Tíminn - 06.12.1969, Síða 6

LAUGAKDAGUR G. desember 1959
TIMINN
Halidór Kristjánsson, Kirkjubóli:
Að sigrast á óþurrkunu
Tveir góðviljaðir alþingis-
menn hafa lagt fram tillögu
um „að láta gera Ikönnun á
því, hvaða nýjar aðferðir geti
að gagni komið við heyverk-
! un hér á landi“.
Greinargerð þeirra með til-
lögunni endar á þessum orð-
! um:
„Tæknin hlýtur að fela í sér
^ möguleika fyrir bændur að
j verka hey sín sómasamlega,
» jafnvel þótt hann rigni aftur
! önnur eins feikn og í sumar“.
Sízt vil ég hafa á móti því
i að nýjar aðferðir séu kannað-
ar. En orðalagið er hér á þá
leið að ætla mætti að engin
s eldri aðferð komi að gagni í
svipaðri veðráttu og var í sum-
ar. En það er ekki allskostar
\ rétt.
Það eru nó bráðum 90 ár
síðan Torfi Bjarnason í Ólafs-
; dal fór að gera tilraunir með
1 votheysverkun. Síðan mun vot
! hey óslitið hafa verið verkað
j hér á landi. Síðustu 35 til 40
veturna hafa menn fóðrað
! skepnur á votheyi einu saman.
Það er því komin töluverð
! reynsla af þeirri verkunarað-
! ferð.
Sú refynsla er á þann veg,
! að hjá þeim bændum, sem
; hafa nógar votheysgeymsl-
t' ur verður aldrei neyðarástand
\ vegna óþurrka.
Ég veit að sumir telja
! hættulegt að gefa sauðfé vot-
; hey vegna Hvanneyrarveiki.
Hitt hef ég aldrei heyrt að
I kýr fengju Hvanneyrarveiki.
Sízt er ofmælt að hér í grennd
telji þorri bænda sjálfsagt að
gefa fé vothey að meira eða
minna leyti. Að vísu verður
vart við Hvanneyrarveiki.
Sennilega má segja að nokk-
uð algengt hafi verið að menn
misstu svo sem 2% af fé sínu
á vetri hennar vegna. Það þyk-
ir flestum betra að missa 2
kindur en að tapa fóðri fyrir
50 eða 100 kindur. Auk þess
er nú svo komið að miklar lík-
ur virðast til að mjög oft megi
sigrast á Hvanneyrarveiki með
meðulum.
Fyrir nokkrum árum sat ég
fáeina daga á Alþingi. Þar var
til meðferðar breyting á jarð-
ræktarlögunum. Ég beniti á
þáð í jómfrúræðu minni að í
frumvarpinu væri engin hvatn
ing til aukinnar votheysgerð-
ar. Landbúnaðarráðherrann
taldi, að votheysgerð væri svo
vel á veg komin að a'llar á-
hyggjur væru óþarfar þess
vegna. Ég hélt hins vegar að
verulegan hluta af auknum
heyfeng vegna nýrrar og meiri
ræktunar ætti að verka sem
vothey og yrði a'ð vera hægt
að verka sem vothey, ef vel
ætti áð fara.
Þetta er ekki rifjað upp til
að miklast af, enda ekki neitt
til að þykjast af, þó að ég
hefði betur vit á þessu en
Ingólfur. Það verður ekki bætt
fyrir þá vanrækslu sem yerið
hefur. Skeð er skeð. En nú
finnst mér að við ættum að
fara að læra af reynslunni.
Halldór Kristjánsson
Og hv.að á þá að gera?
í fyrsta lagi á að vekja at-
hygli á reynslu þeirra bænda,
sem hefur tekizt að gera sig
óháða rigningunum. Það á að
birta skýrslur um fjölda þeirra
bænda sem hirða allan hey-
feng sinn sem vothey. Doktor-
ar, ráðunautar og fréttamenn
ættu að kynna sér sem bezt
fénaðarhöld og búskap allan á
þeim stöðum og birta niður-
stöður. Þannig á að gera öll-
um lýðum ljóst að hægt er að
ná góðum heyfeng án þess áð
þurrka. Þannig má kvéða nið-
ur þá hjátrú að engin aðferð
sé Ul, sem nota megi til hey-
verkunar í óþurrkatíð.
Nú er það vitanlega svo, að
enda þótt bændur vildu koma
sér upp votheysgeymslum eiga
þeir margir óhægt um vik að
leggja fé í það eins og ástatt
er, og breytir þar engu um,
þó að ég viti ekki þær fram-
kvæmdir við búskap sem betur
borga sig. Hér þarf því, jafn-
framt því sem vakinn og örv-
aður er vilji bænda til vot-
heysverkunar, að auðvelda
þeim verulega framkvæmdir.
Ríkið á sementsverksmiðju,
sem frægt er orðið. Mér skilst,
að síðan Viðreisnin fór áð
heppnast hafi ekki þurft að
reka hana með fyllstu afköst-
um. Það væri því tiltölulega
útlátalítið fyrir ríkið, þó það
léti semen-tsverksmiðjuna gefa
bændum sement í nokkrar
votheyshlöður. Ég ætlast til
að bændur fengju sem«Qtið til
þeirra þarfa endurgjaldslaust
næstu árin auk þess jarðrækt-
arframlags sem áskilið er.
Ekki ætti að þurfa að eyða orð-
um að því, hvort skemmtilegra
væri að verja fé til að koma
í veg fyrir glötun verðmæta og
afstýra tjóni eða á hinn bóg-
inn að taka þátt í einhverj-
um neyðarráðstöfunum eftir
at stórtjón er orðið. Og þurfa
þess svo með aftur og aftur
hvenær sem úrkomur verða
eitthvað dálítið umfram með-
allag.
Árið 1983 vérða liðin 100
ár frá því að Torfi Bjarnason
byrjaði votheysverkun. ís-
lenzk bændastétt ætti að halda
upp á það afmæli með því að
hafa sigrazt á óþurrkunum.
Ekki er svo að skilja, að ég
ætlist til að hætt sé að þurrka
hey á íslandi. Flestir, sem
fylgzt hafa méð, munu kann-
ast við það, að þurrhey sé
yfirleitt betra hjá þeim, sem
sæmilega eru settir með vot-
hey. Fljótt á litið kann ó-
kunnugum að virðast þetta
öfgakennd öfugmæli, en þó '
er þáð auðvitað hver munur ! J
er á því, að ætla að þurrka allt |
sitt hey og þurfa þess vegna
óslitinn þurrk allan sláttinn
eða þurrka ekki nema þegar
útlit er betra og hafa ekki ! J
meira undir en ráðið er við. ; |
Hitt er sannfæring mín, að i
víðasthvar hér á landi þurfi | 1
bændur að vera við því bún- ; ;
ir að geta hirt fullan helming i
heyja sinna votan eigi þeir að
komast áfallalítið frá verri ó-
þurrkasumrum. Það borgar sig ,
að ná því marki fyrir aldar- ,
afmæli votheysg'irðar á ís-
landi.
Svo geta menn unnið að því
að finna fjárhagslegan grund-
völl fyrir því, að þurrka allan
heyfeng á íslandi við ofna eða
rækta skepnufóðrið í vatns-
kössum í gróðurhúsum. Ég efa ,
ekki að hvorttveggja er hœgt, ; f
fræðilega og tæknilega, — en ;
það eru ekki raunhæf úrræði, I
eins og sakir standa. J
Hér vantar úrræði, sem hægt -!
er að nota strax. Þau eru til
og því á að nota þau. j
Frumútgáfa Landnámu
komin út EJésprentuð
IGÞ-Reykjavík, miðvikudag.
Komin er út Ijósprentun af
fyrstn Landnámu, fágætu verki,
iem kom út í Skálholti í apríl
1688, Bókin er gefin út af fyrir-
ækinu Fornrit s. f. en hún er
orentuð í Solnaprenti. Ljósprent-
:m Landnámu kemur aðeins út í
•ijö hundruð og fimmtíu eintök-
ím, en söluumboð hefur Bóka
/erzlxm Lárusar BLöndal.
Magnús Már Lárusson, rektor,
ikrifar forspjall. Segir þar að lík
ur bendi til að Ari fróði hafi sam-
ið frumgerðina, en síðan hefur
Landnáma verið aukin og endur
bætt. Segir einnig að þegar Þórð
ur Þorláksson biskup hafi gefið
Ægisútgáfan hefur sent frá sér
bókina Striðsfélagar eftir Sven
ilazéi. í þessari bók Sven
Hazels, sem er enn æðisgengnari
en hinar fyrri, tekur hann lesend-
,ir með í skúmaskot Hamtoorgar á
íermannavændishús og drykkju-
krár. Menn kynnast höfuðstöðv-
rm þriðja ríkisins, fangelsum og
iftökustöðum. Pútnamamma Dóra
trænka er ógleymanleg, maður
‘neyrir hana hvíslast á við litla
eyðimerkurdátann, segir á bókar-
kápu.
„Maður finnur einnig jörðina
bókina út á pernti 1688, hafi (Land
náma þegar verið orðin kunn er-
lendis, þar sem Arngrímur Jóns-
son lærði hafi notað hana í ritum
sínum.
Á fundi með blaðamönnum
skýrðu þeir rektor og útgefandinn,
Jaíböb V. Hafstein, nánar frá út-
gáfunni. Kom m. a. fram hjá
rektor að Þórður biskup hefði
stuðzt að mestu við Skarðsánbók
Landnámabókar. Við Ijósritunina
var notað frumeintak í eigu Þor-
steins M. Jónssonar, en síðan leit
að til Landsbókasafnsins um fyrir
greiðslu, þegar þurfti að fá einstak
ar síður, hreinni og greinilegri.
Þakkaði Jakob bæði Þorsteini M.
titra af sprengjuregninu, heyrir
óp hinna særðu og finnur blóð-
lyktina en þó birtir yfir annað
veifið og maður hlær hjartanlega
að óteljandi skoplegum atvikum.
Þetta er hörð bók og tæpitungu-
laus — en þó ekki of hörð. Hún
er Skrifuð af vígstö'ðvahermanni-
snjöllum rithöfundi, sem hefur
sett sér það mikla hlutverk að
láta okkur aldrei gleyma.“
Áður hafa komið út tvær bæk-
ur eftir Sven Hazel, en þær nefn-
ast Hersveit hinna fordæmdu og
Dauðinn á skriðbeltum.
Jónssyni og Landstoókasafninu fyr-
ir alla fyrirgreiðslu varðandi út-
gáfuna.
Ljósprentunin er mjög vönduð,
Þannig lítur Landnáma út
Ijósprentuð
bundin í hvítt léreft, en á bandi
er gylling tekin úr titilsíðu frum
útgáfunnar. Jafnvel ramminn ut-
an um forspjall rektors er úr frum
útgáfunni, og sýnir það eitt með
öðru, að þess hefur í fyllsta máta
verið gætt að hnika hvergi stíl
ljósprentuðu útgáfunnar frá frum-
myndinni.
Jakob V. Hafstein ikýrði frá
þvi á fundinum, að Fornrit s. f.
og Solnaprent hefðu í hyggju að
gefa út ljósritað fornrit árlega.
Og eru væntanleg á næstunni
Nýja testamenti Guðbrands bisk-
ups og fyrsta útgáfa Passíusálma
Hallgríms Péturssonar.
Jólatolað VlKUNiNAR er komið
út, 104 síður að stærð, fjölbreytt
og vandað. Af efni þess má
nefna: Kirkjan vanhelgast ekki af
að nálgast fólkið, viðtal við Sig-
urð Hauk Guðjónsson, Mínir beztu
vinir hafa verið hestar, rætt við
siðustu förukonuna á íslandi,
Jónu Sigríði Jónsdóttur, Jólunum
frestað fram í marz, tíu menn
segja álit sitt á ábvörðun Castros
um að fresta jólunum, Hátíð ljóss
og friðar, spjall um jólahald fyrr
og nú, Kristin hátíð í spennitrqyju
hjátrúar, sagt frá jólum í myrkri
miðalda, Gamansemi í islenzkum
ævisögum eftir Loft Guðmunds-
son, rithöfund, Jól í Mexíco-sól eft-
ir Aage Krarup Nielsen, Á hest-
baki til Geysis um aldamótin,
gömul frásögn eftir L.F.K. von
Tiele, Skin frá skammdegissól eft-
ir Þorstein Matthíasson, Jólin hans
Vöggs litla, jólasaga eftir sænska
Skáldið Viktor Rydberg, Litli jóla
sveinninn, barnasaga eftir Ingi-
björgu Jónsdóttur. Þá er Jóla
bókin með jólaföndri, þrautum og
Reykjanes-
kjördæmi
KiördæmisþingiT verOur
haldið í Keflavík siumudag-
inn 7. dei. n. k. Stjórnir fé- ,
laganna eru beðnar að til-
kynna fulltrúa á þingið til ,
stjómar kjördæmissambands
ins. Stjórnin.
heilabrotum og síðast en ekki sfet
mataruppskriftum fyrir hátíðarn-
ar eftir Dröfn H. Farestsveit, hús-
mæðrakennara. Sá hluti blaðsins
er prentaður á myndapappír í
fjórum litum.
Stríðsfélagar
Myndarlegt jóla
blað Vikunnar