Morgunblaðið - 30.03.2003, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 30. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
að byggja brýr á milli Íslands og ann-
arra menningarheima. Við verðum að
gera okkur grein fyrir því að við get-
um ekki alfarið mætt erlendum börn-
um á okkar eigin íslensku forsendum
heldur verðum við að reyna að setja
okkur að einhverju leyti í spor þess-
ara barna með tilliti til menningar-
legs bakgrunns þeirra í öðru landi,“
segir hún hugsi og bætir við að
þrennt virðist skipta mestu máli fyrir
aðlögun barna af erlendum uppruna í
íslenskum skólum. „Það fyrsta er góð
samskipti foreldra og kennara. Ann-
að er aukið sjálfstraust og meðvitund
nemandans um framfarir hans í nám-
inu – en að baki því liggur gerð ein-
staklingsnámskrár og markvisst
námsmat. Að síðustu er svo afar mik-
ilvægt að barnið öðlist fljótt sam-
skiptahæfni á íslensku og læsi á ís-
lenska menningu.“
Félagsleg einangrun rofin
Friðbjörg vekur sérstaka athygli á
tveimur vel heppnuðum sjálfstæðum
verkefnum. „Annað verkefnið er á
vegum séra Jónu Hrannar Bolladótt-
ur miðbæjarprests og séra Bjarna
Karlssonar, sóknarprests í Laugar-
neskirkju, og ber yfirskriftina Adr-
enalín. Verkefnið gengur út á að leiða
saman íslenska nemendur í Laugar-
nesskóla og erlenda nemendur í
Austurbæjarskóla og nýlega bættust
erlendir nemendur í Breiðholtsskóla í
hópinn. Unglingarnir urðu fyrir val-
inu því að reynslan hefur sýnt okkur
fram á að þegar unglingar á aldrinum
12 til 15 ára hafa flust til Íslands hafa
oft liðið tvö til þrjú ár þangað til þeir
hafa fyrst komið inn á íslenskt heim-
ili,“ segir Friðbjörg og tekur fram að
íslensku nemendurnir hafi verið sér-
valdir með tilliti til góðrar samskipta-
hæfni og áhuga á því að taka þátt í al-
þjóðlegu samfélagi. „Krakkarnir fara
í ferðalög og gera ýmislegt annað
skemmtilegt saman. Verkefnið þykir
hafa gefið góða raun. Fljótlega eftir
að því var hleypt af stokkunum fóru
erlendu nemendurnir að sýna greini-
leg merki um aukna félagslega
hæfni.“
Hitt verkefnið hefur sjálfboðaliða-
deild Reykjavíkurdeildar Rauða
krossins unnið í samstarfi við Frið-
björgu á annað ár. „Verkefnið hefur
verið kallað heimanámsaðstoð og fel-
ur í sér að sjálfboðaliðar úr röðum
kennara á eftirlaunum og háskóla-
nema aðstoða börn af erlendum upp-
runa við heimanámið. Annars er svo-
lítið gaman að segja frá því að
stundum hafa myndast afar falleg
eins konar afa-og-ömmu-sambönd á
milli fullorðnu kennaranna og er-
lendu barnanna,“ segir hún og tekur
fram að ófá börn í þessum hópi eigi
hvorki afa né ömmur á Íslandi. „Góð
reynsla hefur verið af verkefninu.
Ekki er því ólíklegt að önnur sveit-
arfélög eigi eftir að taka sér þessi
verkefni til fyrirmyndar í framtíð-
inni.“
Friðbjörg segir að sú þróun hafi
átt sér stað að minni áhersla sé lögð á
þjóðerni og meiri á einstaklingana.
„Við höfum verið að átta okkur á því
að þó að þjóðerni gefi okkur ákveðnar
vísbendingar um einstaklinga er ein-
staklingsmunur meðal margra stór-
þjóða mun meiri en á Íslandi. Hver og
einn einstaklingur er sérstakur og á
rétt á að komið sé fram við hann sem
slíkan. Íslendingar mega t.a.m. ekki
vera latir við að kalla fólk af erlend-
um uppruna skírnarnöfnum sínum
þótt framburðurinn kunni að vefjast
fyrir fólki til að byrja með. Alltof al-
gengt er að fólk af erlendum uppruna
sé aðeins kennt við gamla landið svo
árum og jafnvel áratugum skiptir. Nú
er líka kominn tími til að við lærum
ný hugtök eins og íslenskur Víetnami
um Íslendinga upprunna á fjarlæg-
um slóðum. Hver og einn verður að fá
tækifæri til að skilgreina sig sjálfur.
Skilgreiningarnar þurfa heldur
ekki að vera eins innan fjölskyldna
eða systkinahópa. Ég get nefnt þér
dæmi um þrjú systkini. Yngsta barn-
ið hefur flutt til Íslands ungt og legg-
ur mikið upp úr því að verða Íslend-
ingur. Miðjubarnið kemur hingað
aðeins eldra og vill kenna sig bæði við
nýja og gamla landið. Elsta barnið
kemur hingað sem unglingur – á erf-
iðara með að aðlagast samfélaginu og
heldur lengur í tengslin við gamla
landið.“
Móðurmálið æft á Netinu
Frekar lítil aðsókn hefur verið að
móðurmálskennslu fyrir börn af er-
lendum uppruna í Alþjóðahúsinu.
„Ég hugsa að ástæðan sé oft mikið
álag á fjölskyldum barnanna. Við því
er nauðsynlegt að bregðast því að gíf-
urlega mikilvægt er að styrkja for-
eldra í því að kenna og viðhalda móð-
urmálinu hjá börnunum. Spurningin
er hvort einhverjar aðrar leiðir en
formleg kennsla henti ef til vill betur
– þar má nefna spjallrásir og svo
tengla í erlend blöð og annað efni frá
upprunalandinu á Netinu, sem er
m.a. að finna á fjölmenningarvefn-
um.“
Friðbjörg segir að leitað hafi verið
þekkingar og góðra fyrirmynda bæði
hvað varðar verkefni og skipulag víða
erlendis. „Hins vegar er mikilvægt að
gera sér grein fyrir því að aðstæður
útlendinga hér á landi eru allt aðrar
en víða erlendis. Annars vegar má
nefna að yfirleitt eru þeir á fullu í at-
vinnulífinu og vinna margir meira en
góðu hófi gegnir og hins vegar að við
höfum hvorki sterka hefð, reynslu né
þekkingu til að kenna venjulegu fólki
íslensku sem annað tungumál.“
Hún ítrekar að kennarar séu sífellt
að prófa sig áfram með nýjar aðferð-
ir. „Áhuginn er mikill og með stuðn-
ingi stjórnvalda er hægt að ná mikl-
um árangri í þessum málaflokki hér á
landi. Ég er sammála áherslu stjórn-
valda á að útlendingar læri íslensku
þótt talsvert vanti enn upp á að að-
gangur að náminu sé nægilega góður
– sérstaklega úti á landsbyggðinni.
Tungumálið er mikilvægur liður í því
að fólk geti tekið virkan þátt í sam-
félaginu. Ég veit að krakkarnir í mót-
tökudeildarskólunum eru alveg sam-
mála mér um að setja íslenskunámið í
öndvegi. Mörg þeirra finna mjög til
með foreldrum sínum sem oft hafa
ekki náð tökum á tungumálinu.“
Friðbjörg tekur fram að mikill
áhugi sé á því að leggja alls kyns
kannanir fyrir fólk af erlendum upp-
runa á Íslandi. „Þótt þessi áhugi sé
jákvæður eru ýmsar hættur fyrir
hendi, t.d. í tengslum við alhæfingar
út frá litlu úrtaki og brot á persónu-
vernd. Við verðum að tryggja að aldr-
ei sé hægt að rekja persónulegar
upplýsingar til ákveðinna einstak-
linga í gegnum þjóðerni eða annars
konar flokkunaraðferðir.“
Ekki nógu mikið heimanám
„Foreldrar erlendra nemenda
kvarta mest yfir því að nemendurnir
séu ekki látnir læra nógu mikið
heima,“ segir Friðbjörg og bætir við
að margir þessara foreldra séu vanir
mun meira heimanámi í sínum upp-
runalöndum. „Önnur ástæða felst
væntanlega í því að oft hafa fjölskyld-
urnar úr litlu að spila og því er mörg-
um erlendum foreldrum sérstaklega
umhugað um menntun barnanna
sinna. Einhverjir reyna þó að koma
þeim sem fyrst út á vinnumarkaðinn.
Ein leið til að mæta óskum um meira
heimanám er að bæta úrval námsefn-
is til að nemendurnir geti unnið
meira af sjálfstæðum verkefnum
heima hjá sér, í tölvuverum og á
bókasöfnum, t.d. með aðstoð gagn-
virkrar tölvutækni. Námsefni af
þessu tagi gæti líka gagnast fjöl-
mörgum fullorðnum af erlendum
uppruna. Við verðum að fara að huga
betur að þessum þætti og sérstaklega
námsefni í framburði, t.d. væri
áhugavert að einangra sérstaklega
hvaða hljóð fólk frá einstökum svæð-
um á erfitt með að bera fram til að
hægt sé að æfa þau sérstaklega.“
„Ég á mér draum,“ segir Friðbjörg
að lokum. „Draum um að hægt verði
að virkja almenning með sama hætti
og gert hefur verið við móttöku
flóttamanna undanfarin ár. Að al-
menningur átti sig á því hversu mik-
ilvægur hann er í tengslum við aðlög-
un barna og unglinga af erlendum
uppruna. Börnin séu boðin velkomin
inn á íslensk heimili og fái heimsókn-
ir. Það skiptir sköpum því að þá upp-
lifa þau að þau tilheyri samfélaginu á
sínum forsendum og séu samþykktir
meðlimir þess.“
Nhung Nguyen, Saywak Sahadeo, Dhani Rachmadani, John Limson og Erwin
Bacolod hlusta athugul á Guðrúnu Halldórsdóttur kennara.
Phuong Thi Duong (Sara), 14 ára, fluttist með foreldrum sínum frá Víetnam til
Íslands í janúar í fyrra. Tvítugur bróðir hennar býr enn í Víetnam. „Pabbi og
mamma komu til Íslands til að vinna. Í þorpinu okkar í Víetnam er enga vinnu að
fá. Lífsskilyrði fólks eru miklu betri á Íslandi. Ég er líka mjög ánægð í Breiðholts-
skóla. Mér finnst gaman að læra íslensku. Eftir skóla læri ég yfirleitt í 2–3 klukku-
tíma heima. Ég er líka stundum með vinkonum mínum. Bestu vinkonur mínar eru
Amalía frá Víetnam og Hafsteina frá Íslandi,“ segir Phuong Thi.
Skuggi færist yfir andlitið þegar hún er spurð að því hvort hún ætli að eiga
heima á Íslandi í framtíðinni. „Pabbi og mamma voru kærð fyrir að vinna ólöglega
á Íslandi og eiga því á hættu að vera vísað úr landi. Ég óska þess heitast af öllu að
þau fái að vera áfram á Íslandi. En ef þeim verður vísað úr landi er hugsanlegt að
ég verði ættleidd af Íslendingum til að ég fái að vera hér áfram.“
Engin vinna í þorpinu
Kushu Gurung, 13 ára, bjó í Katmandú í Nepal fram til loka nóvember sl. „Katmandú og Reykjavík eru ólíkar borgir. Sumt er
betra í Katmandú, t.d. er borgin gróðursælli en Reykjavík. Annað er ekki eins gott, t.d. fólksmergðin og hávaðinn í Katmandú.
Reykjavík er bæði öruggari og rólegri borg.“Þegar Kushu er hrósað fyrir hvað hún talar góða ensku segist hún hafa gengið í
einkaskóla í Katmandú frá tveggja ára aldri. „Við töluðum alltaf ensku í skólanum nema í sérstökum tímum í nepölsku. Kenn-
ararnir slógu stundum krakkana ef þeir höguðu sér ekki nógu vel – annaðhvort með hendinni beint í andlitið eða kennaraprikinu
einhvers staðar í líkamann. Kennararnir í Breiðholtsskóla eru góðir og slá aldrei nemendur sína.“
Foreldrar Kushu fluttu hingað á undan henni og systkinum hennar. „Pabbi flutti til Íslands fyrir fjórum árum og mamma fyrir
þremur árum. Ég og tvö yngri systkini mín bjuggum hjá móðursystur minni þangað til við komum hingað með vini pabba í lok
nóvember. Þegar við komum til Íslands voru pabbi og mamma búin að kaupa íbúð í Breiðholti. Þau sýndu okkur merka staði í
Reykjavík og nágrenni. Hvar við ættum eftir að eiga heima og hvert við myndum ganga í skóla. Mánuði seinna fluttum við í nýju
íbúðina og ég byrjaði í Breiðholtsskóla. Fyrsta mánuðinn var ég mest í móttökudeildinni og svo fór ég að sækja tíma með
bekknum mínum. Besta vinkona mín er íslensk og heitir Katla. Ég á líka vinkonur frá Póllandi, Kína og Víetnam. Í frítíma mínum
hjálpa ég til heima, hlusta á tónlist eða fer í körfubolta með vinum mínum. Mér finnst gott að búa á Íslandi þó að ég sé ekki enn
ákveðin í því hvort að ég ætla að búa hér áfram. Ég sakna margs frá Nepal – sérstaklega stórfjölskyldunnar og vinanna. Ég
myndi gjarnan vilja hjálpa fátæku fólki þegar ég er orðin stór, t.d. í Nepal. Þar eru margir mjög fátækir og sumar konur þurfa að
þvo fötin af fólkinu í fjölskyldunni í útilaugum alveg eins og íslenskar konur gerðu í þvottalaugunum í Laugardal í gamla daga.“
Frá Katmandú til Reykjavíkur
Liya Yirga Behaga, 12 ára, kvaddi foreldra sína og sex bræður í Eþíópíu til að flytja
til 28 ára systur sinnar á Íslandi um mánaðamótin september og október sl. Núna
býr hún með systur sinni við Bergstaðastræti og stundar nám í Austurbæjarskóla.
Hvers vegna fluttuð þið systurnar til Íslands, Liya? „Við áttum heima í höfuðborg-
inni Addis Abeba. Við hliðina á okkur bjó íslenskur kristniboði – Guðlaugur Gíslason.
Hann sagði okkur allt um Ísland. Ég vildi koma hingað til að fá tækifæri til að læra,“
segir Liya á skýrri íslensku þótt hún hafi aðeins búið í hálft ár á Íslandi.
„Austurbæjarskóli er góður skóli. Ég er búin að eignast marga vini hérna. Besta
vinkona mín heitir Halla. Hún er mjög fín stelpa. Námið er skemmtilegt – og íslensk-
an ekkert erfið. Helstu áhugamál mín eru íþróttir – fótbolti og hlaup,“ segir Liya og
viðurkennir feimnislega að ýmislegt sé ólíkt með Íslendingum og Eþíópíubúum. „Ís-
lendingar góðir. Samt binst fólk sterkari vináttuböndum í Eþíópíu. Fólk hjálpast að
við að byggja húsin sín og svoleiðis.“
Saknar þú Eþíópíu. „Já, stundum. Næsta sumar fer ég í heimsókn til pabba,
mömmu og bræðra minna en svo kem ég aftur – til Íslands.“
Sterk vinabönd í Eþíópíu
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hvað þýðir „uppáhalds“, kennari? Guðrún Halldórsdóttir spyr á móti: Hver er
uppáhalds vinur ykkar, fótboltamaður, kvikmynd? Þau (fv.) Earl Gringo Bacolod,
Ennis Bacolod, Nhung Nguyen, Saywak Sahadeo, Dhani Rachmadani og John
Limson svara hvert í kapp við annað, nefna vini sína, Harry Potter, Beckham og
Eið Smára. Hvað með Alan Shearer? spyr Guðrún. Krökkunum bregður í brún.
Hefur kennarinn áhuga á fótbolta?
ago@mbl.is