Morgunblaðið - 06.07.2003, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 6. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
NÁTTÚRUSTOFA Vestfjarða hóf starfsemií byrjun árs 1997, en stjórnin var skipuðhaustið áður. Dr. Þorleifur Eiríksson
dýrafræðingur var ráðinn forstöðumaður og
flutti vestur í Bolungarvík um leið og starfsemin
hófst. Stofnun Náttúrustofunnar er sérstakur
þáttur í þeirri endurnýjun sem orðið hefur í at-
vinnulífinu í Bolungarvík. Í sumar eru ellefu
starfsmenn við stofuna, ýmist í fullu starfi eða að
hluta. Þeir búa á ýmsum stöðum á Vestfjörðum.
Undanfarna vetur hafa verið 4–5 föst stöðugildi.
Háskólamenn á heimaslóð
„Í fyrra og hitteðfyrra voru erfið ár, en nú er allt
komið á fullt. Ég tel algert lágmark að hér séu
fjórir fastráðnir sérfræðingar, einfaldlega til þess
að stofan virki,“ segir Þorleifur. Í sumar vinna
nokkrir háskólastúdentar, ættaðir frá Vestfjörð-
um, að rannsóknum hjá Náttúrustofunni. Rann-
veig Sigurðardóttir líffræðinemi frá Þingeyri er
t.d. að kanna leiðir til aukinnar nýtingar á bláberj-
um á Vestfjörðum. Verkefnið er unnið í samvinnu
við Skjólskóga, Búnaðarsamband Vesturlands og
Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða. Tveir ungir Ís-
firðingar, Sigurður Markússon efnafræðinemi og
Jóhann Sigurjónsson verkfræðinemi, vinna að
mengunarverkefnum þar sem sérþekking þeirra
nýtist.
„Það er vinsælt af stúdentum og nýútskrifuð-
um háskólanemum að fá vinnu á náttúrustofun-
um, því verkefnin eru svo fjölbreytt,“ sagði Þor-
leifur. „Þetta opnar líka möguleika á að fólk geti
snúið heim að námi loknu og fengið störf við hæfi.
Ég tel mikilvægt að t.d. Vestfirðingar geri sér ljóst
að það er ekki nauðsynlegt að fá alltaf sérfræð-
inga úr Reykjavík. Svona stofa hefur mikil sam-
legðaráhrif, hér er keypt margt til starfseminnar
og starfsfólkið býr hér.“
Náttúrustofan tekur þátt í rannsóknasam-
starfi, bæði við aðrar náttúrustofur og innlendar
og erlendar stofnanir og rannsóknahópa. Þá tek-
ur stofan að sér verkefni fyrir aðila víða að af
landinu. Náttúrustofurnar um landið eiga gott
samstarf, að sögn Þorleifs. „Á þessum stofum
vinna sérfræðingar á ýmsum sviðum og við styðj-
um hver annan og hjálpumst að. Þannig erum við
t.d. að hjálpa náttúrustofunni á Sauðárkróki með
rannsókn á botndýrum í Hrútafirði, því hér er sér-
fræðiþekking á því sviði. Á Sauðárkróki er sér-
fræðiþekking í jarðfræði sem við nýtum okkur í
öðrum rannsóknum. Ég tel að hægt væri að vinna
mun fleiri rannsóknir úti á landi en nú er gert.“
Rannsókn á skólpmengun
Náttúrustofa Vestfjarða hefur t.d. verið að
rannsaka mögulega mengun af völdum fiskeldis.
„Það má segja að verkefnið hafi komið í framhaldi
af rannsókn sem við gerðum á fráveitumálum og
mengun af völdum skólps í sjónum. Fyrr á þessu
ári birtum við skýrslu um fráveitumál sem vakti
talsverða athygli. Við mældum mengun í sjó við
sjö þéttbýlisstaði á landinu og það kom á óvart að
mengun frá skólpi reyndist minni en sumir höfðu
ætlað. Minni uppsöfnun lífrænna efna á sjávar-
botninum og örari dreifing, eða þynning, gerla í
sjónum en talið hafði verið. Ef til vill hefur gleymst
að gera ráð fyrir áhrifum sjávarstrauma á dreif-
ingu skólps. Þetta vekur spurningar um hve langt
þarf að ganga í að hreinsa skólp áður en því er
veitt í sjó við þessar aðstæður. Í sumum tilvikum
gæti grófhreinsun verið nægileg. Ef þetta verður
viðurkennt verður ekki þörf á að byggja dýr
hreinsunarmannvirki, sem reynst gætu litlum
sveitarfélögum þung í skauti. Hvað varðar úrgang
frá fiskvinnsluhúsum er ef til vill eðlilegra að
hreinsa frárennslið við húsvegginn en að veita því
öllu í frárennsliskerfi byggðarinnar. Það á að vera
löngu liðin tíð að henda afskurði og öðrum fisk-
úrgangi í sjóinn.“
Þorleifur segir að Náttúrustofan vinni að rann-
sókn með Norðmönnum og Færeyingum þar sem
skilgreina á „minna viðkvæm svæði“ með tilliti til
mengunar. Þorleifur segir að á slíkum svæðum
gæti nægt grófhreinsun á skólpi.
Hornstrandir standa Náttúrustofunni nærri og
þar er verið að skoða friðlandið og lífríki þess frá
mörgum sjónarhornum. Náttúrustofan á rann-
sóknabátinn Orm ÍS sem notaður er m.a. til rann-
sókna þar. Eins hefur stofan fengist við rannsókn-
ir í tengslum við umhverfismat, t.d. fyrir
Vegagerðina vegna hugmynda um þverun Mjóa-
fjarðar í Ísafjarðardjúpi. Nú er að hefjast rann-
sóknavinna vegna hugmynda um ný vegstæði í
Djúpafirði og Gufufirði.
Náttúrugripasafn í sama húsi
Náttúrugripasafn Bolungarvíkur er í sama húsi
og Náttúrustofan. Safnið er opið alla virka daga
og um helgar á sumrin. Höfuðprýði og kveikjan að
stofnun safnsins er uppstoppaður ísbjörn sem
veiddur var af áhöfn Guðnýjar frá Bolungarvík
sumarið 1993. Þorleifur telur að óvíða hér á landi
séu fleiri fuglategundir til sýnis en í safninu, en
það á gott úrval uppstoppaðra fugla sem allir
hafa fundist hér á landi. Merkilegasti gripurinn er
þó líklega gríðarstórt surtarbrandsstykki úr gam-
alli námu á Vestfjörðum. Þetta er samanpress-
aður rauðviðartrjábolur sem talinn er vera um 14
milljón ára gamall.
Á safninu stendur nú yfir sýning á ljósmyndum
sjómanna frá Bolungarvík og Ísafirði, sem sett
var upp í tilefni af sjómannadegi.
Fjölbreytt rannsóknarverkefni
Náttúrustofa Vestfjarða sinnir margs
konar rannsóknum og sérhæfðri þjón-
ustu. Dr. Þorleifur Eiríksson veitir stof-
unni forstöðu.
Dr. Þorleifur Eiríksson forstöðumaður.
TENGLAR
...........................................................
www.nave.is
UM MITT síðasta ár samein-aðist Bakkavík hf. Fiskverk-uninni Vík ehf. í Bolungarvík.
Vík var tengd tveimur útgerð-
arfélögum, Kálfavík ehf. og Útgerð-
arfélaginu Voninni ehf.. Í fyrstu var
fiskvinnslu haldið áfram í húsi Víkur
þar til í maí sl. að starfsemin var flutt
í elsta hluta hússins sem Bakkavík er
í. Það er gamla frystihús Einars Guð-
finnssonar hf.. Húsnæðið var end-
urnýjað og öll tæki bolfiskvinnslunnar.
Vinnsla hófst í nýja frystihúsinu um
12. maí.
„Við settum upp nýja slæging-
araðstöðu þar sem hægt er að flokka
fiskinn eftir slægingu,“ segir Agnar
Ebeneserson, framkvæmdastjóri
Bakkavíkur hf. „Þá var sett upp flæði-
lína frá Skaganum, ný lína þar sem
skorið er úr flökunum á færibandi.
Það er því ekkert hreyft við flakinu
eftir að það kemur úr flökunarvélinni,
aðeins snyrt. Við þetta sparast um
65% af vinnunni sem áður fór í að
handfjatla flakið. Við teljum okkur
spara töluvert mannafl með þessum
búnaði. Það er verið að ganga frá
gæðavottun á húsið og ferlið hefur
gengið mjög vel fram að þessu. Við
erum með EFSIS samþykki í rækjunni
og erum að sækja um gæðavottun
hjá öðrum. Sama vottun verður á
fiskvinnslunni,“ segir Agnar.
Agnar segir að rækjan vegi þyngra
en bolfiskur í framleiðslu Bakkavíkur
hf. „Á síðasta ári vorum við að velta
1.200 milljónum króna og þar af 900
milljónum í rækjunni. Við gerum ráð
fyrir að á þessu ári verði veltan 1.500
til 1.600 milljónir króna og þar af
1.100 milljónir í rækju.“ Aðspurður
segir Agnar að 95% af rækjunni sé
flutt inn og mest keypt á heimsmark-
aði.
Vaxandi útgerð
Bakkavík hf. gerir út einn krókabát.
Bátar Útgerðarfélagsins Óss, Guð-
mundur Einarsson ÍS og Hrólfur Ein-
arsson ÍS, hafa undanfarin ár landað
stórum hluta aflans hjá fyrirtækinu.
Bakkavík kaupir einnig afla af öðrum
krókabátum í Bolungarvík. „Í dag
vinna hér um 80 starfsmenn og við
höfum haft næga atvinnu. Höfum ekki
stoppað einn dag í rækjuvinnslunni
vegna hráefnisskorts frá því að við
byrjuðum,“ segir Agnar. En hverjar
eru horfurnar?
„Þær eru þokkalegar varðandi hrá-
efnisöflun í rækjunni. Ég held það
megi segja það sama í bolfiskinum.
Línuívilnunin mun koma okkur til
góða. Bátum sem leggja hér upp hef-
ur fjölgað og er stefnt að enn meiri
fjölgun. Það er óákveðið hvort við för-
um í frekari útgerð. Við höfum eytt
mikilli orku og tíma í uppbyggingu
fiskvinnslunnar. Ef vinnslan gengur
eftir, eins og við vonum, þá munum
við fara út í frekari útgerð.“
Vantar starfsfólk
Agnar segir að starfsfólki hafi fjölg-
að um 20 frá í fyrra þegar um 60
manns voru á launum. Á árinu 2001
voru starfsmennirnir 40 talsins, svo
fjölgunin hefur verið um 20 á ári.
Agnar segir að starfsmönnum hafi
fjölgað í réttu hlutfalli við aukna veltu.
Fjölgunin nú varð í vor þegar náms-
fólk kom til sumarstarfa. „Við ætlum
að reyna að halda sama krafti í
vinnslunni og þurfum að fá inn nýtt
fólk í haust þegar námsfólkið fer. Það
þarf að koma hér inn um miðjan
ágúst. Það vantar fleira fólk á stað-
inn.“
Bakkavík vex
fiskur um hrygg
Bakkavík hf. er stærsti vinnu-
veitandinn í Bolungarvík og
rekur tæknivædda rækju- og
bolfiskvinnslu.
Agnar Ebenesersson
TENGLAR
..............................................
www.bakkavik.is
mundur og brosir í kampinn. „Þegar
ég var að berjast fyrir þessu á lands-
fundinum þá var ég í stuði, eins og
maður sagði til sjós, og gerði alla
hluti rétt. Ég fer inn á flokksþingið
með þessar tillögur um línuíviln-
unina einn míns liðs. Menn voru að
benda mér á að fá með mér málsmet-
andi menn til að styrkja mig, en því
neitaði ég alfarið. Mig vantaði enga
til að útþynna þetta á neinn hátt eða
breyta þessu til að ég strandaði til-
lögunni. Þetta kom LÍÚ-mönnum og
stórútgerðinni í opna skjöldu. Þeir
áttu ekki von á þessu.“ Tillagan var
felld naumlega í starfshópi lands-
fundarins um sjávarútvegsmál og þá
fór Guðmundur með málið fyrir allan
landsfundinn. Þar var tillagan sam-
þykkt.
Guðmundur segir að línuívilnunin
verði bundin því skilyrði að bátarnir
verði að landa daglega sem þýði að
þeir landi í þeim byggðum sem eru
næstar miðunum. „Svo eru líka stór
rök að þarna er tekið bara á línu því
hún er eina veiðarfærið sem er full
vissa fyrir að er vistvæn og hand-
færin eru það líka. Í þessari umferð
er engin ívilnun fyrir handfæra-
báta.“
Betri umgengni um auðlindina
– Nú má ætla að með línuívilnun
verði aflinn meiri en fiskveiðistjórnin
gerir ráð fyrir. Hvar kemur þessi
aukning niður?
„Hún kemur niður á betri um-
gengni um hafið. Færeyingar eru
búnir að sanna þetta. Þeir fiska 60%
af sínum þorski og ýsu á króka og
leyfa ekki stærstu frystitogarana í
sinni lögsögu. Þeir banna netabáta
og snurvoðina, leyfa reyndar
grálúðuveiðar í net á miklu dýpi en
það mega ekki vera nema örfáir
þorskar í netunum.“ Guðmundur
segist vera þeirrar skoðunar að við
séum að hamla vexti fiskistofna með
því að fiska á allt of stór skip, með
allt of stór veiðarfæri, sem umhverf-
ið þolir ekki. Hvað á hann við?
„Þessi stóru flottrollsskip. Þegar
þeir voru að loka á línubátana á
grunnslóðinni út af of smáum fiski,
spurði ég fiskifræðing hvort þeir
hefðu ekki skoðað flottrollsskipin
sem voru á síld og kolmunna. Jú,
hann sagði að þeir hefðu tekið prufur
og nefndi eitt skip. Þeir uppreiknuðu
prufuna í allan farminn og sagði að
út úr því hefðu komið 400 þúsund
bolfiskseiði sem fóru í bræðslu. Bol-
fiskseiðin eru í sama ætinu og síldin
og kolmunninn. Það sem ég segi er
að betri umgengni um miðin gefur
okkur meiri afla. Við getum veitt
meira með þessum vistvænu veiðar-
færum en þessum stóru sem vinna
gegn náttúrunni. Þannig erum við
ekki að taka af neinum heldur að
skapa þjóðarbúinu auknar tekjur.“
– Á þá ekki að banna veiðar á upp-
sjávarfiski í flottroll?
„Ég held að það eigi að beita bönn-
um sem minnst. Það sem ég vildi
gera er að fylgjast nákvæmlega með
löndunum hjá öllum þessum skipum.
Ef þeir eru að landa miklu af seiðum
þá verði þau uppreiknuð og þeir
verði bara að láta kvóta á móti. Þeir
eru líka að landa upp í 20 tonnum í
bræðslu af þorski. Þetta vita þessar
stofnanir, Hafrannsóknastofnun og
Fiskistofa, og ekkert gert í málun-
um.“
Allan afla í land
Guðmundur segist hafa deilt á það
að frystiskipin séu að kasta allt að
60% af aflanum. „Þessi vinnsluskip
hirða bara flökin. Það var sett í lög
1990 að það ætti að koma með allan
afla að landi. Menn fengu aðlögunar-
tíma í fjögur ár, til 1994. Þá var lög-
unum frestað til 1996 og það ár voru
þau afnumin.“
Hvernig væri hægt að nýta þessi
60%, sem eru m.a. hausar, bein og
úrkast?
„Sumir hirða hausa og fá hátt
verð. Tækninni er alltaf að fleygja
fram og alltaf verið að gera meiri
verðmæti úr aflanum. Landvinnslan
hefur sýnt það að ýmsar aukaafurðir
eru að skapa okkur gífurlega fjár-
muni.“
Guðmundur segist telja að bæta
þurfi umgengnina við hafið. Ef
stjórna eigi fiskveiðum með peninga-
sjónarmið ein að leiðarljósi þá fari
fer illa. „Ég kom með tillögu um það
á landsfundi Sjálfstæðisflokksins að
rannsakað yrði hvaða áhrif veiðar-
færin hefðu á lífríkið. Árni Mathie-
sen sjávarútvegsráðherra fékk mig
til að draga hana til baka því hann
ætlaði að beita sér fyrir því sjálfur.
Við höfum alveg tækni til að gera
þetta í dag. Það eru mannlausir
rannsóknakafbátar sem geta sýnt
hvað lifir eftir að sleppa í gegnum
möskva, smáfiskaskiljur og fleira.
Trollin ausa upp leir og drullu og
fiskurinn drepst þegar fyllast á hon-
um tálknin af aur. Við vitum ekki
hvað veiðarfærin eru að drepa mikið
af fiski sem aldrei kemur um borð.
Ég fullyrði að þessi skip eru að
drepa langt umfram þann kvóta sem
þau hafa. Ég spyr, af hverjum taka
þeir þennan fisk?“
Guðmundur segist nærri viss um
að línuívilnunin fari í gegn á næsta
þingi. „Ég er bjartsýnn á það en það
er hægt að eyðileggja þetta með alls-
konar annmörkum svo það komi ekki
að því gagni sem vonir standa til.
Þessi höfuðatriði sem ég tala um eru
að ná árangri í stjórn fiskveiða og að
réttur byggðanna verði virtur. Ef
stjórninni tekst þetta ekki þá ganga
þeir sjálfir frá kvótakerfinu,“ sagði
baráttuglaða kempan í Bolungarvík
að lokum.
gudni@mbl.is
Guðbjörg Sigurðardóttir er 12 ára
gömul, ættuð úr Bolungarvík en býr á
Kjalarnesi. Hún var í heimsókn fyrir
vestan og hjálpaði til í beituskúrnum
við að skera beitu. Hún sagðist kunna
að beita, en var ekki viss um að hún
vildi vinna við það. Henni þætti
skemmtilegra að skera sílið og
smokkfiskinn.