Pressan - 30.03.1989, Qupperneq 22

22
Fimmtudagur 30. mars 1989
úr hæstaréttardómum
Ur steininum
og inn
Miðvikudaginn 5. júni árið 1968 var kveðinn upp dómur yfir
fjórum mönnum í Hæstarétti íslands. Höfðu mennirnir unnið
það sér til sakar að strjúka út úr fangaklefa sinum í hegning-
arhúsinu við Skólavörðustig.
Forsaga málsins er sú að laugar-
daginn 30. desember 1967 tilkynnti
yfirfangavörður hegningarhússins
rannsóknarlögreglu að við skoðun
fangaklefa hefði hann orðið var við
lítils háttar missmíði á rimlum. Við
nánari athugun kom í ljós að riml-
arnir voru sundur sagaðir og sam-
litri sápu hafði verið smurt í sagar-
förin til að hylja þau.
Við leit fann lögreglan járnsagar-
blöð, 5 Vi metra langt reipi sem
fléttað hafði verið úr sundurskorn-
um teppum og lítinn stiga sem
geymdur var á þaki salernis sem fast
var við vegg hegningarhússins.
í klefanum dvöldu á þeim tíma
þrír Bandaríkjamenn sem allir voru
að afplána refsidóma. Voru það
þeir Edwin James Marsh, John
Thomas Brogan og Jimmie Charles
Thornton.
Edwin James Marsh hafði
ákveðið að flýja land og bað hann
vin sinn, Kolbein nokkurn, að færa
sér járnsagarblöð undir því yfir-
skini að þau væru ætluð til viðar-
vinnu.
Kolbeinn smyglaði tveimur sag-
arblöðum í kassa, með því að
smeygja þeim á milli bylgju og ytra
byrðis. Fljótlega bað Marsh Kol-
bein um fleiri blöð og afhenti hann
honum þrjú í næsta heimsóknar-
tíma.
Eftir að hafa fengið sagarblöðin
í hendur hjálpuðust þeir félagar að
við að saga í sundur rimlana oe
flétta kaðal úr sundurskornum
teppum. Þeir unnu í um það bil
vikutíma frá klukkan ll að kvöldi
og framundir morgun. Á daginn
huldu þeir, eins og áður segir, sag-
arsárin með sápu.
Eina nóttina, klukkan eitt, opn-
aðist leið til undankomu og fóru
þeir félagarnir allir út í fangelsis-
garðinn.
Brogan og Thornton sneru fljót-
lega aftur til klefans en Marsh fór
yfir múrinn með hjálp reipisins.
Þaðan fór hann heim til Kol-
beins, sem var ekkert yfir sig
ánægður með heimsóknina. Benti
hann Marsh á hversu hættulegt
þetta væri fyrir þá báða. Marsh
gæti með þessu útilokað eigin náð-
un auk þess sem auðvelt væri að
rekja sagarblöðin til sín.
Kolbeinn keypti þó fyrir hann
flösku af víni og taldi hann á að fara
aftur í hegningarhúsið.
Undir morgun hjálpaði Kolbeinn
Marsh að komast yfir múrinn. Bað
þá Marsh Kolbein að smíða fyrir sig
stiga þannig að hann ætti auðveld-
ara með að komast ferða sinna inn
í hegningarhúsið.
Kvöddust þeir og Marsh skreið
inn í klefann með flöskuna. Sat
hann þar að drykkju en bauð þó fé-
lögum sinum að dreypa á víninu.
Marsh hafði verið látinn laus úr
hegningarhúsinu um áramótin
1967—’68, að fyrirskipan dóms-
málaráðuneytisins, en verið hand-
tekinn aftur innan sólarhrings og
þá verið látinn ljúka afplánun refsi-
Eftir að hafa skroppið heim til vinar sins og fengið þar vinflösku laumaðist
fanginn aftur i hegningarhúsið.
aftur
dóms.
Á dómþingi 29. febrúar árið 1968
var Marsh birt sú ákvörðun að hon-
um væri bönnuð brottför af varnar-
svæðum Keflavíkurflugvallar en
hinn 4. mars tilkynnti lögreglustjór-
inn á Keflavíkurflugvelli dómnum
það að Marsh hefði horfið úr landi
með flugvél þá um morguninn í
blóra við nefnd fyrirmæli og í banni
varnarliðsins.
í forsendum héraðsdóms var
frestað ákvörðun um refsingu fang-
anna og féll refsiákvörðun niður að
liðnum 2 árum frá uppkvaðningu
dóms ef þeir héldu skilorð 57. gr.
almennra hegningarlaga. Tekið var
mið af því að þeir Marsh, Brogan
og Thornton sneru allir af sjálfs-
dáðum aftur til klefa síns og að
tveir þeirra fóru aldrei út fyrir lóð
hegningarhússins.
Við ákvörðun refsingar Kolbeins
var tekið mið af því að hann hafði
aldrei gerst sekur áður um hegning-
arlagabrot og var dómur hans
ákveðinn 6 mánuðir skilorðsbund-
ið.
í hæstarétti var refsing þeirra
ákveðin: Marsh fékk 7 mánaða
fangelsi, Thornton og Kolbeinn 6
mánaða fangelsi hvor um sig.
Gæsluvarðhald Kolbeins kom til
frádráttar refsivist hans.
Allur sakarkostnaður af mála-
rekstri féll á þá félaga.
kynliffsdálkurinn
Að ,,spekúlera## i sjálfri sér
Ég vil hvetja lesendur Pressunnar
til að skrifa mér bréf. Þessi dálkur
er tækifæri fyrir ykkur að fá hrein
og bein svör við efnum, sem oft er
erfitt að sþyrja um og fá svör við.
Ég skal svara spurningum ykkar
eftir bestu getu og þær mega vera
um hvað sem er sem tengist kyn-
ferðismálum. Að sjálfsögðu er í lagi
að merkja bréfin bara með dul-
nefni.
Kynheilbrigði kvenna
1 þessum pistli vil ég kynna notk-
un leggangaspegils eða „specul-
um“, eins og hann er kallaður innan
heilbrigðisstéttanna. Flestar konur
hafa að minnsta kosti einu sinni far-
ið í skoðun til kvensjúkdómalæknis
þar sem skoðun innri kynfæra fer
fram. Fæstar konur hafa aftur á
móti hugmynd um hvernig þeirra
eigin legháls lítur út eða hvaða upp-
lýsingum þær geta sjálfar safnað
með því að skoða innri kynfærin,
þegar þær eru heilar heilsu.
Kvennahreyfingar í Bandaríkjun-
um og víðar á sjöunda áratugnum
reyndu að breyta þessu, því þegar
konur fóru að endurheimta innri
styrk og vildu fara að ráða lífi sínu
meira sjálfar var kynheilbrigði ekki
undanskilið. Hér áður fyrr var
þekking á líkama kvenna nær ein-
göngu í höndum ljósmæðra og
kvenkyns grasalækna.
Ein af stofnendum kvennahreyf-
ingarinnar, Carol Downer, komst
að því eitt sinn hjá lækninum sínum
að það var afar auðvelt að fram-
kvæma leghálsstrok. Hún fór þá að
velta því fyrir sér hvort hún og aðrar
konur gætu ekki gert þetta sjálfar
og stofnaði kvennahópa, sem nýttu
sér' möguleika sjálfskoðunar með
spekúlum til hins ýtrasta. Sumir
hóparnir stofnuðu sérstakar heilsu-
verndarstöðvar fyrir konur, þar sem
þær gátu fengið upplýsingar og ráð-
gjöf um samlíf, getnaðarvarnir,
ýmsar aðgerðir, kynsjúkdóma,
tíðahvörf og þungun — allt það
sem tengist kynþeilbrigði kvenna.
Miðlun sameiginlegrar reynslu
kvenna á þessu sviði er ómetanleg
og reynist mörgum dýrmætur
styrkur. Konur hafa undir höndum
mikið af upplýsingum, sem þær
geta sagt hver annarri frá. Því hef ég
tekið greinilega eftir á þeim kvenna-
námskeiðum, sem ég hef haldið.
Leyndardómur
Hver einasta kona getur átt spek-
úlum úr plasti (fæst hjá fyrirtækj-
um sem flytja inn hjúkrunarvörur)
og notað til að skoða innri kynfæri
sín, en leggangaspegill er áhald,
sem notað er til að opna leggöngin
svo leghálsinn sjáist.
Tilgangur sjálfskoðunar með
spekúlum er margþættur. í fyrsta
lagi að efla þekkingu og ábyrgð
kvenna á líkama sínum og kynheil-
brigði. Legskoðun sviptir Iíka
leyndarhulunni af innri kynfærum
kvenna. Með þessu eru kontrr ekki
að taka fram fyrir hendurnar á
læknum, heldur að læra að kynnast
sjálfum sér þegar þær eru heil-
brigðar. Þannig fá þær ýmsar upp-
lýsingar, sem þær geta sagt frá þeg-
ar eitthvað er að og þær þurfa að
fara í skoðun. í öðru lagi stuðlar
sjálfskoðun að því að byggja upp
jákvæð viðhorf varðandi útlit og
starfsemi kynfæranna. í þriðja lagi
veldur legskoðun því viðhorfi að
sjálfsagt sé að snerta sig á þessum
stað í því skyni að viðhalda heil-
brigði.
En hvaða upplýsingar er hægt að
fá? Leghálsinn breytist fljótlega —
oft innan tveggja vikna, ef getnað-
ur á sér stað. Litur leghálsins breyt-
ist frá því að vera bleik- eða rós-
rauður yfir í dökkrauðan eða dökk-
fjólubláan lit og slímmyndun verð-
ur stundum meiri. Ef konan er
ófrísk og frekari þungunarpróf
staðfesta það er mikilvægt að hætta
að taka inn viss lyf, athuga matar-
æðið og hætta reykingum og áfeng-
isnotkun. Með reglulegri legskoðun
er einnig hægt að læra að þekkja
hvenær á tíðatímabilinu egglos
i. 5 Ptkáldm? ±
verður. Strax eftir lok tíða er lítil
slímmyndun og/eða útferð frá leg-
hálsinum. Þegar nær dregur egglosi
eykst slímmyndun og það verður
þynnra og vatnskenndara. Einnig
stækkar leghálsopið á egglosstíma-
bilinu, sem er yfirleitt 14 til 11 dög-
um fyrir byrjun næstu tíða. Þær
konur sem þjást af viðvarandi
sveppasýkingum geta lært að stýra
mataræðinu og séð árangurinn með
því að skoða sig. Þær konur sem
nota lykkjuna sem getnaðarvörn
geta gengið úr skugga um hvort hún
er á sínum stað eða hvort útferð hef-
ur aukist vegna hennar. Mörgum
fleiri upplýsingum er einnig hægt
að safna. Áðalatriðið er þetta: Kon-
ur geta orðið virkari í að þekkja sig
og sjálfskoðun með spekúlum er
ein leið til þess.
JONA INGIBJORG
JÓNSDÓTTIR
&athí UitarHSir ak bosi sí
gí fdn ef'Or rSt! »0- IZ er