin bjó í Bukara í nokkur
hundruð ár og þar stendur hús
hennar enn. „Á hverju ári reyndu
forfeðurnir að fara í pílagrímsferð til
Jerúsalem. Það voru erfiðar ferðir
og hættulegar, sumir týndu lífinu,
aðrir komust á leiðarenda. Sú hefð
var að mæður fóru til Jerúsalem til
að fæða börn og elstu synirnir
fæddust flestir þar, einkum á
átjándu og nítjándu öld.“
Forfeðurnir
Safn Shlomo Moussaieff, föður
Dorrit, er eitt mikilvægasta einka-
safn fornminja sem til er frá þeim
svæðum sem fjallað er um í Biblí-
unni og eru flestir munirnir 2.000
til 8.000 ára gamlir. Meðal annars
innsigli ýmissa konunga sem getið
er um í Gamla testamentinu og eini
gripurinn sem til er og menn telja
að geti tengst Örkinni hans Nóa.
Fornminjar
Leirbrot með beiðni ekkju nokkurrar.
Dorrit 5 ára í Jerúsalem.
Þrykk af innsigli Akasars Júdakon-
ungs, sem ríkti á árunum 732–716
f. Kr. Innsiglinu var þrykkt í leir til
að loka bréfi rituðu á papýrus.