Lesbók Morgunblaðsins - 02.06.2001, Blaðsíða 10

10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 2. JÚNÍ 2001
við eiginlega rétt byrjuð gagnvart heildarsög-
unni.
Hafþór Rósmundsson tók við formennsku í
áhugamannafélaginu og í safnstjórninni 1997
og með okkur hefur verið mjög gott samstarf.
Ég hef áfram haft fullt frelsi til þess að leika
mér með hugmyndir og skipuleggja framtíð-
arsýningar vaxandi safns.
Einn stjórnarmanna, Sveinn Björnsson,
komst að því að það átti að rífa Paulmjölhúsið
og við ákváðum að freista þess að fá húsviðina
og nota þá til nýbygginga. Það hrinti af stað
nýju hugmyndaflæði og á fundi um jólaleytið
’97 kynnti ég stjórninni teikningar af stórri
bátaskemmu og bræðsluhúsi. Við ákváðum að
kynna stjórnendum bæjarins þessi nýju og
róttæku sjónarmið, áttum reyndar von á mis-
jöfnum undirtektum, en nú brá svo við að þeir
tóku okkur fagnandi og sögðu bara flott og
áfram!
Þessar hugmyndir settum við í litprentaðan
bækling og kynntum fyrir þjóðminjaráði, sem
setti þær strax á forgangslista, og mennta-
málaráðherra, Björn Bjarnason, kvaðst vilja
sjá þetta verða að veruleika og reiddi fram tíu
milljónir króna til verksins.
Þessi viðbrögð og ákvörðun ráðherra skiptu
sköpum um það að við gátum hrint hugmynd-
um okkar í framkvæmd.
Ári síðar, á hátíðarfundi 20. maí 1998, á 80
ára afmæli kaupstaðarins, ákvað bæjarstjórn
Siglufjarðar að leggja fram aðrar 10 milljónir
til þessara tveggja safnahúsa. Og fleiri góða
styrki höfum við fengið.“
Nú er bræðsluhúsið, Grána, risið, og heitir í
höfuðið á frægri verksmiðju, sem forðum mal-
aði gull úr silfri hafsins. Það hefur þegar verið
tekið í notkun, þótt önnur sé en því er ætlað.
Þetta er tvílyft hús að stórum hluta opið frá
neðra gólfi og upp úr. Vélasalur verður niðri og
hið efra geta gestir gengið í kring og kynnt sér
sögu síldarbræðslunnar á Íslandi. Í fyrrasum-
ar voru haldnir tónleikar í húsinu og tókust svo
vel að fleiri verða haldnir þar í sumar. Þá eru
haldnar málverkasýningar á efri hæðinni.
Til gamans segir Örlygur mér frá því að þeg-
ar Björn Bjarnason menntamálaráðherra
heimsótti safnið í fyrra, hafi þeir komið í nýju
Gránu. Þar sagði hann ráðherranum frá þess-
um listviðburðum í húsinu og sló þá ráð-
herrann því fram með brosi á vör að þarna
væri þá fyrsta fjölnota menningarhúsið risið!
En meðan flestir hlutir í Róaldsbrakka eru
fengnir á heimaslóð er öðru til að dreifa með
vélarnar í Gránu.
„Siglfirðingum lá alltaf svo mikið á að end-
urnýja bræðslurnar og farga því gamla. Þegar
við svo fórum að líta í kringum okkur eftir
munum til bræðslusafns var eiginlega ekkert
eftir á Siglufirði. Þetta var hálfhallærisleg
staða.“
En svo fengust leyfi til þess að ganga í gaml-
ar verksmiðjur í Ingólfsfirði og á Hjalteyri.
„Þetta hefur kostað langa, dýra og erfiða
leiðangra, en umfram allt afar skemmtilega.
Og það hefur aldrei verið hörgull á mönnum til
þess að fara þessar ferðir. Í einni þeirra höfð-
um við meira að segja harmonikuleikara í
hópnum og slógum upp síldarballi í Ingólfsfirði
að loknum vinnudegi.
Nú má heita að við séum komnir með næst-
um allt hingað, sem bræslusafnið þarf.“
Í sumar verður svo byrjað á bátaskemm-
unni, sem hefur reyndar stækkað stöðugt frá
því hugmyndin fæddist. Í peningum talið úr 15
í 65 milljónir.
„Eins og mál hafa þróast má fullyrða er hér
sé í gangi fyrsta alvöru, stóra tilraunin á Ís-
landi til að koma upp sjóminjasafni. Við stönd-
um því frammi fyrir einstöku tækifæri og þá er
annað ófært en að byggja hér upp með glæsi-
brag.
Við eigum fyrir þriðjungi af byggingar-
kostnaði bátahússins og það dugar til þess að
hefja framkvæmdir í sumar. Svo njótum við
vonandi áframhaldandi stuðnings og í trausti á
hann höldum af stað.“
Í bátaskemmunni verður Týr SK 33, tæp-
lega 40 tonn, sem Örlygur segir vera dæmigert
lítið íslenzkt síldveiðiskip á fimmta áratugnum.
Týr var smíðaður á Fáskrúðsfirði, hluti af
raðsmíðaverkefni nýsköpunarstjórnarinnar.
Sauðkrækingar tóku Tý á land og hafa nú gefið
Siglfirðingum hann til varðveizlu á síldar-
minjasafninu.
Draupnir, 15 tonna dæmigerður reknetabát-
ur, er bundinn við bryggju hjá Róaldsbrakka.
Auk þeirra verða í bátaskemmunni þrír
nótabátar, tveir snurpu- og einn hringnótabát-
ur. Tveir bátanna eru fengnir í Siglufirði og
einn í Eyjafirði. Reyndar segist Örlygur hafa
augastað á fleiri nótabátum, „svona tveimur og
hálfum, sem ég veit um“.
Í bátaskemmunni er líka ætlunin að geyma
Sigurvin, trilluna Gústa guðsmanns.
Hugmyndin er að í bátaskemmunni gangi
gestir um Siglufjarðarhöfn þar sem bátar
liggja við bryggjur og þar verða bryggjusk-
úrar með öllu tilheyrandi. Á ljósmynd uppi á
gríðarstórum vegg opnast gestum útsýn yfir
Siglufjarðarhöfn; það er landlega og milli 4 og
500 skip inni.
Ætlunin er að taka bátaskemmu og
bræðsluhús í notkun 2003, þegar 100 ár verða
liðin frá því fyrstu reknetasíldinni var landað í
Siglufirði.
Síldarþorp í Siglufirði
En það leynist fleira í framtíðinni; draum-
urinn er að fullkomna sviðið; síldarþorpið í
sinni fjölbreytilegustu mynd.
„Á síðasta ári fengum við Sigurjón Jóhanns-
son, leikmyndahönnuð og gamlan síldarstrák,
til að ljúka við endanlega sviðsmynd bátahúss-
ins og einnig að vinna annað líkan að framtíð-
arskipulagi safnsvæðisins.
Við Sigurjón sátum saman löngum stundum
og spjölluðum fram og aftur um hugmyndir
okkar og hann vann svo sitt verk með glæsi-
brag. Síðan höfum við heimamenn samþykkt
og gert að okkar þá framtíðarsýn sem birtist í
líkaninu.
Þar er til dæmis búið að flytja inn á svæðið
lítið íbúðarhús, dæmigert hús frá síldartíman-
um, með vélaverkstæði í kjallaranum. Safnið á
nú þegar slíkt hús, fullbúið húsgögnum og vél-
um.
Sigurjón hefur sýnt okkur hvernig við get-
um reist stóran skála og notað til hans viðina
úr Paulverksmiðjunni. Í þessum skála verður
Siglufjarðarsafn; minnisvarði um þennan gerj-
unarpott mannlífsins, sem síldarauðinn sauð.
Syðsta húsið á svæðinu, Ásgeirsskemmuna,
sjáum við fyrir okkur sem veitingahús, og inni í
myndinni eru Sunnubrakkarnir, sem auðvitað
væri gaman að settu endapunktinn norðan-
megin með bryggjuhóteli og fleiru.
Við höfum líka orðið þeirrar gæfu aðnjót-
andi að fá annan hæfan leikmyndahönnuð til að
leggja á ráðin með okkur, en það er Árni Páll
Jóhannsson, sem teiknaði útlit stóru báta-
skemmunnar.“
En þótt hús rísi hvert á fætur öðru, þá er að
fleiru að hyggja.
„Það er gríðarlega margt ógert hérna á síld-
arstasjóninni,“ segir Örlygur. „Við þurfum að
reisa myndarlegan skorstein og lýsistanka og
svo er eitt og annað sem vantar enn í þá sviðs-
mynd, sem hæfir stórbrotinni síldarsögu okkar
Íslendinga.“
Sviðsmyndin er kannski ekki fullkomin
ennþá. En aftur ríkir síldarævintýrið í Siglu-
firði. Það er sólbjartur sumardagur og ræs-
irinn hendist á hjólið og kallar: Það er síld!
frjo@mbl.is
„Þetta er bara allt eins og það var.“
Messíasarspáin er enn að rætast
(sbr. Jesaja 9:6. - Lag: Þú, Guð, sem stýrir stjarnaher)
Hin merku orð og mikla spá
um Messías fyrst ræða.
Nú guðspjöll honum greina frá.
Um grundvöllinn oss fræða.
Hann undraráðgjafari var
og er í dag hann slíkur,
svo hvar sem finnast fræðingar
ei finnst neinn honum líkur.
Hann Guð- er -hetjan gæsku fróm.
Með góðu illt skal flýja,
hann gerði upp sinn Gyðingdóm
og Guðs trú kom með nýja.
Hann eilífð vora undirbjó
vor Alfaðir í Kristi,
sem burt tók sekt – gaf sálarró,
að svo á jörð menn gisti.
Svo Friðar- hann er -höfðingi,
og hann sinn frið gaf yður.
Því slíðrum sverðin, sveitungi.
Það svarið um hann biður.
Minnst sjö um aldir sjáandinn
leit sólarvíddir yfir
að fæðast mundi Frelsarinn.
Í fólkinu hann lifir.
PÉTUR
SIGURGEIRSSON
Höfundur er biskup Íslands.
Á STOFNDEGI
KIRKJUNNAR 2001
ÉG hitti Halldór Laxness í Napólí. Það
kom mér á óvart því hann hafði dáið þá um
vorið. Hann brosti mjög glaðlega undir ný-
snyrtu yfirvaraskegginu sínu, og gekk
rösklega gegnum víðan salinn; látlausan
veitingastað með hvítum dúkum, steinsnar
frá piazza Garibaldi. Hann leit vel út, í ljós-
um buxum og köflóttum tvídjakka, alveg
eins og á ljósmyndum frá Íslandi sem tekn-
ar voru á sjötta áratugnum. Hann settist
við borð þar sem fyrir voru kona og maður,
og þau töluðu öll fjörlega saman á ítölsku
meðan þjónninn bar fyrir þau vín og ým-
iskonar rétti; fyrst pasta, síðan fisk, brauð
og salat.
Halldór Laxness borðaði af góðri lyst,
hann hló hneggjandi hlátri og var vel með á
nótunum. Það gladdi mig, ég hafði heyrt að
hann væri orðinn elliær, og auk þess var
hann dáinn. Sjálfur hafði ég rétt sloppið lif-
andi eftir næturgistingu í klaustri fyrir
norðan Salerno, þar sem afar hrífandi
draugar sóttu að mér.
Þegar máltíðinni var næstum lokið fyllt-
ist ég löngun til að ganga yfir til þeirra,
heilsa honum og segja hversu ánægður ég
væri með að sjá hann svona hraustan og
heilbrigðan. En mér var orða vant, og
kannski kærði hann sig ekki um að einhver
bæri kennsl á sig hér í útlöndum, nú þegar
hann væri dáinn. Þess í stað hlustaði ég af
áfergju á samtalið, og skyndilega tókst mér
að fanga heillegar setningar: „Mikilleiki
Guðs fer algjörlega eftir þeim sem trúir,“
sagði Laxness. „Litlar manneskjur hafa
litla guði, og þeir smásmugulegu leita ár-
angurslaust að honum í smásjánni.“ Hann
hló innilega.
Að lokum stóðu Ítalirnir tveir upp frá
borðum. Konan hélt stutta ræðu og dró um
leið upp pakka á stærð við bók og rétti
Halldóri Laxness. Hann opnaði pakkann af
mikilli varfærni. Þetta reyndist vera eitt
par af svörtum sokkum, kannski úr silki.
Halldór Laxness var mjög hrærður, það
komu tár í augu hans og hann sagði eitt-
hvað mildri, óskýrri röddu. Mér tókst ekki
að greina einstök orð, en ítalskan hans var
falleg og mér fannst hann segja: „Ég þakka
ykkur kærlega fyrir, þetta var góð gjöf. Og
ég sem á ekki einu sinni afmæli!“
EFTIR NIELS HAV
LAXNESS
Í NAPÓLÍ
Jón Kalman Stefánsson þýddi
Höfundur er danskt skáld.