Morgunblaðið - 21.08.2003, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. ÁGÚST 2003 B 3











































































































NVIÐSKIPTI
G
ENGISÞRÓUN bank-
anna þriggja, Íslands-
banka, Kaupþings Bún-
aðarbanka og
Landsbanka Íslands,
frá því hálfsársuppgjör þeirra voru
birt er býsna athyglisverð. Gengi Ís-
landsbanka hefur hækkað um tæp-
lega 3% og gengi Kaupþings Búnað-
arbanka hefur lækkað um 0,3%.
Gengi Landsbankans hefur hins veg-
ar hækkað um rúm 14%. Við fyrstu
sýn að minnsta kosti er ekki augljóst
hvers vegna gengisþróunin er með
þessum hætti. Hagnaður Íslands-
banka var 2.404 milljónir króna og
var 12% yfir meðalspá hinna bank-
anna tveggja. Hagnaður Kaupþings
Búnaðarbanka var 3.065 milljónir
króna og var 5% undir meðalspá og
hagnaður Landsbankans var 1.221
milljón króna og var 3% undir með-
alspá. Það sem kalla má væntingar
markaðarins styður því tæplega
gengisþróunina.
Skýringuna er ekki heldur að finna
í þróuninni frá síðasta ári, sem var af-
ar hagstæð, aðallega vegna ytri skil-
yrða. Aukning hagnaðar Landsbank-
ans er minnst, 32%, en aukning
hagnaðar Kaupþings Búnaðarbanka
er mest, eða 56% frá samanlögðum
hagnaði Kaupþings og Búnaðar-
banka í fyrra. Íslandsbanki er þarna
á milli með 46% aukningu hagnaðar
milli ára.
Nú er vitaskuld ekki víst að skýr-
inguna á mismunandi gengisþróun sé
að finna í milliuppgjörinu, en þó má
reyna að rýna frekar í uppgjörin og
sjá hvort þar leynist eitthvað sem
styður þróunina.
Óvenjulegar afskriftir
Eitt af því sem vakið hefur nokkra at-
hygli í uppgjörum bankanna er
óvenjuhátt framlag Landsbankans í
afskriftareikning útlána. Framlagið
ríflega tvöfaldaðist og nam 2,4 millj-
örðum króna, en hjá Kaupþingi Bún-
aðarbanka jókst það um 28% og nam
1,4 milljörðum króna og hjá Íslands-
banka dróst það örlítið saman og nam
1,1 milljarði króna. Stjórnendur
Landsbankans hafa sagt að þetta
aukna framlag gefi ekki vísbendingu
um það sem koma skuli og að þetta sé
einsskiptis aðgerð sem stafi af að-
komu nýrra stjórnenda og nýjum
sjónarmiðum þeirra, sem sýnir um
leið hve matskennt framlag í afskrift-
areikning útlána er.
Ef framlag Landsbankans í af-
skriftareikning útlána hefði ekki tvö-
faldast heldur aukist um til að mynda
30%, svipað og hjá Kaupþingi Bún-
aðarbanka, þá hefði hagnaður fyrir
skatta meira en tvöfaldast, en ekki
aukist um 30% eins og raun varð á.
Þar sem ekki er gert ráð fyrir að
framlag í afskriftareikning verði
framvegis jafnhátt og nú, gera fjár-
festar ef til vill ráð fyrir að hagnaður
verði meiri í framtíðinni en nú varð.
Mikill gengishagnaður
En það er fleira óreglulegt og sveiflu-
kennt en framlag í afskriftareikning
útlána. Eitt af því sem á síðustu árum
hefur valdið hvað mestum sveiflum í
afkomu bankanna er gengisþróun
verðbréfa, hlutabréfa og skuldabréfa,
auk þróunar í gengi krónunnar.
Gengishagnaður allra bankanna var
umtalsverður á fyrri hluta þessa árs
og hafði, ólíkt fyrri hluta ársins í
fyrra, mikil áhrif á afkomu þeirra
allra. Ástæðan er aðallega hagstæð
ytri skilyrði, en Úrvalsvísitalan
hækkaði um rúmlega 11% á fyrri
hluta ársins og helstu skuldabréfa-
flokkar hækkuðu um 9%–13%.
Áhrifin eru, líkt og í fyrra, mest á
afkomu Kaupþings Búnaðarbanka.
Gengishagnaður bankans fór úr 2,7
milljörðum króna í 3,9 milljarða
króna. Hjá hinum bönkunum tveimur
var gengishagnaðurinn tæpir 1,2
milljarðar króna og hækkaði um 1,1
milljarð króna hjá Íslandsbanka og
um 1,0 milljarð króna hjá Lands-
banka. Aukningin var því svipuð í
krónum talið hjá öllum bönkunum,
1,0–1,2 milljarðar króna.
Ef horft er fram hjá þessum geng-
ishagnaði lítur afkoma bankanna
töluvert öðruvísi út. Íslandsbanki
væri með tæplega 1,8 milljarða króna
í hagnað fyrir skatta og Landsbank-
inn með tæplega þrjú hundruð millj-
óna króna hagnað, en Kaupþing Bún-
aðarbanki væri með nálægt 200
milljóna króna tap af rekstrinum.
Hér er þó ástæða til að setja þann
fyrirvara að niðurstaðan yrði ekki ná-
kvæmlega þessi ef bankarnir ættu
ekki þær eignir sem valda gengis-
hagnaðinum, þótt þetta gefi hug-
mynd um hve mikið afkoman getur
sveiflast vegna gengishagnaðar eða
-taps. Skýringin er sú að þessir út-
reikningar byggjast á því að annað
væri óbreytt, sem það yrði ekki því
ýmsir liðir myndu breytast, svo sem
launaliður vegna afkomutengingar.
Þá hafa bankarnir vaxtakostnað af
verðbréfaeign sinni og hann vegur á
móti gengishagnaðinum í afkomutöl-
unum. Vaxtakostnaður Kaupþings
Búnaðarbanka vegna eigin viðskipta
er til að mynda nálægt sex hundruð
milljónum króna, þannig að þegar af
þeirri ástæðu væri afkoma bankans
ekki neikvæð. Hinir bankarnir sund-
urliða ekki þennan kostnað, sem þó
væri æskilegt, en gera má ráð fyrir að
hann sé nokkru lægri hjá þeim vegna
minni umsvifa.
Ólíkt kostnaðarhlutfall
Kostnaðarhlutfall bankanna, hlutfall
gjalda og tekna, er eitt af því sem not-
að er til að meta hagkvæmni rekstr-
arins og þeim mun lægra sem hlut-
fallið er, því hagkvæmari er
reksturinn á þennan mælikvarða. Ís-
landsbanki kemur best út í þeim sam-
anburði með kostnaðarhlutfallið
51,4% og bætir sig um 21⁄2 prósentu-
stig milli ára. Næstur kemur Lands-
bankinn sem bætir sig mikið og er nú
með 55%. Hann var níu prósentustig-
um hærri fyrir ári og hefur á síðustu
árum að minnsta kosti verið með mun
hærra hlutfall en nú. Kaupþing Bún-
aðarbanki er með 64% kostnaðarhlut-
fall, sem er 1⁄2 prósentustigi lakara en
á sama tímabili í fyrra.
Gengishagnaður bankanna hefur
áhrif á kostnaðarhlutfallið líkt og á af-
komuna. Ef litið er fram hjá geng-
ishagnaðinum, með sömu fyrirvörum
og hér að framan, er kostnaðarhlut-
fallið áfram lægst hjá Íslandsbanka,
59,8%, og Landsbankinn er með
63,6%. Kostnaðarhlutfall Kaupþings
Búnaðarbanka fer hins vegar upp í
88,3%, sem gefur vísbendingu um hve
miklu háðari sá banki er afkomu af
verðbréfaeign sinni en hinir bankarn-
ir tveir.
Auknar þóknunartekjur
Þóknunartekjur eru liður sem vaxið
hefur mikið hjá bönkunum á síðustu
árum, en hann er sveiflukenndur og
einstök stór verkefni geta haft áhrif á
afkomuna, sérstaklega þegar horft er
á einstaka fjórðunga. Þóknunartekj-
urnar voru lægstar hjá Íslandsbanka,
námu tæpum 2,2 milljörðum króna,
og hækkuðu líka minnst eða um 3%.
Þóknunartekjur Landsbankans
hækkuðu um 28% milli ára og námu
tæpum 3 milljörðum króna og þókn-
unartekjur Kaupþings Búnaðar-
banka hækkuðu um 45% og námu 4,8
milljörðum króna. Hækkunina hjá
Kaupþingi Búnaðarbanka má rekja
til stórra verkefna á sviði fyrirtækja
og aukinnar miðlunar, að hluta til í
Svíþjóð.
Þóknunartekjurnar hækkuðu um
8% milli fyrsta og annars fjórðungs
hjá Íslandsbanka, um 11% hjá Kaup-
þingi Búnaðarbanka, en um 75% hjá
Landsbankanum. Munurinn milli
fjórðunga hjá Landsbankanum felst
aðallega í rúmlega 700 milljóna króna
aukningu tekna af verðbréfaviðskipt-
um. Landsbankinn sá um nokkur stór
verkefni fyrir fyrirtæki, svo sem
aukningu hlutafjár hjá Fjárfestingar-
félaginu Straumi og afskráningu Ís-
lenskra aðalverktaka og Olíuverzlun-
ar Íslands úr Kauphöllinni.
1.200 milljarða eignir
Heildareignir bankanna jukust mikið
á tímabilinu og námu samtals rúmum
1.200 milljörðum króna í lok júní.
Aukningin var mest hjá Íslands-
banka, 21%, og námu eignir hans 379
milljörðum króna í lok júní. Eignir
Landsbankans jukust um 18% og
námu 329 milljörðum króna, sem ger-
ir hann að minnsta bankanum, því
eignir Kaupþings Búnaðarbanka
námu 493 milljörðum króna og jukust
um 14%.
Eignir á bak við stöðugildi banka
er eitt af því sem getur gefið til kynna
hversu hagkvæmur reksturinn er.
Hjá Íslandsbanka eru mestar eignir á
hvert stöðugildi, eða 407 milljónir
króna, sem þýðir að sá banki er hag-
kvæmastur á þennan mælikvarða.
Kaupþing Búnaðarbanki er í öðru
sæti með 384 milljónir króna á stöðu-
gildi og Landsbankinn er með 335
milljónir króna á stöðugildi.
Lækkandi eiginfjárhlutfall
Aukning eigna bankanna er þó ekki
alveg áreynslulaus, því skulda- og
eiginfjárhlið efnahagsreikningsins
stækkar um leið og það getur reynt á
eiginfjárhlutfallið.
Landsbankinn fann fyrir þessu á
fyrri helmingi ársins og eiginfjárhlut-
fall hans á CAD-grunni lækkaði úr
10,6% í 9,1%, en lögbundið lágmark
er 8%. Reiknað samkvæmt eiginfjár-
þætti A hefur hlutfall Landsbankans
lækkað úr 7,7% í 6,5%, sem er tals-
vert lægra en það hefur verið í árs-
uppgjörum síðustu ára. Bankinn hef-
ur að markmiði að CAD-hlutfallið sé
10,5% og A-þáttur þess 8,5%. Hálf-
fimm fréttir greiningardeildar Kaup-
þings Búnaðarbanka fjölluðu á dög-
unum um lækkað eiginfjárhlutfall
Landsbankans. Þar kom fram að
greiningardeildin telur hlutfallið lágt
og að líklegt sé að bankinn hugi að
hlutafjárútboði innan skamms til að
styrkja eiginfjárstöðu sína.
Eiginfjárhlutfall Íslandsbanka á
CAD-grunni lækkaði úr 12,7% í
10,8% á tímabilinu og A-þáttur þess
var 8,5%. Hvort tveggja er í samræmi
við þau markmið sem bankinn setur
sér, sem eru að vera yfir 10% í heild-
ina og um 8% fyrir A-þáttinn.
CAD-hlutfall Kaupþings Búnaðar-
banka var 11,6% í lok júní og mark-
mið bankans er 11%. Hlutfallið var
14,7% hjá Kaupþingi og 10,9% hjá
Búnaðarbanka í lok síðasta árs. Eig-
infjárþáttur A var um mitt ár 9% hjá
sameinuðum banka.
Landsbankinn dýrastur
Verð skráðra félaga er oft metið út
frá því hvert markaðsverð þeirra er í
hlutfalli við hagnað, svokallað V/H-
hlutfall.
Markaðsverð Kaupþings Búnaðar-
banka er mun hærra en hinna bank-
anna tveggja, eða yfir 68 milljarðar
króna. Markaðsverð Íslandsbanka er
nú rúmir 47 milljarðar króna og
Landsbankans rúmur 31 milljarður
króna. Þetta segir þó lítið um það
hvaða banki er dýrastur á mæli-
kvarða V/H-hlutfalls, því Landsbank-
inn er dýrasti bankinn þó að mark-
aðsverð hans sé lægst. Ef hagnaður
um mitt ár er tvöfaldaður og V/H-
hlutfallið reiknað út miðað við það,
kemur í ljós að á þennan mælikvarða
er Landsbankinn með V/H-hlutfallið
13,2. Íslandsbanki er ódýrastur, með
V/H-hlutfallið 9,9, og Kaupþing Bún-
aðarbanki er með V/H-hlutfallið 11.
Munurinn er út af fyrir sig ekki mjög
mikill miðað við það sem stundum
hefur verið, en hann hefur farið held-
ur vaxandi að undanförnu vegna mik-
illar hækkunar gengis Landsbank-
ans. Um mitt ár var V/H-hlutfall
Landsbankans 11,3 miðað við þessa
aðferð. Ef marka má V/H-hlutfallið
gera fjárfestar ráð fyrir að hagnaður
Landsbankans um mitt ár vanmeti
hagnaðarmöguleika hans í framtíð-
inni miðað við hina bankana.
Hagstæð ytri skilyrði
í rekstri bankanna
Gengi hlutabréfa Landsbankans hefur
hækkað mikið frá birtingu uppgjörs,
gengi Íslandsbanka hefur hækkað mun
minna og gengi Kaupþings Búnaðar-
banka hefur lækkað lítillega. Þetta gerist
þrátt fyrir að við fyrstu sýn hefði mátt
ætla að uppgjörum síðarnefndu bank-
anna yrði betur tekið. Haraldur Johann-
essen rýnir í uppgjörin og veltir því fyrir
sér hvað kunni að skýra gengisþróunina.

$
$%
6'
', $

$
$$'$
$', $



# $'&


 *
7
6'
  $
'
#
$  '-
-,*$  '-
8"39
"$#-,*$
5'#  
($(

($(

($(

($(

($(
 
!   ""

"
 !  ".
 !.
 .

 :
 

;
<+
#
$

 
" 
" 

 
"
 !
! 
 .
" .
 .

".
 !
" 
! 

 
! !
! 
 !.
 .

 .

! #  /   #  $$  0 
haraldurj@mbl.is