Pressan - 14.02.1991, Síða 8

8
FIMMTUDAGUR PRESSAN 14.. FEBRÚAR 1991
í lok janúar síðastlidinn sendi Landsbanki íslands út
bréf til fiskeldisfyrirtækja sem hefur valdið miklum styr.
í bréfinu er afurðalánum til fiskeldisfyrirtækja sagt ein-
hliða upp. Fiskeldismenn eru þrumu lostnir yfir þessu
bréfi bankans og spá því að ef bankinn stendur við
ákvörðun sína verði mörg fiskeldisfyrirtæki gjaldþrota á
næstu mánuðum. Fulltrúar bankans hafa þegar átt fund
með þrem ráðherrum ríkisstjórnarinnar og fulltrúum
fjárfestingalánasjóðanna. Samkvæmt heimildum
PRESSUNNAR eru uppi hugmyndir um að láta fjárfest-
ingalánasjóðina taka við afurðalánakerfinu og er hugs-
anlegt að frumvarp þar um birtist fljótlega á alþingi.
LANDSBANKINN HEFUR
ÞEGAR TAPAÐ STÓRFÉ,
SEGIR SVERRIR
Ástæðan fyrir bréfi bankans er
mikið tap hans á fiskeldi að undan-
förnu og fyrirsjánlegt er að bankinn
þurfi að afskrifa verulegar upphæð-
ir vegna fiskeldisins. Landsbankinn
er revndar ekki einn um það því lok-
un Islandsbanka á Laxalón, sem
leiddi til gjaldþrots fyrirtækisins, er
tekið sem dæmi um aukna hörku
bankakerfisins gagnvart fiskeldinu.
„Það er alveg ljóst að við ætlum
að komast frá þessum ósköpum
með sem minnstu tapi — það ber
okkur skylda til. Ég vil ekkert segja
um hvað við töpum miklu en það er
stórfé að mínum dómi. Við ætlum
ekki að halda áfram að tapa pening-
um á fiskeldi," sagði Sverrir Her-
mannsson bankastjóri Landsbank-
ans en þessar aðgerðir bankans
virðast benda til þess að hann sé bú-
inn að afskrifa fiskeldið. „Ég held að
greinin sjálf sé nú að skrúfa fyrir allt
eins og hún gengur," sagði Sverrir
þegar hann var spurður um þetta.
Viðbrögð bankans nú eru hins
vegar að nokkru rakin til komu
Halldórs Guöbjarnarsonar í banka-
stjórastól Landsbankans en hann
hefur fengið fiskeldismálin i sinn
hlut. Þá birtist þessi breytta afstaða
bankans meðal annars í mjög harðri
afstöðu í garð fiskeldisfyrirtækisins
Smára hf. við Þorlákshöfn. Aðeins í
því fyrirtæki liggur fyrir að Lands-
bankinn tapar á milli 40 og 50 millj-
ónum króna vegna afurðalána með
ónýtum veðum. Hafði bankinn lán-
að Smáramönnum 100 milljónir í af-
urðalán og munu tryggingar greiða
helming þess til baka.
SMÁRI HF. AÐEINS
„BLÓRABÖGGULL“?
í byrjun mánaðarins bað Lands-
bankinn um opinbera rannsókn á
meintum svikum Smára. Var beiðn-
inni beint til sýslumannsembættis-
ins á Selfossi sem aftur sendi málið
til Rannsóknarlögreglu ríkisins.
Landsbankinn telur sig hafa rök-
studdan grun um að Smári hafi uppi
svik með því að gefa upp ranga
birgðastöðu. Þannig hafi fyrirtækið
svikið til sín hærri afurðalán en fyr-
irtækið hafi átt rétt á. Sé grunurinn
réttur og fyrirtækið sekt um að selja
eða eyða birgðum, án þess að til-
kynna það á réttan máta, liggur fyr-
ir að fyrirtækið hafi ekki greitt af
eldri afurðalánum.
„Breytingu á birgðastöðu má fyrst
og fremst rekja til kýlaveiki sem hef-
ur stöðugt verið að herja á okkur.
Landsbankinn virðist hafa borið
saman gamlar tryggingaskýrslur,
þar sem afföll vegna sjúkdómsins
hafa ekki komið fram, og birgða-
stöðu nú,“ sagði Þorvaldur Gardars-
son framkvæmdastjóri Smára hf.
Hann telur engan veginn hægt að
saka fyrirtækið um óheiðarleg
vinnubrögð því það hafi sjálft af-
þakkað afurðalán og beðið um
TOPP TÍU
Stærstu gjaldþrotin í fiskeldinu
íslandslax 1.500
Lindalax 1.400
Vogalax 480
Fjallalax 400
Smári 400
Laxalón 300
íslenska
fiskeldisfélagið 290
Faxalax 250
Árlax 230
Snælax 140
í milljónum kr.
gjaldþrotaskipti í framhaldi af því,
nánar tiltekið 4. janúar.
„Ég tel að þarna sé verið að gera
Smára hf. að blóraböggli vegna þess
að afurðalánakerfið hjá bankanum
er komið í óefni,“ sagði Þorvaldur.
Smári hf. er í eigu feðganna Garðars
Þorsteinssonar, Guðmundar Garð-
arssonar, Vilhjólms Garðarssonar
og Þorvaldar. Asgeir Björnsson hér-
aðsdómslögmaður hefur verið skip-
aður bústjóri af skiptaráðanda.
FYRIRTÆKI GUÐMUNDAR G.
ÞÓRARINSSONAR í RANNSÓKN
Samkvæmt heimildum PRESS-
UNNAR grunar Landsbankann að
fleiri fiskeldisfyrirtæki í vandræð-
um kunni að hafa gripið til svipaðra
örþrifaráða og Smáramenn eru
grunaðir um. Meðal annars mun
vera ætlunin að láta fara fram
birgðakönnun hjá ísþóri við Þor-
lákshöfn til að fá úr þessu skorið.
Sömuleiðis hefur fyrirtækið Atlants-
lax við Grindavík verið nefnt í þessu
sambandi. I fréttum ríkissjónvarps-
ins hefur komið fram að talið er að
það vanti verðmæti upp á tugi millj-
óna miðað við uppgefna birgða-
stöðu hjá ísþóri.
í samtali PRESSUNNAR við Teit
Arnlaugsson, stöðvarstjóra ísþórs,
kom fram að engin birgðatalning
hefði enn farið fram. Hann sagði að
fulltrúar Landsbankans hefðu kom-
ið fyrir hálfum mánuði og „litið yf-
ir“ eins og hann orðaði það. Hann
neitaði því að þar væri um birgða-
talningu að ræða.
Komi fram að eitthvað óhreint sé
á ferðinni hjá ísþóri er óhætt að
segja að þar sé um pólitíska
sprengju að ræða því einn stærsti
eigandi ísþórs er þingmaðurinn
Guðmundur G. Þórarinsson sem
persónulega á 13% hlutafjár, auk
þess sem hann á stærri hlut í gegn-
um eignarhald Verkfræðistofu Suð-
urlands og Fjölhönnunar. Þá á
Þýsk-íslenska, fyrirtæki hálfbróður
Guðmundar, Ómars Kristjánssonar,
tæplega 10% í fyrirtækinu. Guð-
mundur sat í stjórn ísþórs þar til í júlí
síðastliðnum en um svipað leyti
hætti hann sem formaður Lands-
sambands fiskeldis- og hafbeitar-
stöðva.
ísþórsmenn benda eins og Smára-
menn á uppkomu sjúkdóms og hafa
mótmælt þessum fréttum harðlega.
Þeir hafa ritað Ríkisútvarpinu bréf
og boðað óhjákvæmilega stefnu
fréttastofu sjónvarps vegna þessa
máls.
FLEIRI FYRIRTÆKI RÚLLA EF
AFURÐALÁNAKERFIÐ
VERÐUR AFNUMIÐ
En hvaða áhrif hefur það ef
Landsbankinn lokar afurðalána-
kerfinu með þessum hætti? Staða
flestra fiskeldisfyrirtækja er slík að
þau verða að fá þau rekstrarlán sem
í afurðalánunum felast. Má gera
ráð fyrir að fleiri fyrirtæki rúlli yfir
um ef þau fá ekki afurðalán. Munu
sum þeirra jafnvel ekki hafa náð að
greiða út laun um síðustu mánaða-
mót.
„Við erum mjög undrandi á þessu
bréfi Landsbankans en þetta ger-
breytir stöðunni hjá okkur. Ég tel að
ef bankinn er að gera svona breyt-
ingar eigi hann að skoða stöðuna
hjá hverju einstöku fyrirtæki en
ekki klippa á þetta hjá öllum,“ sagði
Finnur Garðarsson, stöðvarstjóri
fiskeldisfyrirtækisins Strandar í
Hvalfirði, en það fyrirtæki myndi
tæpast þola það að fá engin afurða-
lán.
Svipuð staða blasir við öðrum
fiskeldisfyrirtækjum eins og ísþóri,
Búfiski, Atlantslaxi og ísnó. Reynd-
ar skekkir það aðeins myndina að
stóru Byggðastofnunarfyrirtækin
tvö; Miklilax í Fljótum og Silfur-
stjarnan hafa um skeið fengið
rekstrarlán. Þau eru reyndar for-
dæmin sem menn horfa nú til.
RÍKISSJÓÐUR TIL BJARGAR
Þrátt fyrir að það sé stór biti fyrir
marga fiskeldismenn að kyngja þá
er eini möguleikinn talinn að fjár-
festingalánasjóðirnir taki að úthluta
rekstrarlánum. Er jafnvel talið að
ákvörðun Landsbankans sé gerð til
að ýta á eftir stjórnvöldum enda er
það viðurkennt innan fiskeldisins
að þau fyrirtæki sem enn lifa standa
í raun ekki undir afurðalánum.
Samkvæmt heimildum PRESS-
UNNAR áttu fulltrúar Landsbank-
ans fund á síðastliðnum mánudegi
með fulltrúum fjárfestingalánasjóð-
anna, Byggðastofnunar, Fram-
kvæmdasjóðs og Fiskveiðasjóðs. Á
þann fund mættu einnig þrír ráð-
herrar: Steingrímur Hermannsson
forsætisráðherra, Steingrímur J. Sig-
fússon landbúnaðarráðherra og Oli
Þ. Guðbjartsson dómsmálaráð-
herra.
Mun hafa verið rætt um að sjóð-
irnir taki ,,sín“ fyrirtæki í afurða-
lánaviðskipti. Þar með yrðu bank-
arnir nánast lausir við fiskeldisfyrir-
tækin. Til að þetta geti orðið verður
að koma til lagabreyting. Mun
stjórnarformaður stjórnar Byggða-
stofnunar, Matthías Bjarnason, vera
talinn líklegasti flutningsmaður
slíkrar tillögu.
Forstjóri Byggðastofnunar Guð-
mundur Malmquist sagðist gera ráð
fyrir frekari fundahöldum með
Landsbankamönnum. Hann var
spurður um það hvort hann sæi
möguleika á því að sjóðirnir tækju