Pressan - 02.06.1994, Blaðsíða 15

Opið bréf til ritstjóra, blaðamanna og eigenda
Pressunnar vegna óverðskuIdaðrar „upphefð-
ar“ og nauðgunar á mannorði
Iblaði yðar 26. maí er grein sem
ber yfirskriftina „Islenskir elsk-
hugar — konur velja bestu
eiskhugana", þar sem nafn mitt var
á lista ásamt þrjátíu öðrum karl-
mönnum. Greininni var ætlað að
vera upplýsandi um gæði og eigin-
leika þessara elskhuga, snilld þeirra
í bólfimi og væntanlega einnig
hugsuð sem einhverskonar klapp á
bakið fýrir góða frammistöðu, og
elskhugatitillinn hugsaður sem
virðingar- eða verðlaunatitill, sam-
anber keppnina Fegurðardrottning
Islands, eða þess háttar.
Nú er það ekki óalgengt að bæði
rnenn og konur sækist eftir ýmsum
titlum í lífinu. Skemmst er að
minnast borgarstjórnarkosninga,
nú og svo auðvitað fegurðarsam-
keppna, hárgreiðslusamkeppna,
íþróttakeppna ýmiss konar ofl. ofl.
En í flestum tilfellum eru keppend-
urnir meðvitaðir um þá keppni
sem þeir eru að taka þátt í og oftast
nær eru þeir sjálfviljugir þátttak-
endur. Svo var ekki um „elskhuga-
keppnina“. Ég hugsa að enginn
sem sá umrædda grein ímyndi sér
annað en að samþykki allra „þátt-
takenda“ hafi verið fyrir mynd- og
nafnbirtingu. En það er alls ekki
raunin, að minnsta kosti hreint
ekki í mínu tilfelli. I símtali við rit-
stjóra yðar, daginn eftir útkomu
blaðsins, sagði hann mér að giftir
menn hefðu verið á undanþágu frá
„þátttöku“ í „keppninni“ af tillits-
semi við konur þeirra! En hvar var
þá tillitssemin við konur og unn-
ustur þeirra manna á þessum lista
sem sannarlega eru í farsælu sam-
bandi eða sambúð, og hafa verið
lengi, jafnvel nýorðnir feður? Að
minnsta kosti einn á þessum lista
er reyndar giftur maður, það er vit-
að mál. Hvaða pólitík var stuðst
við í útdeilingu „tillitsseminnar“ í
þessu máli? Og hvernig ætlið þér
að bæta þeim manni upp missi
unnustu sinnar sem sleit samband-
inu samstundis eftir að hafa séð
umrædda grein, á þeim forsendum
að hún gæti ekki látið sjá sig með
honum opinberlega því allir
myndu halda að hún væri ein af
„þessum konum“ sem hann hefði
„veitt“ af „meðfæddum sjarma“
sínum og þar með gæti henni
aldrei liðið öðruvísi en ómerkilegri
dræsu við hlið hans í fjölmenni, og
lái henni hver sem vill. Gerið þér
yður enga hugmynd um hverskon-
ar skaða þér valdið með þessu
háttalagi eða ímyndið þér yður að
allir hafi sama sauruga hugsunar-
háttinn og þér sjálfir?
Nú verð ég að taka það ffarn að
mér er ekki kunnugt um hug allra
„keppendanna" til þessarar
„keppni“ þar sem við „elskhugarn-
ir“ höfum aldrei hist formlega
undir þessum merkjum, aldrei far-
ið saman í líkamsrækt til þess að
stæla okkur fyrir „keppnina“ og
þaðan af síður var okkur gefinn
kostur á að segja nei takk við því
boði að vera dregnir niður á yðar
auvirðilega plan.
Ef til vill er ég eini „keppandinn“
í þessari „keppni" sem finnst ekki
upphefð að því að taka þátt. Þó veit
ég að þeir eru fleiri. En ef til vill eru
einhverjir hinna þrjátíu hæst-'
ánægðir með að vera á svona lista
sem sjálfsagt á eftir að verða þeim
til ffamdráttar. Og það er hið besta
mál, þ.e.a.s. fyrir þá sem líta á þetta
sem upphefð. En því miður er mér
fyrirmunað að líta þannig á málið.
Skilningur yðar á orðinu prent-
ffelsi er greiniíega sá að það sé ffelsi
til að birta hvaðeina sem yður dett-
ur í hug um hvern sem er að hon-
um forspurðum en leyna nöfhum
heimildarmanna. Og fórnarlömb
eiga þess engan kost að bera hönd
fýrir höfuð sér. Illmælgi, rógur og
baktal eru yðar lifibrauð og engu er
líkara en að slagorð hinnar svoköll-
uðu Gulu-pressu í blaði yðar sé í
raun það sem þér starfið eftir af
fullri alvöru; semsagt: hafa skal það
sem betur hljómar. Ritstjóri yðar
tjáði mér í símtali að „það væri lítið
fútt í því að skrifa um einhvern ef
bera þyrfti það allt undir viðkom-
andi“. Semsagt: hafa skal það sem
betur hljómar, sama hvaða afleið-
ingar það hefúr fýrir viðkomandi.
Nú er ekki gott að segja hvað ég
get farið ffamá að blað yðar geri til
að bæta fyrir óleyfilega notkun á
nafni mínu og mynd í svo áberandi
og niðurlægjandi „keppni“ sem
þetta óneitanlega er. En mín fýrsta
krafa er að nöfn „dómnefhdar“
verði birt svo ég geti áttað mig á því
hvort ég hafi í raun og sannleika
haft einhverjar þeirra á milli hand-
anna eða hvort þær séu upp til
hópa ímyndunarveikar konur sem
aðeins beri í brjósti dulda þrá til at-
lota minna en finnist það smart af-
spurnar að segjast hafa verið teknar
á lífbeinið af undirrituðum. Það er
kannski einhverskonar kompl-
íment út af fyrir sig að konum
finnist það vera status að ljúga því
til að þær hafi sofið hjá manni. En
það breytir því ekki að yður er ekki
stætt á öðru en að birta nöfh þess-
ara kvenna, með mynd að sjálf-
sögðu. Annars er tæplega hægt að
gera ráð fýrir að „keppni“ þessi sé
byggð á réttum upplýsingum eða
að „elskhuga-“titillinn sé verð-
skuldaður á meðan dómnefhdin er
í felum. Þær geta tæplega heyrt
undir „ónafngreinda heimildar-
menn“. Að öðrum kosti er ekki
annað hægt en kalla blaðamennsku
af þessu tagi mannorðs-morð og
blaðamenn yðar mannorðs-morð-
ingja og þá eru ritstjórar og eigend-
ur ekki undanskildir.
Ég kemst ekki hjá því að sjá þetta
öðruvísi en að mannorði mínu hafi
verið nauðgað af blaði yðar og ein-
sog öllum fórnarlömbum nauðg-
unar ber að gera ætla ég ekki að
bera skömmina með þögn, heldur
krefjast þess að blaðið játi á sig
glæpinn og taki út sína refsingu. Ég
veit ekki betur en Pressan hafi bar-
ist hvað harðast fyrir því að fá
nafn- og myndbirtingar glæpa-
manna gerðar opinberar öðrum til
viðvörunar. Og nú blasir sú krafa
við yður sjálfum að þér gangið
framfýrir skjöldu, öðrum til fyrir-
myndar, ásamt vitorðsmönnum
yðar, „dómsnefndinni“ í „elsk-
hugakeppninni“, og gerið hreint
fýrir yðar dyrum. Sýnið oss andlit
yðar svo vér almenningur megum
þekkja yður hvar sem þér farið. Þá
eigum við, sem ekki lifum í felum á
bakvið fjölmiðil, kost á tvennu a)
að ganga á brott svo vér megum
vera afskiptalausir af hnýsni yðar,
eða b) sparka í yður.
Ef til vill teljið þér af lestri þessa
bréfs að ég sé reiður. Það er mikill
misskilningur. Ég er logandi sjóð-
bandbijálaður og svíður það sárast
að eiga ekki vopn við hæfi til þess
að skjóta undan yður það sem yður
þætti án efa sárast að missa.
Nú er svo komið að mannorð
mitt er skaðað af yðar völdum, svo
freklega að ekkert myndi réttlæta
þá gjörð annað en að sjá yður öll,
sem að umræddri grein stóðuð og
berið ábyrgð á þessum vikusnepli,
standa nákvæmlega í sömu spor-
um og ég geri nú; með opinberlega
svívirt mannorð. Yður væri trúandi
til að segja sem svo að þar sem ég,
og fleiri, sjáumst stundum á börum
og krám á kvöldin þá bjóðum við
uppá að vera teknir fyrir í umfjöll-
un sem þessari. En það eru auðvit-
að sömu rök og nauðgarinn notar
þegar hann segir að kona biðji um
að vera tekin með valdi vegna þess
að hún gangi í stuttu pilsi á al-
mannafæri.
Blað yðar er frægt að endemum
fýrir sambærilegar nauðganir í
gegnum tíðina og nú er ef til vill
kominn tími til að fómarlömbin,
vinir þeirra, kunningjar og aðrir
þeir sem finna til með þeim, taki
sig saman um að rústa mannorði
yðar, útgáfunni í heild og allri
þeirri andstyggð sem af yður hefur
hlotist í gegnum tíðina. Víst er að
hópurinn er nokkuð fjölmennur,
þó fæstir þori ef til vill að láta í sér
heyra svo sem algengt er um fórn-
arlömb í nauðgunarmálum. En því
vil ég beina orðum mínum til aUra
þeirra sem hafa þolað mannorðs-
missi af yðar völdum að gera það
sem í þeirra valdi stendur, hver á
sínum stað, til að grafa jafht og þétt
undan yður og starfsemi yðar.
Ekki kæmi neinum á óvart að sjá
opnugrein í blaði yðar undir fýrir-
sögninni: „Hverjir höfðu mök við
hvern um helgina; hvar, hvenær og
hvernig?“ Eða verður næsta skrefið
að halda samskonar elskhuga-
keppni um íslenskar konur svo aUir
þessir elskhugar geti fundið sér
konu við hæfi? Það gæti orðið
spennandi listi, ekki satt, og
ábyggilega ekki síður líklegt til að
selja blaðið jafnvel eða betur, því
hver vill ekki heyra um vergjarnar
konur? Ég bara spyr. 1 sjálfu sér er
það jafnréttismál, hvorki meira né
minna, að blað yðar birti sambæri-
lega úttekt á bólfimum konum.
Eða er það kannski feimnismál?
Yrði það ef til viU of mikfll mann-
orðshnekkir fýrir kvenþjóðina? Er
það kannski feminískt leyndarmál
að konur sækja stíff á bari og krár í
„Er það kannski
feminískt leyndar-
mál að konur
sœkja stíft á bari
og krár í leit að
skyndikynnum? Ég
gæti nefnt nokkrar
sem ég hefþurft að
forða mér undan,
allt að því á hlaup-
um. “
leit að skyndikynnum? Ég gæti
nefnt nokkrar sem ég hef þurft að
forða mér undan, aUt að því á
hlaupum. Voru þær kannski í
„dómnefhdinni“, blessaðar? Það
má vera að blaðamenn, ritstjórar
og eigendur óttist að þeirra föngu-
legu spúsur yrðu ofarlega á lista í
þesskonar keppni? Eða jafnvel
blaðamenn sjálfir? Um það er ekki
gott að segja.
Að lokum fer ég ffarn á að grein
þessi verði birt á afar áberandi stað
í blaði yðar, óstytt, með eins stóru
letri og hægt er, og einhverskonar
muldur frá ritstjóra eða klór í
bakkann frá eiganda væri gaman
að sjá á sömu síðu.
Friðrik Erlingsson
vegna þessarar litlu greinar myndi
ég stinga upp á að eitthvað hafi
verið þar brogað fyrir, ef hún
dugði til að ljúka því. Það er sem
betur fer enn ekki svo komið að
fjölmiðlar geti sagt fólki hvort það
er ástfangið eða ekki.
Það eru erfiðustu augnablikin í
þessu starfi eins og öðrum, þegar
eitthvað sem gert er veldur sak-
lausu fólki sársauka og fer reyndar
drjúgur hluti starfsins í að reyna að
komast fram hjá þeim fenjum,
hvað svo sem Friðrik og aðrir gera
sér í hugarlund um það. Ef þessi
umfjöllun særði saklausa er það
auðvitað þyngra en tárum taki og
bæði rétt og skylt að biðjast afsök-
unar á því, svo langt sem það nær.
Sú var nefhilega ekki ætlunin,
hvorki með þessum skrifum né
öðrum, hvað sem líður dylgjum
Friðriks um vísvitandi mannorðs-
nauðganir. Það kann að valda Frið-
riki vonbrigðum og jafnvel hljóma
ótrúlega — enda er sálinni off
meiri friðþæging í því að hata í
fjarska — en það hljótum við að
eiga við samvizku okkar.
Það er vitanlega meira en sjálf-
sagt, ef það skyldi verða Friðriki til
einhverrar fróunar, að birta hon-
um mynd af mannorðsmorðingj-
anum, öðrum álíka „glæpamönn-
um“ tfl viðvörunar. „Glæpinn“ játa
ég ekki, sem ekki var framinn, en
þykir þó rétt að auðvelda Friðriki
að fá frekari útrás fýrir reiði sína,
hvort heldur er með spörkum eða
öðru ofbeldi sem freistar hans. Því
fýrr getur hann vonandi snúið sér
að þeirri tegund skrifta, sem hefur
orðið honum tfl sóma og okkur og
börnunum okkar tfl ánægju.
Karl Th. Birgisson
Reiður ungur maður
Góður rithöfundur eins og
Friðrik Erlingsson veit ef-
laust að það er ekki skyn-
samlegt að skrifa eitthvað til opin-
berrar birtingar þegar maður er
reiður. Bréf hans ber öll merki þess
— það er ruglingslegt og hreint
ekki auðséð nákvæmlega hvert
hann er að fara. Ef tilgangurinn var
sá, að ausa úr skálum reiði sinnar,
þá hefur það tekizt. Ef hann var sá,
að mótmæla greininni efhislega
þannig að skiljanlegt sé, þá hefur
það að sama skapi mistekizt. Þó
þykir mér rétt, úr því sem komið
er, að gera tilraun tfl að skýra málið
frá mínum bæjardyrum.
Það er stórkostlegur misskiln-
ingur, sem Friðrik Erlingsson er
svo sem ekki einn um, að ekki sé
hægt að fjalla um fólk í fjölmiðlum
án þess að samþykki þess komi til.
Hann fer rangt með tflvísun í sam-
tal okkar um þetta — vonandi ekki
vísvitandi —, nefhflega þau orð
mín að það væri „lítið fútt“ í blaða-
mennsku að öðrum kosti. Ég er
ekki þessarar skoðunar (og notaði
aukinheldur ekki orðið „fútt“ í
samtali okkar), en ég reyndi að
koma honum í skflning um að það
yrði þá lítið sagt og skrifað nokkurs
staðar ef allt væri háð samþykki
viðfangsefnisins. Eða ímyndar
Friðrik Erlingsson sér að ffétta-
menn hringi í fólk, þegar eitthvað
fféttnæmt gerist, og spyrji: „Er þér
sama þótt við segjum þessa ffétt?“
eða „Er þér sama þótt við skýrum
ffá eftirfarandi staðreyndum?"
Þetta er of fáránleg hugmynd til að
fleiri orðum sé eytt á hana.
Það er hins vegar rétt að það
upplýsist hér og nú, að það var eftir
miklar umræður og skoðanaskipti
hér á ritstjórninni að umrædd
„Það er rétt að það upplýsist hér og nú,
að það var eftir miklar umrœður og
skoðanaskipti hér á ritstjórninni að um-
rædd grein var birt. “
grein var birt. Hún hafði þá tekið
miklum breytingum ffam og tfl
baka, verið endurskrifuð, endur-
skipulögð og endurhugsuð. Ástæð-
an var vitanlega sú að ég gerði mér
grein fýrir því hversu viðkvæmt
málið gat verið og af minni hálfu
var lögð áherzla. á að hún yrði
skrifuð án þess að neinn meiddist
af umfjölluninni. I því fólst meðal
annars að ekki stæði til að skrifa
um einkalíf nafngreindra einstak-
linga né heldur yrðu þeir nefndir
sem hefðu verið kvæntir til margra
ára. Hins vegar var tekið ffam að
einhverjir þessara gætu verið
„komnir á fast og hafi verið það
um tíma, en allir hafa þeir líka um
lengri eða skemmri tíma leikið
lausum hala“.
Þegar mér þóttu nauðsynlegir
varnaglar hafa verið slegnir var
ákveðið að birta greinina. I henni
var ekki að finna meiðandi um-
mæli um nafhgreinda einstaklinga
— og raunar ekki nein ummæli
um nafngreinda einstaklinga yfir-
leitt —, enda er ekki að finna í
reiðflestri Friðriks eina setningu
um það, í hverju hin meinta meið-
ing eða „mannorðsmorð“ er fólg-
in.
Ef það er rétt, sem Friðrik gefúr í
skyn, að ástarsambandi hafi lokið
FIMMTUDAGURINN 2. JÚNÍ 1994 PRESSAN 15