Vísir - 25.07.1981, Side 11

Laugardagur 25. jlili 1981
Kristján Jónsson, bóndi að Teigarhorni. Ljósm. —jsj.
Horft niður í fjöruna aö Teigarhorni. Ekki er auörataft þangaö niöur fyrir ókunnuga. Ljósm. —js.
VISIR
99
Ágangurinn keyrir úr hófi
á friðlýstum stöðum við Berufjörð
99
Teigarhorn i Berufirði er friðað
vegna hinna sjaldgæfu zeólita
(geislasteina) sem þar finnast. I
friðlýsingu staðarins er kveðið
svoá um.aðábUandi á jörðinni sé
eftirlitsmaður staðarins i umboði
NáttUruverndarráðs, en þannig
hagar til á staðnum, að ekki er
auðratað fyrir ókunnuga þangað
sem steinarnir eru.
Kristján Jónsson, bóndi að
Teigarhorni sagði i stuttu spjalli
við blm., að eftir að staðurinn var
friðlýstur hafi þeim, er vildu
koma að skoða fjölgað, en ekki
væri öllum hleypt niður I fjöruna.
Hann sagði ennfremur, að áber-
andi væri, að fólk gengi um stað-
inn af meiri virðingu en áður en
hann var friðlýstur.
N okkur brögð kvað hann þó að
þvi að fólk óhlýðnaðist þeim fyr-
irmælum hans að fara ekki i fjör-
una, en hann ætti yf irleitt auðvelt
með að fylgjast með ferðum
fólks, og gætiþá gripiði taumana
i tæka tið.
Kristján hefur leyfi til að taka
þá steina sem veðrast úr berginu
af völdum sjávar, enda eyðileggj-
ast geislasteinar fljótt, ef þeim er
ekki forðað frá ágangi brims og
vinda.
Að Helgustöðum hefur friðlýs-
ingu verið hagað með nokkrum
öðrum hætti. Ekki er þar með
friðlýsingunni kveðið á um, að
sérstakur efti rlitsmaður skuli
vera á staðnum, en Náttúru-
verndarráði er heimilt að fela
ábúanda að Helgustöðum eða
öðrum eftirlit með náttúruvætt-
Helgustaöanáman i Reyöarfiröi. Hún er vandlega merkt sem friölýst
náttúruvætti, en ýmsir telja slikar merkingar bjóöa hættunni heim.
Ljósm. —jsj.
inu.
I spjalli við Stefán Ölafsson
bónda aðHelgustöðum kom fram,
að enn sem komið er, hefur eng-
um verið falið formlega eftirlit
með námunni. Hann hefur þó
reynt að fylgjastmeð eftir mætti,
en þó er erfitt um vik, þar sem
fjarlægð er mikil og ekki alltaf
gott að sjá til mannaferða.
,,Ég er hræddur um, að það sé
talsverður munur á námunni nú
og áður,” sagði Stefán ennfrem-
ur. „Það er ekki langt siðan stap-
inn, sem er i námunni miðri,
glitraði allur i sólskini. Nú er
þetta bara grænn rosti sem eftir
er, ef undan eru skildir örfáir
silfurbergsmolar. Þetta er hart
að sjá. Ég man námuna eins og
hún var 1921, og það var allt önn-
ur sjón að sjá, þóttþá hefði þegar
verið búið að taka mikið úr
henni.”
Og Stefán heldur áfram og rifj-
ar upp nokkur brot úr sögu nám-
unnar.
„Frá aldamótum höfðu frans-
menn hana á leigu, og svo var allt
til 1914. þegar þeir fóru héöan. Þá
var ekki gengt inn i námuna eins
og nú er,hún var bara hola ofan i
jörðina. Fransmennimir fylltu
hana alltaf af vatni á haustin áður
en þeir fóru en það var af þvi að
silfurberg má ekki frjósa. Þá
springur það og verður að rosta,
sem kallað er. Þegar islendingar
fengunámuna aftur i sinar hend-
ur grófu þeir ganginn inn i hana
og tæmdu hana af vatni, og það
voru mistök. Siðan var unnið úr
henni eitthvað smávegis af silfúr-
bergi fram til ársins 1946, og not-
að úr henni i múrhúðun utan á hús
i Reykjavik. Landakotskirkja er
til dæmis múruð með Helgu-
staöasilfurbergi ásamt með
hrafntinnumulningi, og loftið i
anddyri Þjóðleikhússins er húðað
með silfurbergsrosta héðan.
Þetta var pokað hér fyrir austan
og flutt suður með strandferða-
skipunum.”
En hvað hefur Stefán þa að
segja um ágang ferðamanna?
„Mér hefur fundist ágangurinn
keyra fram úr hófi”, svarar hann
og ekki laust við að þyngist á hon-
um brúnin. „Ég hef komið að
fólki við vinnu i námunni eftir að
hún var friðlýst, og það hefur not-
að verkfæri til að losa um bergið.
Það hefur meira að segja einu
sinni komið fyrir, að ég hef þurft
að leita liðsinnis lögreglu gagn-
vart ferðamönnum, sem létu sér
ekki segjast i fyrstu.
Það er eins og fólk geri þetta i
skjóli þeirra merkinga, sem hér
hefur veriö komið fyrir. Það álit-
ur að eftirlitið sé minna þeirra
vegna. Einkum eru það Þjóðverj-
ar og Frakkar, sem eru aðgangs-
harðir, en Islendingarnir, sumir
hverjir, ganga fram i þessu af
engu minna offorsi.
Mikiö af silfurberginu hefur
verið tdiið héðan til útflutnings,
og það er ekki alltaf gott aö sjá
við þeim sumum, þeir eiga það til
að komaað næturlagi og geta þá
haft sina hentisemi eins og þá
lystir.”
Ég spyr Stefán, hvort þaö geti
verið lausn að girða námuna af,
eða gera aðrar ráðstafanir til að
loka henni.
Það telur Stefán ekki ráðlegt,
honum finnst sjálfsagt, að fólk fái
að koma og skoða það, sem þarna
er að finna, en eins og Stefán bæt-
ir við mjög ákveðið: „að þvi til-
skildu, að fólk gangi sómasam-
lega um”.
—sj.
Stapinn I miöri Helgustaöanámu, sem Stefán ræöir um i viötalinu. Áöur
glitraöi á hann i sólskini, nú hefur hann oröiö steinasöfnurum aö bráö.
Ljósm. —jsj.
1 Helgustaöanámu eru aðeins tvær sæmilega heillegar silfurbergsæöar eftir. Penninn á myndinni
markar stærö annarrar þeirra, en myndin er tekin af heillegasta hluta æöanna. Ljósm. —jsj.
Geislasteinabrot i Teigahornsfjöru. Penninn markar stærð þess.
Ljósm. —jsj.