Morgunblaðið - 11.11.2003, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 2003 B 7
BÆKUR
Blóðregn nefn-
ist teiknimynda-
saga eftir
Emblu Ýr Báru-
dóttur og Ingólf
Björgvinsson.
Sagan er byggð
á lokaþætti
Njáls sögu. Hér
lifna þekktar
persónur við á nýjan hátt og þúsund
ára gömul átök eru færð í mál og
myndir nýrra tíma, jafnt fyrir þá sem
þekkja söguna vel og þá sem eru
að koma að henni í fyrsta sinn.
Bergþórshvoll stendur í ljósum
logum. Brennumenn varna mönnum
útgöngu en í skjóli reykjarins slepp-
ur samt einn – Kári Sölmundarson.
Í hans hlut kemur að hefna brenn-
unnar, þar með barnungs sonar
síns, fjölskyldu og góðra félaga.
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 76 bls., prentuð í Dan-
mörku. Verð: 2.690 kr.
Teiknimyndasaga
MAÐUR að nafni
Dave er lokabindi
sögu Dave Pelz-
ers sem hófst
með bókinni
Hann var kallaður
„þetta“. Sigrún
Árnadóttir þýddi.
Fyrri bækur
hans Hann var
kallaður „þetta“ og Umkomulausi
drengurinn hafa snortið fólk um
víða veröld og í þessu lokabindi
ævisögunnar segir hann meðal ann-
ars frá átakanlegum endurfundum,
þegar hann sættist við föður sinn á
dánarbeði og hittir síðan móðurina
sem lagði líf hans í rúst.
Maður að nafni Dave hefur verið
á metsölulista New York Times í
meira en tvö ár.
Dave Pelzer er nú virtur fyrirlesari
og rithöfundur í Bandaríkjunum.
Hann vakti athygli þjóðar sinnar og
á seinni árum umheimsins á ofbeldi
gegn börnum. Hann hefur með bók-
um sínum unnið markvisst að
fræðslu og forvarnarstarfi í þeim
efnum. Hann þykir með afbrigðum
jákvæður og skemmtilegur og hefur
áunnið sér virðingu og viðurkenn-
ingu með sálarstyrk sínum. Hann
hefur fengið fjölda verðlauna og við-
urkenninga fyrir ritstörf sín, m.a.
verið tvívegis tilnefndur til Pulitzer-
verðlaunanna fyrir verk sín.
Útgefandi er JPV-útgáfa. Bókin er
391 bls., prentuð í Odda. Verð:
3.980 kr.
Reynslusaga
MARÍA Magda-
lena er eftir Mar-
ianne Fredriks-
son. Þýðing
bókarinnar var í
höndum Sigrúnar
Ástríðar Eiríks-
dóttur. Hér blæs
Marianne nýju lífi
í söguna um Mar-
íu Magdalenu, í
skáldsögu um líf,
dauða og upprisu Jesú og konuna
sem elskaði hann mest allra.
María rekur minningar sínar um
samskiptin við manninn Jesú og
deilur hennar við postulana Pétur
og Pál út af því hvernig þeir afbök-
uðu sögu hans og kenningar í eigin
þágu. Hún reynir að miðla sjálf sög-
unni um Jesú, ásamt konum sem
ella höfðu hvorki stöðu né rödd inn-
an þeirrar kirkju sem lærisveinarnir
voru að byggja upp.
„Hér er dregin er upp mynd af
samstöðu kvenna og valdagræðgi
karla. Höfundur er trúr textum Bibl-
íunnar en tekst um leið að skapa
nýja sýn á hina örlagaríku atburði.
Þetta er saga um mátt kærleikans,
séð frá sjónarhóli konu,“ segir í
frétt frá útgefanda.
Útgefandi er Vaka-Helgafell. Bók-
in er 284 síður og prentuð í Odda
hf. Kápu hannaði Ragnar Helgi
Ólafsson. Verð: 4.490 kr.
Skáldsaga
I
„Þú bjóst líka í Warren Court,“ segir hann, þeg-
ar við heilsumst til samtalsins. Warren Court er
hús á horni Euston Road og Tottenham Court
Road í London, beint ofan á Warren Street
Station.
Þarna vorum við Guðmundur Steingrímsson
samtíða 1999 og það kemur í ljós, sem ég vissi ekki
þá, að þetta var örlagaríkur tími í hans lífi; hann
ákvað að gerast skáld. Síðan hefur hann skrifað
skáldsöguna; Áhrif mín á mannkynssöguna, sem
nú er komin út hjá Forlaginu.
Þegar Guðmundur ákvað að gerast skáld, var
hann tvöfaldur heimspekingur; kominn með tvær
meistaragráður í heimspeki; aðra frá Uppsölum og
hina frá Oxford og fjölluðu báðar meistararitgerð-
irnar um sama höfundinn; Wittgenstein.
„Ég ætlaði að gera doktor úr síðari ritgerðinni,
en ég hætti við það. Einn daginn fékk ég hugmynd
að sögu og hún sótti svo stíft á mig, að hún tók alla
athygli mína frá háskólanáminu.
Ég labbaði um götur London og velti því fyrir
mér, hvort ég vildi verða akademískur heimspek-
ingur eða fara út í það að skrifa bækur og gera
tónlist.“
Þarna gekk Guðmundur heimspekinginn af sér.
„Ég komst niður á það, að ég vildi heldur skrifa
bækur en ritgerðir,“ segir hann.
II
Sagan, sem settist svo að Guðmundi og nú er
komin á bók, fjallar um Jón, sem er ljósmyndari á
dagblaði í London. Söguefnið er þannig tekið sam-
an á bókarkápu; „Á aðfangadagsmorgun heldur
hann heim til Íslands í langþráð jólafrí. Um leið
hefst rás óvæntra og undarlegra atburða sem í
fyrstu virðast ekki eiga sér nokkra haldbæra skýr-
ingu. Smám saman kemur í ljós að rætur þeirra
teygja sig aftur í kolsvarta eyðu í minni söguhetj-
unnar. Stóra spurningin er: Getur verið að í þessu
svartholi hafi hann óafvitandi haft áhrif á mann-
kynssöguna?“
„Ég var bara að lesa blöðin, þegar mér datt sag-
an í hug og ég byrjaði strax að skrifa þarna í Warr-
en Court.
Ég skrifaði hana eiginlega alla í einni striklotu,
en vann svo áfram í handritinu í skorpum. Þótt ég
hafi unnið mikið í handritinu, breyttist sagan sjálf
lítið.“
Á bókarkápu segir ennfremur, að þetta fyrsta
skáldverk Guðmundar Steingrímssonar sé;
„frumleg, ígrunduð og meinfyndin saga um klón-
un Jesú, rauðhærða konu, ráðvilltan mann, týnda
ferðatösku og – mannkynssöguna.“
„Þetta er á yfirborðinu látlaus saga með
ákveðnu plotti og framvindu, sem vonandi heldur
lesendum við efnið og gagnast þeim sem góð af-
þreying,“ segir hann til að lýsa sögunni með eigin
orðum.
„Sagan er dálítið margræð,“ heldur hann áfram.
„Hún fjallar um ungan mann í kvenmanns-
vandræðum, er svolítið timbruð fylliríisaga, því
söguhetjan datt í það og man ekkert eftir kvöldinu.
En þetta er líka saga um lífið og tilveruna, hvernig
lífið einkennist af óvissu og hvernig breyskleiki
mannsins getur haft alls kyns furðulegar hliðar.
Í sögunni er líka fjallað um hluta af boðskap
Jesú Krists, það er undirliggjandi pæling, eins
konar kurteislegt niðurrifsþema; að Jesús sé góð-
látlegur pönkari, sem kippi fólki niður af stallinum,
segi því að líta í eiginn barm, taka til hjá sjálfu sér
og forðast að dæma aðra.“
Dagblað og London. Guðmundur hefur fengizt
við blaðamennsku og búið í London.
„Þetta er ekki sjálfsævisaga,“ segir hann að
bragði. „Kannski má greina í sögupersónunum
mismunandi hliðar á sjálfum mér, einhver tilfinn-
ingatengsl.
Annars má segja það, að flestir í bókinni eru
með einhver vandræði í farangrinum. Þetta er
saga um karlmenn í vandræðum og dularfulla
kvenmenn.“
III
Auk blaðamennsku er Guðmundur höfundur
pistla í blöðum og útvarpi.
„Skáldsagan er allt annað form. Fyrir það fyrsta
er hún miklu fleiri blaðsíður,“ segir Guðmundur og
hlær við. Svo tekur alvaran aftur yfir.
„Í pistlunum og blaðamennskunni er hugsunin
alltaf að ná athygli lesandans/áheyrendans og
halda henni. Það var líka eitthvað, sem ég var allt-
af á tánum yfir við gerð bókarinnar. Ég lagði
áherzlu á að halda ákveðnu spennusagnaelementi.
Og að skrifa skemmtilega sögu.
Auðvitað hefur reynslan af blaðamennskunni og
pistlunum hjálpað mér, en skáldsagan er erfiðari
glíma. Þetta var líka mín barátta við formið í
fyrsta skipti. Ég gaf henni því góðan tíma, var ekk-
ert að flýta mér.
Þetta er mín fyrsta bók og prófsteinn á það,
hvort ég get yfirhöfuð skrifað svona sögu. Því ein-
beitti ég mér mjög að því að koma henni niður á
blað.“
Í millitíðinni hafa fleiri hugmyndir sótt að Guð-
mundi.
„Ég hef safnað í sarpinn. Og mig blóðlangar að
skrifa fleiri sögur.“
IV
Tónlistin var líka inni í ákvörðun Guðmundar,
þegar hann gaf heimspekidoktorinn upp á bátinn.
Hún er drjúgur partur af hans lífi. Áður var hann í
Skárren ekkert, sem var áberandi í leikhústónlist.
Nú heitir hljómsveitin Ske; þeir gáfu út plötu í
fyrra og eru nýbúnir að semja tónlist fyrir íslenzka
dansflokkinn.
V
En hér er bókin í aðalhlutverki. Heiti hennar
virkar stórt;
Áhrif mín á mannkynssöguna.
„Þetta er saga sem eiginlega er ekki hægt að
tala um án þess að ljóstra of miklu upp um sögu-
þráðinn.
Það eina, sem ég get sagt um endinn, er að það
stendur upp á lesandann að ákveða hvort áhrif
söguhetjunnar á mannkynssöguna eru lítil eða
mikil.
Ég lagði áherzlu á að loka engu og gætti þess vel
að fella hvorki dóm yfir einu eða neinu né matreiða
einhvern boðskap í söguna. Ég skar hana niður um
margar blaðsíður þess vegna.
Mér finnst mikilvægt að hafa allt opið, hafa
margræðni í frásögninni svo lesandinn hafi eitt-
hvað að moða úr, þegar hann leggst í bókina.“
Saga um karla í vandræð-
um og dularfullar konur
Eftir Freystein Jóhannsson
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Guðmundur Steingrímsson: Þetta er á yfirborðinu
látlaus saga…
 Forlagið hefur gefið út skáldsöguna Áhrif mín á
mannkynssöguna eftir Guðmund Steingrímsson.
Í INNGANGI bókarinnar segir:
„Spor saklausa syndarans er byggð
á minningabrotum heiðinnar konu
sem elst upp í kristnu samfélagi og
lýsir leið hennar til þroska og skiln-
ings á almættinu.“ Sagan hefst í
fermingarfræðslu þar sem efasemd-
ir unglingsstúlku um réttmæti krist-
indómsins kvikna. Hún fær strax á
unga aldri að kenna á óréttlæti
heimsins og tvöföldu siðgæði og
henni eru innrættar hugmyndir um
synd, iðrun og refsingu. Í augum
stúlkunnar er Guð alls staðar á hleri
og gægjum, gerir mannamun og
krefst iðrandi auðmýktar í hvívetna.
En hún er sjálfstæð og sterk og á
fullorðinsárum kynnist hún sínum
eigin guðum í ásatrúnni.
Bókin er byggð upp á textabrot-
um úr lífshlaupi sögumanns; stutt-
um og slitróttum. Brugðið er upp
kunnuglegum mannlífsmyndum; af
unglingi í uppreisn,
ábyrgri móður á fæð-
ingardeildinni, skiln-
aði, ástvinamissi og
ömmuhlutverki. Sumir
kaflanna eru ágætlega
skrifaðir en allt of víða
eru endurtekningar og
klisjulegt orðalag.
Dæmi um það er kafl-
inn um örlög hvolpsins
Glóeyjar sem er bæði
væminn og óspenn-
andi. Samtöl sögunnar
eru hins vegar mörg
lífleg og trúverðug.
Varla er hægt að tala
um persónur í þessari
sögu; afinn og amman eru skemmti-
legar týpur, vinkonan dauðvona er
sannfærandi en hlutverk samstarfs-
fólks sem við sögu kemur, nágranna
og lögmanns nokkurs er aðallega að
lýsa brotalömum í nútímaþjóð-
félagsgerð sem byggist á kristinni
meðalmennsku og einkennist af mis-
rétti, vanmætti og illgirni.
Eftir því sem líður á bókina verð-
ur eldheit trúarsannfæring sögu-
manns meira áberandi. Í hressilegu
samtali við vinkonu
sem er að koma út úr
skápnum verða hvörf í
sögunni. Söguhetjan
viðurkennir að líf henn-
ar sem heiðinnar konu
sé lygi og laumuspil og
nú sé tímabært að hún
komi sjálf út úr sínum
heiðna skáp. „Heiðin
kona vekur ekki eftir-
tekt ef hún þegir, en
lesbía er alltaf stimpl-
uð. Af eigingirni eða
hugsunarleysi hafði ég
valið að þegja. Ég valdi
frið en ekki framþróun.
Ég notaði börnin mín,
vini mína og ættingja sem afsökun
fyrir því að horfast ekki í augu við
sannleikann. Var ég að bíða eftir því
að einhver annar berðist fyrir rétti
mínum og fjölmargra trúsystkina
minna? Hver hafði meiri hagsmuna
að gæta en ég? Hingað til hafði ég
reynt að telja sjálfri mér trú um að
ég væri frjáls, en ég vissi að það var
ekki satt. Frelsi er ekki fólgið í því
að læðast með veggjum, frelsinu á
að flagga“ (59–60). Hér er komin
ástæðan fyrir því að bók þessi var
skrifuð. Í heimsókn til indjána í
Virginíufylki í Bandaríkjunum
kemst söguhetjan í kynni við fólk
sem lifir í samhljómi við náttúruna
og dýr merkurinnar og sannfærist
enn meir um réttmæti ásatrúarinn-
ar. Í síðasta kaflanum er hún komin
í hlutverk gyðjunnar sem nærir ung-
dóminn við brjóst sér og miðlar til
hans goðsögnum, heiðnum hug-
myndum og fornri þekkingu í von
um betra mannlíf.
Sögumanni er mikið niðri fyrir
varðandi samfélagsmál, stöðu
kynjanna og trúna og hefur margt
til síns máls. Tilvonandi fermingar-
börn ættu endilega að lesa valda
kafla áður en skírnarheitið er stað-
fest. En skáldskapurinn líður fyrir
eldmóð boðskaparins – Óðinn og
Bragi eru ofurliði bornir af stríðs-
guðunum. Ekki er hægt að skilja við
Syndarann án þess að geta þess hve
ósmekklega er frá bókinni gengið,
umbrotið ömurlegt og prófarkalest-
ur lélegur og síst til þess fallinn að
gera bókina eigulega.
SKÁLDSAGA
Spor saklausa syndarans
JÓHANNA HARÐARDÓTTIR
134 bls. Agenda 2003.
Steinunn Inga Óttarsdóttir
Jóhanna G. Harðardóttir
Skáldskap eða boðskap?