Vísir - 25.07.1981, Page 18

18
vtsm
Laugardagur 25. júli 1981
Laugardagur 25. júli 1981
vtsm
19
Séra Geir G. Waage opnar hug sinn um málefni kirkjunnar og segir frá
sjálfum sér.
Reykholt i Borgarfirði er i röð merkustu sögustaða íslands. Þar bjó
meðal annarra Snorri Sturluson, sá er ritaði Heimskringlu, Snorra-Eddu og
margir telja að háfi ritað Egils sögu Skallagrimssonar. Oddur Gottskálks-
son lögmaður, einn af helstu hvatamönnum siðbótarinnar hér á landi, hélt
Reykholt um árabil. Hann þýddi m.a. Nýja-Testamentiðyfir á islensku.
í Reykholti hefur verið kirkjusetur frá fornu fari og var staðurinn löngum
eftirsótt brauð — einkum vegna þeirra hlunninda sem honum fylgdu. Of
langt mál yrði að telja upp alla þá presta og kennimenn er þar hafa setið, en
nú er hugmyndin að staldra við hjá þeim kirkjunnar þjóni er situr i Reyk-
holti um þessar mundir.
Maðurinn sem við ætlum að ræða við, séra Geir G. Waage, hefur nú brauð
sitt af Reykholtsprestakalli. Hann stendur á þritugu, hefur sérstætt útlit:
langdregið yfirvararskegg og hökutopp eins og Steingrimur Thorsteinsson
skáld hafði. Geir segist vera fremur ihaldssamur maður og segja margir er
til hans þekkja að það standi heima. Við fengum áhuga á að kynnast honum
nánar. Þegar við hringdum hann uppi einn daginn i lok júnimánaðar, var
ekkert sjálfsagðara en að veita okkur viðtal. Um miðnættið kvöldið eftir
sátum við inni i stofu hjá honum i læknabústaðnum á Kleppjárnsreykjum —
en þar býr hann um stundarsakir ásamt konu sinni, Dagnýju Emilsdóttur
kennara og tveimur dætrum, á meðan prestsetrið er i viðgerð.
Ætlaði að verða bóndi
Ég baö Geir fyrst a& segja mér
eitthvað af uppvaxtarárum
sinum.
„Þaö er ekki lengi gert”, sagöi
hann og haföi komiö sér
makindalega fyrir i hægindastól
og kveikt sér i stérum vindli. „Ég
er fæddur á Hrafnseyri viö
Amarfjörö og ólst þar upp fram
yfir fermingu. Gekk þar i barna-
skóla sem voru tveir mánuöir á
vetri og tók fullnaöarpróf eins og
þaö hét þá. Ég ákvaö aö veröa
bóndi og haföi ekki hugsað mér aö
halda lengra á menntaveginum.
En þar sem'ég haföi ofnæmi fyrir
þurrheyi þótti fólki minu rétt að
koma mér i skóla. Eftir aö hafa
verið heimaviö i einn vetur, hélt
ég f Héraösskólann aö NUpi — var
þar f þrjá vi'tur og lauk lands-
prófi. Næst ' ar aö skrifa Einari
MagnUssyni rektor i M.R. og
sækja þar um skólavist, sem og
ég fékk”.
Dvggð að vera ihalds-
samur
Hvaöa uppeldisáhrifa naustu á
Hrafnseyri?
„Uppvaxtarár min á Hrafns-
eyri mótuöu mig mikiö”, hélt
Gár áfram. „Auökúluhreppur
var gamalt samfélag, ósnortiö af
þeim miklu breytingum sem
höföu oröiö i þjóöfélaginu, viöast
hvar. Gamlir bUnaðarhættir voru
enn viö lýöi. Menn stunduöu sjó-
sókn meö bUskap. Gildismat og
lifsafstaöa f svona kyrrstæöu
samfélagi hefur þau áhrif aö
beina áhuga manna til annarra
hluta en fjölhyggjusamfélagiö
gerir. Þar er dyggð aö vera i-
haldssamur — en ekki álitiö þaö i
öörum samfélögum. Þegar ég svo
fór til Reykjavikur I nám varö ég
svolitiö ringlaöur aö koma I sam-
Lýðveldið hér er óþrifastofnun
félag meö önnur viöhorf. Þaö
haföi mikiláhrif á mig aö kynnast
þessum andstæöum — en ég var
lengi aö finna veginn aftur. —
Mannlff f Reykjavik hefur aldrei
heillað mig, kannski af þvi aö ég
hefi ekki kynnst þvi nema tak-
markað, en mér þykir alltaf vænt
um gamla bæinn — sérstaklega
vesturbæinn”, tók Geir sérstak-
lega fram.
Leiddist sagnfræðinám-
ið
ÞU ferö I Menntaskólann I
Reykjavfk. Hvert stefndi hugur-
inn?
„1 menntaskólanum haföi ég
ætlaö aö leggja fyrir mig islensk
fræöi eöa sögu, en þegar ég hóf
nám I háskólanum ætlaði ég i
sagnfræöinám. Ég ætlaöi mér aö
lesa sögu i Englandi siöar og tók
þvi ensku sem aukafag. Þann
vetur byrjaöi ég aö kenna, en
kennslan varö meiri en ég ætlaöi
vegna forfalla annarra kennara.
Ég sinnti enskunáminu vel en
sinnti sagnfræöinni nær ekkert —
leiddist satt aö segja. Ég hef þó
slðan fylgst meö sagnfræöinni i
háskólanum og er ánægður meö
þaö róttæka endurmat sem nU
gætír á viötekinni söguskoöun.
Timarit þeirra „Saga” er ákaf-
lega gott rit.
Aldrei verið vinstrisinn-
aður
„Ég hef aldrei veriö vinstri-
sinnaöur I skoöunum, en er
ánægöur þó hve vinstrisinnaöir
sagnfræöingar hafa tekiö ódeigir
á viöfangsefnum og hvaö rann-
söknir þeirra eru oft miklu „ob-
jectivari” heldur en þeirra sem
hætta sér aldrei Ut fyrir troðnar
slóöir. Mér finnst óþolandi þegar
háskólamenn leyfa sér aö fram-
kvæma rannsókn til aö sanna
fyrirfram mótaöa skoðun eins og
oft er um 19du aldar mennina.
Fann ekki það sem ég
leitaði að
1 framhaldi af þessu, þá fann ég
ekki þaö sem ég leitaöi að i heim-
spekideild — kannski ekki nema
von þvítiminn minn fór aö mestu
leytiikennslu. Um þetta leyti átti
ég vini sem hugsuöu svipað og ég
og voru aö hefja nám i guðfræöi
og ég fékk þaö á tilfinninguna aö
með þvi aö lesa guðfræði gæti ég
komist til góös skilnings á menn-
ingararfi og sögu Vesturlanda.
Það var alls ekki af trtíarlegum
hvötum sem ég fór i guöfræði og
ennþá siður til að veröa prestur. t
guðfræöideildinni varð ég heill-
aður af þeirri hugsun og þeirri
rannsóknaraðferðsem var haldiö
aö okkur, sérstaklega i ritskýr-
ingu og guöfræöilegum greinum:
Páll postuli réð úrslit-
um
Ég held aö hjá mér hafi Páll
postuli ráöiö tírslitum. Mér hefur
fátt leiöst meira en aö byrja aö
lesa bréfin hans. En hugsunin er
svo stór og krafturinn aö Páll
heillaöi mig þegar frá leiö. Svo
komst eiginlega ekkert aö hjá
mér annaö en aö veröa prestur,
siöustu tvö árin. Ég lauk guö-
fræöiprófinu á 6. ári minu I deild-
inni, haustiö 1978 og vigöist strax
til Reykholts.
Hörmulega illa að kirkj-
unni búið
Hvemig kunniö þiö hjónin svo
viö ykkur hér i Reykholti?
„Mjög vel”, sagði Geir og drap
i vindlinum. „Þetta er aö öllu
leyti indælt nema hvaö htísnæöið
hefur angraö okkur. Ég hef reynt
á þessum stutta tima minum
hversu hörmulega illa er aö kirkj-
unni btíiö i alla staöi. Kjör presta
...frá fyrsta upphafi
eru einungis einn þátturinn i
þeirri sorgarsögu og e.t.v. ekki sá
alvarlegasti. Ég hef aldrei og
hvergi rekist á stuöning rikisins
viö þjóökirkjuna. Prestar eru,
launaöirtír rikissjóöi og rlkinu er
skyltað reisa þeim embættisbtí-
staði i— en þetta er hvorki fram-
lag eða fjárstyrkur tilkirkjunnar,
heldur er þetta afborgun af þeim
miklu eignum sem kirkjan af-
henti rikinu 1907 þegar léns-
kirkjan var öll”.
Kirkjan er próventu-
kerling og betlikona
„Þaö er tómt kjaftæöi aö tala
um aö rikinu hafi veriö afhentar
eignir kirkjunnar i siöbótinni”,
hélt Geir áfram og skellti plötu
með kirkjulegum söngvum á fón-
inn. „Aö vlsu var konungur gjörö-
ur aö æðsta manni kirkjunnar —
en taktueftir þvi að konungurinn
er sjálfur i' kirkjunni en dcki
fjandí hennar. Hvorki siöbótar-
menn né þeir sem aö lögunum
stóöu 1907 geröu ráö fyrir þvi að
rikisvaldiö yröi nokkru sinni
fjandsamlegt kirkjunni. Kon-
ungur geröi upptækar miklar
eignir klaustra en kirkjan hélt
sinum aö verulegu leyti. Htín gat
gegnt hlutverki sinu og skyldum
með sæmilegu móti eftir sem
áöur. Ntí er hins vegar svo komiö
aö rikiö fer meö umsýslu þeirra
fátæklegu eigna sem kirkjan hélt
eftir 1907 og þaö fer með þaö eins
og sina eign. Þó er Islenska
kirkjan ekki rikiskirkja, htín er
þjóökirkja og þannig nefnd I öll-
umstjórnarskrám sem viöhöfum
haft. Vegna þessa er kirkjunni
svo brýnt aö vera sjálfstæö um
sin mál, aö betra er aö gjöra aö-
skilnaö rikis og kirkju og byrja
upp á nýtt I veröldinni að þessu
leyti, heldur en aö láta þessa fé-
pynd halda áfram. Kirkjan yröi
eftir sem áöur þjóökirkja — en
þyrftiekki aö vera próventukerl-
og þvl
ing og betlikona eins og ntí er. Þó
á htín stórmikinn auð sem fyrir
henni er haldið meö ofbeldi og
rangindum. Auövitaö kemur
þetta illa viö söfnuöina sem reka
kirkjurnar — en þaö er svo aftur
önnur saga.
Verkfall presta óhugs-
andi
Hefur prestum aldrei hug-
kvæmst aö fara i verkfall til aö
knýja fram meira kaup og betri
kjör?
„Verkfall er óhugsandi”, sagöi
Geir þar sem hann stóö viö stofu-
gluggann og horfði tít i sumar-
nóttina. „Þaö er óhugsandi þótt
kjörin séu orðin svo afleit að
menn veröa aö hafa títi allar klær
til aö framfleyta f jölskyldu sinni.
En tírkostimir fyrir prest sem
kominn er i þrot veröa aldrei aö
knýja fram tírbót meö verkfalli
eöa þess háttar. Menn segja ekki
af sér embætti og fá sér aöra
vinnu. Þaö er bæöi dýrt og langt
nám aö læra til prests og ef aö
kjör þeirra halda áfram að veröa
afleit, gerist aöeins eitt: kirkjan
fær ekki notiö starfskrafta dug-
legra og hæfra manna. Þaö þýöir
ekki aö loka augunum fyrir
manneölinu — jafnvel þótt prest-
ur eigi f hlut.
Allir veröa aö lifa I veröldinni
og fjölskylda presta þarf sitt eins
og annað fólk. Og ég er ekki aö
tala um neinar hátekjur. Fjarri
þvi!
Preststarfið ekki bara
messusöngur
Er preststarfiö annasamt?
Geir settist aftur og fékk sér
kaffiibolla.Eftir þaö sagöi hann:
„Preststarfiö er ákaflega anna-
sam t f þéttbýli — I sveitinni er þaö
frábrugöiö, ímynda ég mér, um
margt. Annir i messuhaldi og
kirkjulegum athöfnum eru árs-
tiöabundnar og þá koma timabil.
ir engin hatningja fyrir þjóðina.
t.d. um sauðburö, sláttinn og
sláturtíö. Þegar annir eru svo
miklar hjá bændum þýöir ekki aö
messa, þvf tátl er á bæjum og
enginn til aö leysa þá af. En
preststarfið er Imörgu ööru fólgiö
en aö syngja messur. Presturinn
er forstööumaöur safnaöarins og
veröur aö vasast i öllum þeim
málum er hann varðar. Auk þess
er leitaö til prestanna tít um
landiö um ýmis konar fyrir-
greiöslur, sem oft er bæöi tima-
frekar og fyrirhafnarsamar.
Et það sem ég skýt
. Hvaö getur presturinn i Reyk-
holti gert f sínum tómstundum?
,,Ahugi minn beinist fyrst og
fremst aö öllu þvi sem viökemur
kirkjulegum málefnum. Annars
hef ég ákaflega gaman að tít-
reiöarttírum og veiöum — skot-
veiöum. Og ég et þaö sem ég
skýt”.
Lýðveldið —
óþrifastofnun
Ég hef heyrt þvi fleygt aö þtí
teljir þig vera konungssinna.
Hvaö er hæft i þvi?
Geir vaföist tunga um tönn rétt
augnablik.
„Ég vil svara þessu á þann
veg”, sagöi hann „aö þaö hljóta
allir aö vera sem eru I þjónustu
Krists konungs. En hitt er líka
satt aö ég gef lltiö fyrir lýöveldiö
og ég hygg aö árin frá 1944 veröi
aldrei talin gullöld menningar á
Islandi. Lengi býr að fyrstu gerö.
Það riki sem er grundvallaö á
Drottinssvikum af „fullvalda
þjóö” f hersetnu landi og þarf
leyfi strfösdrottnanna til allra
hræringa, er heldur illa grund-
vallaö. Lýöveldiö hér er óþrifa-
stofnun frá fyrsta upphafi og þvi
fylgir engin hamingja fyrir þjóö-
ina. Starf þjóöfrelsismanna siö-
ustu aldar bar ávöxt 1918. Þeir
eiga betri eftirmæli skiliö en aö
...aö ég gef litiö fyrir lýöveldiö.
vera oröaöir viö þetta lýöveldi”.
Hér geröum viö Geir hlé á sam-
tali okkar, platan var btíin á fón-
ínum og klukkan var oröin þrjtí.
Við ákváöum aö teygja úr okkur
og labba tít í garö smá stund. Þar
önduöum viö að okkur fersku
borgfirsku andrúmslofti og litum
sumarfegurö Reykholtsdals aug-
um. Nóttin var friösæl og kyrröin
mikil. Viö töluöum I hálfum hljóö-
um til aö raska ekki kyrrö nætur-
innar.
Kenningar spíritista
ónógar til sáluhjalpar
„Ég hygg aö fyrirheit Jestí um
eilifl líf sé áreiöanlegt. Þaö nægir
mér”, sagöi Geir er viö settumst
inn aftur, endurnýjaöir á sál og
likama og ræddum um tifiö eftir
dauðann. „Ég hef hvorki þekk-
ingu, þaöan af siöur opinberun
um þaöhvaö menn sýsla viö eftir
dauöann. Hitt er vist aö eitifalifiö
er ný sköpun, nýtt lifi Jestí Kristi.
Þaö er ekkert nátttírulögmál. Þaö
er náöargjöf”.
Hvaö þá um kenningar spiri-
tista?
„Ég held ekkert um spiri-
itsmann annaö en þaö aö hug-
myndir hans og llkindalærdómur
eru harla ónógir til sáluhjálp-
legrar trtíar”.
Er dánardagur manna aö þinu
viti ákveöinn fyrirfram?
„Lif mannsins frá fyrsta upp-
hafi i móðurkviöi er i hendi Guðs,
dauöastundin einnig og örlög
hans eftir dauöann. Hið illa
veröur aldrei títskýrt. Dauöaslys
og þess háttar hljótum viö flest aö
skilja semaf hinu illa. Þó erþetta
ekki sigur þess. Ekki er Guöi
ómáttugra aö reisa oss frá dauö-
um til nýs tifs en aö kveikja með
oss tifiö I móöurlifi. Hann er
undursamlega máttugur. Sjáöu
upprisu Jestí Krists. 1 ljósi upp-
risu hans fölnar allt vald hins
illa”.
Hvaö viltu segja aö lokum um
ástand kristinidómsins hér á
landi?
„Þvi skal ég svara”, sagöi Geir
glaöur I bragöi. „Ég ætla aö
svara spurningunni meö stuttri
sögu ef ég má.
Sonurinn að ná i naut
Ég heyrði einu sinni sögu af
bónda einum sem bjó á Brenni-
stööum i Flókadal hér i Borgar-
firöi. Þetta var góöur bóndi og
gegn —en nokkuöfljótfær.Ntí var
þaö eittsinn aö kona þar á bænum
ól barn sem fæddist með litlu lifi
svo bóndinn skiröi þaö skemmri
skim. Ntí fór bóndi i Reykholt til
aö tilkynna presti þetta. Prestur
þekkti karlinn, svo hann spurði:
— Og til hvers skiröir þtí ntí
barniö, karl minn?
— Ntí, auövitaö til nafns fööur-
ins og heilags anda, svarar karl.
— En hvar var þá sonurinn?
spyr prestur.
— Hann var niöri á Litla-
Kroppi aö ná i naut, svarar karl.
Mér finnst oft eins og mönnum
farnist eins og karlinum — aö þeir
gleyma syninum. Þó er þaö engin
tilviljunaö sálmurinn: „Son Guös
ertu meö sanni” er sunginn I
flestum messum á Islandi og
hann kunna allir menn”, sagöi
séra Geir G. Waage.
Ntí var sóknarpresturinn I
Reykholti farinn að geispa stór-
um — sömuleiöis blaöamaöur, og
bilstjóri hans var hættur aö geta
haldiö höföinu. Þaö var þvi
ákveöiö aö látahér staöar numiö.
Geirkvaddiokkur meö virktum
— og þegar viö renndum tír hlaö-
inu var sólinaö koma upp. Penn-
ar og puttar voru þrotniraö kröft-
um og mikiö hlökkuöum viö til
heita bólsins sem beiö okkar á
Brennistööum i Flókadal. Bil-
stjórinn áttiaö vakna I fjósiö eftir
tvo tima — en ég ætlaöi aö sofa á
minu græna eins lengi og ég gæti.
— Þá er ævintýriö btíiö.
En hitt er lika satt
„ÉG HELD AÐ FYRIRHEIT
KRISTS SÉU AREIÐANLEG”
— SÉRA GEIR. G. WAAGE í HELGARBLAÐSVIÐTALINU