Morgunblaðið - 20.06.2003, Blaðsíða 6

DAGLEGT LÍF
6 C FÖSTUDAGUR 20. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BALLETT hefur verið líf ogyndi Guðbjargar A.Skúladóttur allar göturfrá því hún var sex ára. Þá
sá hún rússneska kvikmynd í
Stjörnubíói, sem byggð var á ball-
ettverkinu Svanavatninu, og þar
með voru örlög hennar ráðin. Tveim-
ur árum síðar var hún komin í ball-
etttíma hjá Irmy Toft, danskættaðri
ballerínu sem hélt einkaskóla uppi á
fjórðu hæð í Tjarnargötu 4. Síðan lá
leið Guðbjargar í balletttíma til Sig-
ríðar Ármann og tíu ára var hún inn-
rituð í Ballettskóla Þjóðleikhússins.
En hvað er það við ballettinn sem
heillar svona ungar stúlkur, fremur
en stráka að því er virðist?
„Það er örugglega hreyfingin og
tjáningin sem heillar. Börn hafa
mikla hreyfi- og tjáningarþörf og
þessar mjúku hreyfingar í ballett-
inum, þetta frjálsa tjáningarform
með höndum og fótum og tónlistin
höfðar því sterkt til barna og þá
kannski sérstaklega til stúlkna.
Mæður hringja gjarnan í skólann til
mín og tjá mér að dætur þeirra séu
út um alla íbúð að sveifla sér fram og
til baka, tiplandi á tánum og
mömmurnar spyrja mig þá hvort
ekki sé bara best að senda þær í ball-
ett? Ég mæli auðvitað með því enda
tel ég að börn hafi mjög gott af því
að dansa ballett. Ekki bara til að fá
útrás fyrir hreyfi- og tjáningarþörf-
ina heldur einnig til að læra að hlýða
aga. Við byrjum með þau fimm ára
og fyrstu mánuðirnir fara í að kenna
þeim að standa í fallegri röð, bera
virðingu hvert fyrir öðru og vera
vinir. En það er synd hvað kemur lít-
ið af strákum. Ég er viss um að
drengir hefðu ekki síður gott af því
að læra ballett og ég er viss um að
þeir hafa líka þessa hreyfi- og tján-
ingarþörf þótt þeir virðist einhverra
hluta vegna bæla hana niður. Því
miður, því það er fátt fallegra við
ballettdans en einmitt góður karl-
dansari.
Hefðir og áhrif frá umhverfinu
hafa þarna eflaust sitt að segja. Það
er viðtekin skoðun að strákar eigi að
fá útrás í fótbolta fremur en í ballett.
Oft veigra foreldrar sér við því að
senda strákana í ballett, jafnvel þótt
þeir vilji það sjálfir, og ef strákar á
annað borð láta sig hafa það að
mæta forðast þeir að segja félögun-
um frá því. Ég var með sjö ára strák
í fyrra, mjög efnilegan, sem vildi
sjálfur fara í ballett. Faðir hans var
ákaflega ánægður með það því hann
hafði sjálfan langað í ballett þegar
hann var lítill, en þorði ekki. Þessi
drengur hafði þvílíka hæfileika og
tilburði til að dansa, góða hrynjandi,
fallegar ristar og fallega framkomu í
alla staði, að ég sá bara fyrir mér
nýjan Helga Tómasson. En hann
hætti eftir hálft ár og byrjaði að fara
með strákunum í fótbolta. Synd, því
þessi drengur hefði getað náð mjög
langt sem ballettdansari.“
Dugleg en feimin
„Ég bjó í blokk við Hjarðarhaga
þegar ég var lítil stelpa og við fórum
allar stelpurnar í blokkinni í ballett,
um tíu stelpur sem byrjuðum saman.
Smám saman heltist úr lestinni og
við enduðum tvær saman, en hin
hætti þegar ég fór til Noregs, sextán
ára gömul. Það sem fleytti mér
áfram í þessu var áhuginn og löng-
unin til að verða ballerína. Ég var
fljót að læra og fylgdist vel með.
Kennarinn minn, Fay Werner, skrif-
aði í umsögn um frammistöðu mína
að ég væri dugleg, en alveg hrika-
lega feimin, og það þyrfti ég að yfir-
stíga. En ég held að maður yfirstígi
slíkt aldrei. Maður verður bara að
læra að lifa með því. Mér fannst ég
aldrei nógu góð og sjálfsálitið hefði
mátt vera meira. Ég var hins vegar
alltaf sjálfstæð í skoðunum og ég
held að það hafi hjálpað mér áfram á
þessari braut.“
Guðbjörg stundaði ballettnám í
Þjóðleikhússkólanum frá tíu ára
aldri og þar til hún var orðin sextán
ára. „Ég kláraði verslunardeild í
Hagaskóla og viku síðar fór ég til
Noregs. Einn af kennurum mínum í
Þjóðleikhúsinu, Collin Russel, hvatti
mig til að fara. Hann var í miklu
uppáhaldi hjá mér, var svo hvetj-
andi, fjölhæfur og kraftmikill að mig
langaði að verða eins og hann, góður
ballettkennari, enda hafði ég á þess-
um tíma ekki trú á að ég gæti orðið
góð ballerína. En ég taldi mig hafa
ýmsa kosti til að bera til að verða
góður kennari og þess vegna fór ég
til Osló og hóf kennaranám í ball-
ettskóla norsku Óperunnar.“
Á réttum stað á réttum tíma
Guðbjörg telur það mikið happ að
hafa farið til Noregs á þessum tíma.
„Ég er stundum á réttum stað á rétt-
um tíma. Einn af kennurunum þarna
var Breti og hann hvatti mig til að
fara til Englands. Hann sagði að ég
ætti að láta á það reyna hvort ég
gæti ekki orðið góð ballerína, áður
en ég færi út í kennsluna. Hann
sagði mér að einbeita mér að sjálfri
mér og freista þess að verða góður
dansari. Ég lét slag standa og fór,
samkvæmt ábendingu frá breska
kennaranum mínum, í
nám hjá Madam De
Vos. Hún var með mik-
inn og stóran skóla og
margir þekktustu dans-
arar Evrópu höfðu ein-
hvern tíma verið hjá
henni. Ég var síðasti
nemandinn sem hún út-
skrifaði sem atvinnu-
dansara. Þarna var ég
tekin í einkakennslu,
sautján ára gömul, og síðar sagði De
Vos að hún sæi eftir að hafa ekki tek-
ið mynd af mér þegar ég kom fyrst.
Það varð svo mikil breyting á mér í
vexti og þroska sem dansara á þess-
um tíma. Með réttri vinnu formaðist
líkaminn og það er einmitt það sem
hægt er að gera í ballettnámi, með
réttum vinnubrögðum. Þú breytir
ekki beinalengdinni, en þú getur
formað vöðvana á réttan hátt, og það
var það sem De Vos gerði fyrir mig.“
Auk þess að vera í einkakennslu
hjá De Vos stundaði Guðbjörg nám í
Andrew Hardy School of Dancing og
lauk þaðan öllum stigsprófum í ball-
ettdansi, svokölluðu Royal Academy
of Dancing.
Æviráðning í Gautaborg
Að loknu ballettnáminu í London
fór Guðbjörg heim til Íslands, en
gerði stuttan stans og var aftur kom-
in út í hinn stóra heim fyrr en varði.
„Ég keypti mér langan farseðil og
ætlaði að hoppa á milli borga í Evr-
ópu og leita að tækifærum sem dans-
ari. Ég byrjaði í Osló, en það var
ekkert sérstakt í gangi þar svo að ég
fór yfir til Gautaborgar. Þar fékk ég
vinnu við balletthóp Óperunnar og
kunni strax ákaflega vel við mig.
Þarna var hópur fjörutíu góðra
dansara og góð stjórn á hlutunum.
Eftir að hafa starfað þarna í hálft ár
fékk ég lífstíðarsamning, sem sam-
kvæmt sænskum reglum fól í sér að
ég gæti dansað þarna við óperuna
þar til ég yrði 45 ára gömul og þá
farið á eftirlaun. Þetta var auðvitað
mikil viðurkenning og ákaflega
spennandi tilboð fyir unga ballerínu,
ekki síst þar sem tilboðið var að und-
irlagi Ulfs Gadd, stjórnanda Óper-
unnar, og Elsu Mariann Von Rosen,
sem var einn virtasti ballettdansari
Evrópu. Svo skemmtilega vildi til að
árið sem ég fæddist höfðu foreldrar
mínir séð hana dansa í Kaupmanna-
höfn og orðið mjög snortin. Þetta
kom sér líka ákaflega vel því kærast-
inn minn og tilvonandi eiginmaður,
Þórarinn Kjartansson, var þá kom-
inn til Gautaborgar í framhaldsnám í
rekstrarhagfræði.“
Guðbjörg kveðst hafa haft mikla
ánægju af starfi sínu við Gautaborg-
aróperuna þótt það hafi vissulega
verið erfitt og krefjandi. „Verkefnin
voru óþrjótandi, góður og samhent-
ur hópur. Við vorum á sviði fimm
sinnum í viku öll þrjú árin sem ég
dansaði þarna. Við tókum þátt í
flestum óperum og óperettum auk
þess sem mikið af klassískum ball-
ettverkum var sett á svið. Og þessar
sýningar gengu kannski í tuttugu til
þrjátíu skipti, sem er mikill munur
frá því sem tíðkast hér á Íslandi þar
sem sýningar ganga mun skemur.
Það er erfitt að halda sér í formi við
slíkar aðstæður, en því miður býður
markaðurinn hér ekki upp á meira.
Ulf Gadd setti upp margar glæsileg-
ar uppfærslur þarna, sem gaman var
að taka þátt í. Hann var einstakur
maður og mikill húmoristi. Hér
heima er höfuðáhersla lögð á nú-
tímaballett og ef ég á að vera alveg
hreinskilin finnst mér að það mætti
blanda þetta meira og taka klassísk
ballettverk inn á milli. Það myndi ef-
laust breikka áhorfendahópinn.“
Erfið ákvörðun
Eftir að hafa dansað við Óperuna í
Gautaborg í þrjú ár bauðst Guð-
björgu samningur við hinn þekkta
ballettflokk Óperunnar í Frankfurt
og fékk hún þá leyfi frá Gautaborg-
aróperunni, án þess þó að segja upp
ævisamningnum.
„Þetta var meirihátt-
ar tækifæri, enda hafði
mig lengi langað til að
dansa í Þýskalandi.
Frankfurtballettinn var
einn virtasti ballett-
flokkur heimsins á þess-
um tíma og við dönsuð-
um fjölmörg verk, bæði
klassísk og nútímaverk.
Meðal annars voru
mörg verk eftir Bal-
anchine og svo auðvitað
verk gömlu meistar-
anna. Að dansa í sextíu manna dans-
flokki er einstök upplifun. Já, nánast
forréttindi sem fáir atvinnudansarar
verða aðnjótandi á sínum ferli.
Flokkurinn ferðaðist einnig víða um
Þýskaland og nokkrar sýningar voru
teknar upp fyrir þýsku sjónvarps-
stöðvarnar. Þarna var ég í tæp tvö
ár en þá var ég orðin ófrísk að eldri
syni mínum og fór í fæðingarorlof,
en hélt þó samningunum, bæði í
Gautaborg og Frankfurt. Þegar
strákurinn var orðinn rúmlega eins
árs tók ég þá ákvörðun að hætta al-
veg að dansa. Ég fann innst inni að
ég myndi ekki fara aftur á svið og
þar spilaði inn í þessi meðfædda full-
komnunarárátta, sem kemur meðal
annars fram í því að vera annaðhvort
heill og óskiptur í því sem maður er
að gera eða sleppa því alveg. Þetta
var erfið ákvörðun því segja má að
ég hafi þarna verið á hátindi ferils
míns sem dansari. Og fyrir mér var
ballettinn ekki bara vinna heldur
eins konar ástríða, eða öllu heldur
lífsstíll. Ég valdi hins vegar móður-
hlutverkið og vissi fyrir víst að ekki
yrði aftur snúið á svið og sagði því
upp báðum samningunum. Tveimur
árum síðar fæddist svo yngri sonur
minn.“
Þegar hér var komið sögu hafði
Þórarinn, eiginmaður Guðbjargar,
tekið við starfi framkvæmdastjóra
Guðbjörg á sviðinu í Óperunni í Frankfurt,
í balletverkinu Divertimento eftir Balanchine.
Guðbjörg, lengst til vinstri, í hópi meðdansara við Óperuna í Gautaborg. Í Óperunni í Gautaborg.
Nemendur í Klassíska listdansskólanum á nemendasýningu.
Guðbjörg A. Skúladóttir lítur á það sem forréttindi
að fá að starfa við ballettkennslu og sameina þann-
ig áhugamál sitt og atvinnu. Hún segir Sveini Guð-
jónssyni frá lífinu í heimi ballettsins, dansferlinum
erlendis og starfinu í Klassíska listdansskólanum.
Ballett
er lífsstíll
M
or
gu
nb
la
ði
ð/
G
ol
li