Vísir - 25.07.1981, Side 5

5
Laugardagur 25. ‘jlill 1981
haföi enn ekki verið afgreitt og
yrði of langt mál að rekja -gang
þeirra mála hér. En árið 1914 eru
umræður enn á fullu um réttindi
kvenna og það ár heyrast m.a.
þessi orð þar að lútandi á Alþingi:
,,NU á að veita nálega öllum
sem komnir eru til vits og ára,
þennan kynlega rétt, kosninga-
réttinn, sem gerir alla jafna,
hversu tílikir sem þeir eru og gef-
ur Jesil eitt atkvæði og Júdas
eitt.” „1 þúsund ár hafa nU tveir
flokkar stjörnað þessu landi,
bændur og menntamenn. NU
bjöðast þessir flokkar til, mikið til
að sjálfsdáðum, að skila af sér
stjórninni f hendur verkamanna
og kvenfólks. Ég vantreysti þeim
ekki, en brýna nauðsyn sé ég ekki
til þessa nU sem stendur.” (Guð-
mundur Hannesson læknir).
Ari seinna, 1915, staðfestir kon-
ungur stjórnarskrána og þar með
kosningarétt og kjörgengi kvenna
eldri en 40 ára. Dagurinn var 19.
jUni'. Var mikið um dýrðir i land-
inu ogþ. 7 jUlf, þingsetningardag-
inn gekk kvennanefnd f þingsali
og var Ingibjörg H. Bjarnason i
fararbroddi. Hún afhenti þing-
mönnum skrautritað þakklætis-
skjal i skinnhulstri.
Hvar voru konur þá?
Strax næsta ár voru kosningar
til Alþingis, velja þurfti 6 lands-
kjörna þingmenn i stað hinna
konungskjörnu og þingmenn Ur
gömlu kjirdæmunum. Kvenna-
listi kom til umræðu og hafði
Briet Bjarnhéðinsdóttir raunar
reifað það mál strax árið áður i
Kvennablaðinu. tJr slfkum lista
varð þó ekki. Briet var i 4. sæti
Heimastjórnarflokksins og mun
hafa veriðsvikinum 3. og örugg-
ara sætið enda fór svo að hUn
komst ekki á þing.
1 þessum kosningum greiddu
10,3% kvenna með kosningarétt
atkvæði. Laufey Valdimarsdóttir
skýrir lélega kjörsókn kvenna á
þá hind að kosningarnar hafiver-
ið á annasömum árstíma og að
vonlaust hefði verið að koma
Briet að hvort eð var.
Um haustið fóru kjördæma-
kosningarnar fram. Þá var kjör-
sókn kvenna 30,2% og karla
69,1%. Þá var engin kona i fram-
boði.
Ný stjórnarskrá tók gildi árið
1920. Samkvæmt henni var fullt
og skilyrðislaust jafnrétti með
körlum og konum til kosningar-
réttar og kjikgengis og hefur ver-
ið allar götur síðan.
Og tveimur árum sfðar eru enn
kosningar til Alþingis. Skyldi
m.a. kjósa 3 landskjörna og nU
var boðinn fram kvennalisti.
,,Á þessum sviðum sér
auga konunnar glöggar”
Komið var á fót kosninganefnd
kvenna f Reykjavik og birtir
nefndin áskorun til kjósenda i
timaritinu 19. júni (V.árg.10. tbl.
1922) Þar er bent á að i landskjöri
eigi konur þess kost að þjappa sér
saman um að koma manni að en
slíkt væri vonlítið i' kjördæmun-
um. Bent var á ýmis áhugamál,
sem þær geti sameinast um —
ekki sist Landspitalamálið (kon-
ur höfðu beitt sér fyrir þvf árið
1915). Og siöan segir „vér eigum
fleiri áhugamál en þetta. Það eru
áhugamál vor kvenna, að bætt
verði og byggt upp á ný réttlát
löggjöf I öllum þeim málum sem
nefnd eru social mál, — vér get-
um kallað þau velferðarmál. Þaö
eru mál eins og fátækralöggjöf,
eftirlit með umkomulausum
börnum og gamalmennum, öll
siðbætandi mál og fleira. Á þess-
um sviðum sér auga konunnar
glöggaren auga karlmannsins og
á þessu sviði biða málefnin þess,
aö konurnar komi. Vér eigum
margs konar þekkingu og
reynslu, er karlmenn skortir, en
eru nauðsynleg á þessum svið-
um.” En— „eigi er þar með sagt
að konur láti sig eigi önnur mál
varða”, og „öll mál þjóðar vorrar
taka jafnt til kvenna sem karla.”
Vér getum eigi afsakað
oss”
Siöar segir: „nú hvilir ábyrgðin
á oss að hálfu við karlmennina.
Abyrgðin á þvi, sem ákvarðað er

■;:H i.
,eöa jafnvel svona
á þeim stað’, er engin kona kem-
ur fram með sitt álit og skoöanir
systra sinna. Vér getum þvi eigi
neitað þvi, að oss ber að taka þátt
i þingstörfum og löggjöf lands
vors og leggja þar fram bestu
krafta er vér eigum. Vér getum
eigi afsakað oss ef vér eigi bjóð-
um fram þá starfskrafta, er við
teljum oss hafa best á að skipa, til
þess að vinna með karlmönnum
að ábyrgðamesta starfinu, sem
innteraf hendiiþjóðfélagi voru.”
Kjósa konur?
1 ávarpi efstu konu listans,
Ingibjargar H. Bjarnason hefur
hún þessi lokaorð: „Kjörorð vor
kvenna f þetta sinn verður að
vera: Styðjum hver aðra — látum
engan flokkadrátt draga Ur áhuga
vorum.” (19. júni, V.árg. 12. tlbl.
1922)
Orslit uröu þau að kvennalist-
inn fékk eina konu kjörna —
Heimastjómarflokkur og Fram-
sóknarflokkur sinn hvorn karlinn.
32,2% kosningabærra kusu — i
sumum hreppum fór þátttakan
ofani 2%. Kvennalistinn varð sá
þriðjii röðinni að atkvæðamagni,
fékk 22,4%. Og Ingibjörg H.
Bjarnason varð fyrsta konan til
að taka sæti á Alþingi Islendinga.
HUn gekk fljótlega til samstarfs
við Sjálfstæðisflokkinn og hlaut
hörð ámælifyrir en sagði sjálf að
hjá þvf hefði ekki verið komist.
Og svo?
A kvennaári, 1975, höf ðu 24 kon-
ur setið á Alþingi. 15 þeirra byrj-
uðu þar sem varamenn, margar
komust aldrei lengra og sumar
þeirra sátu örskajnman tima.
Flestar alþingiskvenna hafa farið
á þing tæplega fimmtugar, raun-
ar eru aðeins 5 þeirra yngri en 40
ára þegar þær byrja feril sinn
sem þingmenn.
Ein hóf þó þingstörf aðeins 26
ára, önnur 76 ára svo undantekn-
ingarnar eru glæsilegar. Skýring
á háum meðalaldri alþingis-
kvenna er sU augljósust að konur
þurfi lengri tima að vinna sig upp
innan flokkanna. Hin er sU, að
konur fari ekki að starfa við fé-
lagsmál af fullum krafti fýrr en
um fer að hægjast heima fyrir,
þ.e. börn og önnur bura á brott.
Eftirmáli
Að þessum punktum skrifuð-
um, er niðurstaða min sU, að af
þeim karlmönnum, sem ræddu
málefni kvenna I „dentid” hafa
sumir verið forkastanlegir karl-
rembukUkar sem kinnroðalaust
töluðu um konur eins og þær væru
aumkunarverð húsdýr og sumir
verið þess fullvissir að komur
stæðu þeim jafnfætis — ef ekki
framar — og aö réttur þeirra væri
sjálfsagöur.
Enn fremur, að sumar konur
kröfðust jafnréttis á við karla af
eldmóði.Og sumarsýndu þessum
málum litinn áhuga. (Fjandi
margar reyndar ef miðað er við
dræma kjörsókn kvenna loksins
þegár takmarkinu var náð)
Og hvaö hefur breyst? 1 fljótu
bragði, aðeins eitt: enginn karl-
maður myndi nú tala kinnroða-
laust um sjálfsagt misrétti
kvenna. (Einhver kann að hugsa
á þá leið, en ekki voga sér að
segja það upphátt.) En að hvaða
leyti hafa konur breyst? Hverter
þá okkar starf i þessi ár? Hverju
hafa kvennalistar, jafnréttislög
og kvennaár breytt?
Ms
(1 þessari grein er mjög mikið
stuðst við bókina Konur og Kosn-
ingar eftir Gisla Jónsson, Bóka-
útg. Menningarsjóðs, 1977)
Aörar heimildir m.a. Sagt frá
Reykjavik eftir Arna óla, 19. júni
Og önnur rit af Kvennasögusafn-
inu)
I gamla daga
var hægtað fá bílaleigubil
í London
ítvodaga
fvrir aðeins £22
Þaðerhægtennþá!
Margir halda að bílaleigubílar séu
svo dýrir, að það sé venjulegum
ferðamanni ómögulegt að nota þá í
Bretlandi. Þettaermikill misskilning-
ur.
Hér einu sinni var hægt að fá leigðan
bíl í tvo daga t.d. laugardag og
sunnudag, og greiða í leigu u.þ.b.
£25 sterlingspund. Þetta er hægt
ennþá, þrátt fyrir verðhækkanir og
verðbólgu.
Þú getur fengið Ford Fiesta eða Mini
Metro fyrir £11,00 á dag, og 100 mílur
innifaldar. Á sama hátt kostar Fiat
Strada £12.00 ádag.
Svo eru sumir sem segja að England
s sédýrtland.
Þú þarft ekki að gera langar áætlanir
fyrirfram. Við bókum þig á fyrsta
gististaðinn, en móttökustjórinn þar
sér um að bóka þig á það næsta - og
síðan koll af kolli. Þú ákveður vega-
lengdina, sem þú ætlar að aka í einu,
og átt vísan gististað þegar þú
kemur á staðinn. Allt eftir þínu eigin
vali.
Eitt geturðu bókað. Gamla, góða
London breytist stöðugt með tíman-
um, en England heldur áfram að vera
hrífandi. Þú kynnist því best á bíla-
leigubíl á viðráðanlegu verði. Apex
fargjaldið til London með Flugleið-
um kostar aðeins kr. 2.465.-
FLUGLEIDIR
Traust fólk hjá góóu félagi M