Pressan - 25.01.1990, Side 14

14
Fimmtudagur 25. jan. 1990
ára hversu miklu erfiðara sé að
komast af nú á þeim launum sem
hún fær: ,,Mér finnst staðgreiðslu-
kerfið hafa gert illt verra," segir
hún. „Fyrir tveimur árum skúraði
ég hér á kvöldin eftir vinnu og þá
lifði ég sæmilegu lífi. Það þýddi auð-
vitað vinnu frá hálfátta á morgnana
til níu á kvöldin, en það sem bjarg-
aði mér er að móöir mín, sem er
sjúklingur, býr hjá okkur og hjálpaði
til við að gæta barnanna. Hún hefur
því algjörlega sparað mér að greiða
barnagæslu á síðustu árum. Eftir að
staðgreiðslan komst á finnst mér
ekki borga sig að vinna yfirvinnu."
Jónína er sjálf yngst sex systkina
og þótt hún segi að oft hafi verið
þröngt í búi minnist hún þess ekki
að heimilislífið hafi einkennst af
streitu og áhyggjum vegna peninga-
leysis: „Það var auðvitað ekki mikið
til á heimilinu, en ástandið var aldr-
ei neitt í líkingu við það sem það er
í dag."
Kaupi aidrei það
sem ég þarf
að kaupa
Þegar PRESSAN fór þess á leit við
Jónínu að hún skrifaði niður það
sem hún keypti inn til helgarinnar
svaraði hún því til að því miður gæti
hún ekki orðið við þeirri ósk, þar
sem hún hefði ekki peninga til að
versla fyrir: „Ég kaupi aldrei það
sem ég þyrfti að kaupa," segir hún.
„Lambalæri eða hrygg hef ég ekki
keypt lengi fremur en kjúklinga,
sem eru alltof dýrir. Ég kaupi mikið
af fiski en ég er mikið til hætt að elt-
ast við ódýrari matvörur um allan
bæ, þar sem maður þarf að hafa
peninga til að geta verslað ódýrt. Ég
er farin að versla mest við kaup-
manninn á horninu, því hann er sá
eini sem skrifar hjá fólki fram að
mánaðamótum. Mér sýnist fólk
ekki spara mikið á því að fara bæinn
á enda eftir ódýrari vörum, því
bensínkostnaður er orðinn mikill og
fólk í fullu starfi hefur ekki tima til
að fara með strætisvagni eftir ódýr-
ari hlutum. Þarna kemur aftur inn í
að þeir sem hafa peninga geta grætt
meira en þeir sem ekki eiga peninga
til að versla fyrir!" Hún segist ekki
hafa gceiðslukort en yfirdráttur á
ávísanareíkningi geri henni kleift að
lifa mánuðinn: „Ég fer alltaf á yfir-
dráttinn, i hverjum einasta mánuði.
Hann bjargar mér!" segir hún bros-
andi. p
Ekki keypt föt í
mörg ár
Á vegum Sóknar sótti Jónina
námskeið í félagsfræði og sálfræði
sem hún segir að hafi gjörbreytt
launum sínum: „Þær starfsstúlkur
hér sem ekki hafa átt þess kost að
sækja slík námskeið eru á tíu þús-
und króna lægri launum en ég,"
segir hún.
„Og margar hér hafa það mjög
erfitt. Ég hef klofið mínar skuld-
bindingar með hjálp bankanna. Ég
hef verið með safnlán; lagt fyrir
5000 krónur á mánuði og fengið
150% hærra lán eftir ákveðinn tíma.
Ég hef ekki keypt mér nein föt í
mörg ár og mamma hefur hjálpað
mér að kaupa föt á strákana sem og
hin amma þeirra og afi. Föt á strák-
ana kaupum við aldrei nema í Hag-
kaup. Sjálf á ég nokkuð af fötum frá
þeim tíma sem maður gat leyft sér
meira og hef verið svo heppin að
kaupa fatnað sem endist og endist.
Það verður að hafa þaðþótt maður
sé ekki alltaf í tiskunni. Ég geri ekki
miklar kröfur — sem allir ættu þó að
geta gert því við erum jú lifandi
manneskjur," segir hún.
Framfærsluvísitala
í engum tengslum
við veruleikann
Samkvæmt framfærsluvísitölunni
er vísitölufjölskyldunni, 3,48
manns, ætlað að eyða 464.226,51
krónu í mat á ári. Finnst Jónínu
þetta vera raunhæf upphæð?
„Nei það er fjarri þvi að þetta sé í
tengslum við raunveruleikann,"
segir hún. „Ég eyði ekki undir 6000
krónum í mat fyrir helgar og sam-
tals öðru eins aðra daga. Þetta þýðir
að ég fer með ríflega 600.000 krón-
ur á ári, bara í mat, og það er með
því að horfa í hvern eyri. Mér líður
illa að kaupa inn. Ég velti hverjum
hlut fyrir mér, athuga hvort ég fæ
ekki eitthvað sambærilegt á lægra
verði og eyði klukkustund inni í
verslun meðan aðrir eru þar helm-
ingi skemur. Ég fæ oft á tilfinning-
una að ég sé að lýsa því yfir að ég sé
annaðhvort fátæklingur eða nísku-
púki! — Ég tók slátur áður en nú
orðið borða strákarnir það ekki og
það er líka úr sögunni að kaupa hálf-
an skrokk um mánaðamót, sem þó
sparaði miklar fjárhæðir." Þegar ég
spyr hvort hún fari einhvern tíma á
skyndibitastaði, kaupi sælgæti eða
gosdrykki, tilbúnar pylsur eða ann-
að segist hún sleppa öllu þessu:
„Þetta eru hlutir sem alveg útilokað
er að eyða í,“ svarar hún. „Ég var
líka í leikfimi því þegar ég var yngri
stundaði ég jazzballett. Ég varð að
hætta i leikfimitímunum í nóvemb-
er því mánaðargjaldið var orðið ná-
lægt fimm þúsund krónum. Samt,"
bætir hún við ákveðið, „finnst mér
nauðsynlegt að fólk hafi efni á því
að sinna áhugamáli sínu. Það er
orðið ansi langt gengið þegar mað-
ur hefur ekki ráð á að gera neitt fyr-
ir sjálfan sig. Það er nauðsynlegt að
geta veitt sér eitthvað til að halda
geðheilsunni og missa ekki alveg
sjálfsvirðinguna. Það hefur áhrif á
alla á heimilinu þegar hugsunin
snýst ekki um neitt annað en hvaö
maður þurfi að komast af með.
Launin hafa ekkert að segja. Þau
eru bara dropi í hafið."
Tekur tíma að
kaupa ódýrt
Síðustu jól voru erfið. Það er erfitt
að útskýra fyrir börnum að maður
eigi ekki peninga til að kaupa jóla-
gjafir: „Enn einu sinni kom mamma
inn í dæmið og bjargaði okkur," seg-
ir Jónína. „Hún er öryrki og fær um
30.000 krónur á mánuði. Sú upp-
hæð myndi engan veginn nægja
henni fyrir húsaleigu og fæði, en
þessi upphæð breytir miklu hjá okk-
ur öllum. Ég var mjög hagsýn um
þessi jól og keypti hræódýrar jóla-
gjafir. En það tók tíma að finna
þær!"
Jónína á gamlan bíl sem hún seg-
ist nánast ekkert nota þar sem hún
býr í nágrenni vinnustaðarins: „Ég
eyði um 500—1000 krónum á mán-
uði i bensín. Hins vegar hef ég ekki
efni á að borga tryggingarnar af
honum og ætla þess vegna að leggja
honum næst þegar kemur að ið-
gjöldunum."
Tæplega 10.000
í vikulaun
Maður Jónínu er ítalskur og fær
ekki starf hér við það sem hann hef-
ur menntað sig til: „Hann vinnur
við fiskvinnslu hjá SÍF og þetta eru
hans laun," segir hún og réttir mér
miða. Rúmlega 227 krónur á tím-
ann? „Ég hélt í fyrstu að það væri
verið að svindla á honum þar sem
hann var útlendingur," segir Jónína.
„Ég hringdi niður í Dagsbrún til að
fá réttan taxta, og þetta er réttur
taxti. Rúmar 227 krónur. Svona
semur Dagsbrún fyrir sína menn.
Fyrir átta stunda vinnudag fær
hann þvi 1.816 krónur eða 9.080
krónur á viku. Af þeim launum fara
2000 krónur i mat á vinnustaðnum
og 550 krónur í strætisvagnaferðir.
Það sem eftir stendur, 6.530 krónur,
fer i helgarinnkaupin. Svona semur
verkalýðurinn fyrir verkalýðinn."
Jónína telur lélega afkomu heim-
ilanna eiga drjúgan þátt í fjölmörg-
um hjónaskilnuðum: „Það liggur
við að fólk skilji til að geta hugsað
um sjálft sig. Maður verður ösku-
reiður út í kerfið þegar maður sér
hvert heimilið á fætur öðru splundr-
ast. Hér er fólki refsað fyrir að gifta
sig og allt gert til að stuðla að því að
hjónabandið bresti. Fólk ætti að
gera meira af því að vinna minna og
helga tíma sinn börnum og maka.
Gönguferðir kosta til dæmis ekk-
ert!"
Leigjendur eiga
ekkert afgangs
Hún segist vera búin að missa alla
trú á stjórnmálaflokkum: „Flestir
lofa upp í ermina á sér. Ég hef alltaf
kosið sama flokkinn, en það ætla ég
ekki að gera aftur. Það eru góðir
menn i öllum flokkum en það er
bara ekki nóg. Sjáðu bara Ólaf
Ragnar Grímsson. Hann er i for-
svari fyrir flokk sem talar um að
berjast fyrir láglaunafólkið. En hvað
gerist þegar þessi maður kemst í að-
stöðu til að semja fyrir okkur? Ég
vona bara að Sókn fari í verkfall
núna og sýni þessum herrum hvar
við stöndum. Það er ekki hægt að
loka barnaheimilum og sjúkrahús-
um borgarinnar. Eg er í samninga-
nefnd fyrir Sókn og mér finnst tími
til kominn að við semjum almenni-
lega. Það er margt eldra fólk sem
hefur ekkert til að lifa af. Þeir sem
þurfa að leigja eiga ekkert afgangs.
Viðkvæðið hjá þessu eldra fólki er
að það hafi ekki efni á að fara í verk-
fall. Ég er hins vegar viss um að það
er fullt af fólki í þjóðfélaginu sem
myndi styðja okkur til að fara í verk-
fall og fá út úr því há laun. Há laun
köllum við að hækka byrjunarlaun
hjá 16 ára úr 37.130 krónum. Það
búa ekki allir 16 ára hjá foreldrum
sínum. Þeir þurfa að fá sér íbúð eða
herbergi og eitt herbergi kostar frá
15.000—20.000 á mánuði. Ég styð
alveg að sextán ára fái hærra kaup.
Lágmarkslaun eiga ekki að vera
undir 65—70.000. Ég treysti mér
ekki til að segja já við samningum
sem hljóða upp á 40.000 króna lág-
markslaun, þvi við vitum að við lif-
um alls ekki á þeirri upphæð. Þessir
ráðherrar ættu að skipta við okkur
í einn mánuð. Vinna okkar vinnu og
taka við okkar launum. Það væri
gaman að sjá hvernig þeim reiddi af.
Og þetta á að heita velferðarþjóðfé-
lag."
Flutt úr landi
Jónína segist þó ekki þurfa að
kvarta miðað við marga aðra. Hún
er trúnaðarmaður á vinnustaðnum
og verður því vör við margt sem
kannski enginn annar veit um: „Ég
þarf ekki að kvarta. Með mér vinnur
til dæmis einstæð móðir, rúmlega
tvítug. Hún er með 42.463 krónur í
mánaðarlaun og leigir fyrir 35.000
krónur. Auðvitað fær hún barna-
meölag og mæðralaun, en meðlag-
ið dekkar ekki dagheimilisgjaldiö
sem er 7.900 krónur. Hún leitaði sér
aðstoðar niðri á Félagsmálastofnun
i neyð, því hún hreinlega gat ekki lif-
aö. Hún fékk styrk þaðan en reyndi
líka að klóra í bakkann með því að
bæta á sig vinnu. Fyrir aukavinnuna
fékk hún 20.000 krónur á mánuði
en þar sem þau laun fóru inn á sama
launamiða og dagvinnan var styrk-
urinn frá Félagsmálastofnun, um
17.000 krónur, tekinn af henni. —
Hér hafa líka unnið stúlkur sem hafa
verið að kikna undan lánum. For-
maður Sóknar, Þórunn Sveinbjörns-
dóttir, hefur reynst mörgum félags-
mönnum vel og meðal annars hjálp-
að með því að láta sameina lán
LISTIYFIR UTGJOLD
Jónínu Hilmarsdóttur:
FÖST ÚTGJÖLD MÁNAÐARLEGA:
Lání bönkum 36.000,-
Hiti (nu'úaltal) 2.600,-
Rafmagn (inoúaltal) 1.000,-
Sími (meöaltal) 1.000-
Afnotagjald sjónvarps 1.600,-
Stöð 2 2.000,-
Samtals: 44.200.- kr. á mánuði x 12 = 530.400,
ÖNNUR ÚTGJÖLD Á ÁRI:
Fasteignaskattur 30.000,-
Bifreiöatryggingar 30.000,-
Húseigendatrygging 9.000-
Heimilistrygging 6.000,-
Samtals: 75.000,
AFBORGANIR AF LÁNUM:
Lífeyrissjóðslán afb. 19. janúar 35.000,-
Lífeyrissjóðslán afb. 19. júlí 35.000,-
Lífeyrissjóöslán, Sókn, afb. 20. apríl 55.000,-
Lífeyrissjóðslán, Sókn, afb. 20. okt. 55.000,-
Byggingarsjóöur ríkisins gjaldd. 1. nóv. 80.000,-
Samtals: 260.000,
MATARINNKAUP:
Áætlun samtals á ári 600.000.-
Úlgjöld alls 1.465.400,
Laun (55.830, á mán.) 669.600.-
Jónínu vantar því ríflega 795.800 krónur til að endar nái
saman!
FRAMFÆRSLUVISITALAN
FYRIR JANÚAR 1990:
Miðast við vísitölufjölskylduna, 3,4H manns pr. eitt ár.
Matvörur
Drykkjarvörur og tóbak
Föt og skófatnaður
Húsnæði, rafmagn og hiti
Húsgögn og heimiiisbúnaður
Heilsuvernd
Ferðir og flutningar
Tómstundaiðkun og menntun
Aðrar vörur og þjónusta
Önnur útgjöld
ALLS
464.226,51 (38.713,- pr.mán.)
101.393.27 ( 8.450,- pr.mán.)
175.712,65 (14.640,- pr.mán.)
354.886,46 (29.570,- pr.mán.)
177.302,60 (14.780,- pr.mán.)
52.188,24 ( 4.350,- pr.mán.)
435.967,90 (36.400,- pr.mán.)
260.386,64 (21.700,- pr.mán.)
223.813,82 (18.650,- pr.mán.)
36.129,40 ( 3.000,- pr.mán.)
2.282.007,49
ÁGÖl
Sæunn Ragnarsdóttir er fjög-
urra barna móöir, gift ríkisstarfs-
manni og þau eru meðal þeirra fjöl-
skyldna sem nú standa frammi fyrir
því aö selja ofan af sér húsnæðið í
stað þess að missa það á nauðungar-
uppboði. Áður en Sæunn eignaðist
börn starfaði hún í sex ár í kjötversl-
un allan daginn, var siðan heima-
vinnandi í nokkur ár en á síðustu
tveimur árum vann hún í bakaríi í
nágrenni við heimili sitt: „Mér
finnst börn þurfa á mæðrum sína að
halda og þess vegna vann ég ekkert
úti frá börnunum fyrstu árin. Ég
taldi mig eiga áunnin réttindi í Versl-
unarmannafélaginu og réð mig í
bakari hálfan daginn fyrir tveimur
árum," segir hún. Yngsta barn Sæ-
unnar er 13 ára og í skóla, en þau
eldri 16, 17 og 18 ára: „og tvö þeirra
atvinnulaus".
Síðasta hálmstráið
að selja húsið
„Meðan ég vann heima höfðum
við auðvitað úr litlu að moða og
gengum í fötum sem aðrir vildu
henda. Það gerum við reyndar enn.
Mér finnst hins vegar illa launað
starf að vera heima hjá börnunum.
Ég má víst þakka fyrir það að börn-
in mín eru ekki í glæpavandræðum
og hafa aldrei komist í kast viö lög-
regluna. Það- þakka ég fyrst og
fremst því að ég skyldi vera heima.
Til að létta undir gerðist ég dag-
mamma og var á tímabili með sex
börn á heimilinu. Loks neyddist ég
þó til að fara út á vinnumarkaðinn,
en það dugði ekki heldur. Við erum
það mörg í heimili, það er dýrt aö
hafa börn og launataxti VR er þaö
lágur aö launin duga ekki fyrir
neinu."
Ástæðu þess að þau seldu húsið
segir Sæunn þá að þau ráði ekki
lengur við afborganir og vexti af
lánum „og þetta var síðasta hálm-
stráið; að selja áður en við misstum
þeirra í einum banka, þannig að
hægt sé að borga kannski 13.000 á
mánuði í staðinn fyrir 60.000. En þá
hækka vextirnir . . . Tvær sam-
starfsstúlkur mínar eru mikið að
hugsa um að flytja úr landi, líkt og
margir aðrir í sömu sporum. Önnur
þeirra er að missa íbúðina og er bú-
in að setja hana á sölu svo hún þurfi
ekki að sjá á eftir henni á nauöung-
aruppboð. Vextirnir og verðbæturn-
ar eru allt að drepa."
Sjálf hefur Jónína hugleitt að
flytja úr landi: „En það eru börnin
mín sem stöðva mig í því," segir
hún. „Heldurðu að ég hefði það
ekki betra ef ég færi í nám í útlönd-
um og leigði íbúöina mína hér? En
nei, þá bættust námslánin ofan á
allt. Og mér finnst ekki rétt aö
henda börnum inn í nýtt kerfi."
Hver hefur efni
á að fara á ball?
Sumarfrí hefur Jónína ekki tekið
sér í fimmtán ár. Hún hefur iðulega
unnið i fríinu sínu til að bjarga heim-
ilinu: „En nú geri ég það ekki oftar!"
segir hún brosandi. „Ég ætla ekki
að vinna fyrir ríkiskassanum allan
ársins hring." Hún fór síðast á dans-
stað fyrir hálfu ári: „Eins og ég er
mikil félagsvera . . ." segir hún. „En
liver hefur efni á því að fara út að
skemmta sér? Þeir fátæku verða sí-
fellt fátækari og þeir ríku ríkari. Svo
er fólk hneykslað á manni að vinna
á barnaheimili. Fólk lítur á mig
undrunaraugum og spyr hvernig
mér detti í hug að vera á þessum lús-
arlaunum. En eru ekki alls staðar
lúsarlaun hjá ríki og borg? Og hvar
eiga börnin að vera þegar allir þurfa
að vinna úti? Þetta starf nýtur ekki
mikillar virðingar. Ég vona bara að
það verði mikil harka í samningun-
um og að konur standi saman. Það
þýðir ekki að hugsa sem svo að eng-
inn hafi efni á að fara í verkfall. Við
höfum heldur ekki efni á að lifa því
lífi sem okkur er boðið upp á í þessu
þjóðfélagi."