Vísir Sunnudagsblað - 07.08.1938, Side 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
f. V. Q. ‘fío^a:
Dalakotið.
Ilesturinn minn var orðinn
haltur. Ferðin sóttist seint, því
heiðin var ill yfirferðar, ýmist
eggjagrjót . eða forarflár, og eg
var fyrir löngu viltur af réttri
leið. Þokan átti sinn þátt í því.
Hún lagðist að mér á allar hlið-
ar, loddi i fötum minum og
hárunum á hestinum og blés
hrásvölum úða í andlitið á mér.
Mér var orðið ónotalegt, því eg
liafði vaðið í fæturna við að
draga hestinn upp úr síðustu
forarkeldunni. Það var ekkert
slcemtileg tilliugsun, að liggja
liti, jafnvel þótt um vornótt
væri, og eg lét því liestinn lötra
áfram, í von um að finna ein-
liverja slóð, sem liægt væri að
fylgja til mannahygða.
Alt í einu rofaði svolílið til
og eg sá, að eg var kómínn fram
á heiðarbrún. Framundan var
dalur, fullur af grárri þoku upp
á f jallseggjar, en þröngur sneið-
dngur, lítið troðinn og að mestu
grasi gróinn, lá niður fyrir
hrúnina og livarf ofan í botn-
laust þokuliafið fyrir neðan. Eg
fór af balri og teymdi Bleik nið-
ur sneiðinginn, haltrandi og
þungan í eftirdragi. Vonin um
að finna mannabústaði og fá
þar þur föt og spenvolgá ný-
mjólk, eggjaði mig áfram. Eft-
ir langan og erfiðan gang kom-
umst við Joksins niður á jafn-
sléttu og þar hvarf gatan aftur.
Eg tólc því það ráð, að fylgja
læknum, sem götuslóðin hafði
legið niður með. Elcki var það
vonlaust, að þetta kynni að vera
bæjarlæicur frá einhverju ijýh
niðri í dalnum, þar sem liægt
væri að fá gistingu og slceifu
undir hestinn.
Við Bleikur vorum alt í einu
komnir á grænan Jjala. Það gat
verið tún, þótt engin girðing
væri umhverfis það, en það var
þá snögt og illa hirt tún, og
engu líkara en það hefði verið
áburðarlaust árum saman. Og
það var einhver þúst þarna
framundan, sem gat verið bær.
Eg greikkaði sporið, en Bleikur
kærði sig ekki um að ganga úr
skugga um þetta, því hann varð
alt í einu staður, frýsaði og
spjTntj við fótum, er eg
togaði í tauminn. Eg slepti
því. taumnum og gekk nær.
Jú, þetta var bær, — ein-
lcennilegur og fornfálegur bær,
með lágkúrulegum veggjum og'
htlu bæjardyraþili. Hér var elclc-
ert hlað, því grasið greri alveg
heim að bæjardyrunum, sem
voru breiðar og lágar, varla
meira en upp i geirvörtu. Ilurð-
in var hnígin að stöfum, en í
stað þröskulds var stór, aflang-
ur steinn.
Eg barði þrjú þung liögg á
þilið, en enginn kom til dyra og
enginn umgangur eða hundgá
heyrðist inni fyrir. Eg ýtti því á
liurðina og sá inn í svartar og
dimmar bæjardyr. Það var eins
og þær önduðu á móti mér auðn
og dauða. Þetta var auðsjáan-
lega auður og yfirgefinn bær.
Ilér höfðu áður búið manneskj-
ur, sem áttu sína sögu, — ef
til vill raunasögu. Hvað liafði
gerst innan þessara veggja og
hver var orsökin til þess, að'
þetta býli hafðí lagst í eyði? Lá
iá bak við það einhver leyndar-
dómur, — leyndardómur, sem
fjöllin í lcring höfðu falið fyrir
umheiminum, fjöllin og þolcan,
— leyndardómur, sem tíminn
hafði týnt?
Eg reyndi að lirista af mér
þessar liugleiðingar, því annað-
hvort var að lialda áfram og
leita bæja neðar í dalnum, eða
láta fyrirberast í þessum eyði-
bæ, þar sem óþektar manneslcj-
ur höfðu einu sinni lifað og dá-
ið, — dáið — dáið. Hver veit
nema veggirnir andi frá sér
endurminningum um þá, sem
eru dánir, góðverlc þeirra og
glæpi, — ekki hvað síst glæpi?
Það var komin úðarigning,
þétt og látlaus rigning, ennþá
grárri og ennþá ömurlegri en
þokan. Það reið baggamuninn.
Eg spretti af Bleik og festi
beislinu um hálsinn á honum.
Það var engin hætta á að liann
stryki, eins haltur, þreyttur og
latur og liann var orðinn.
Eg gekk aftur til bæjarins og
steig af dyrahellunni niður lnitt
þrep inn í bæjardyragöngin.
•Loftið þar var þungt og sagga-
samt, með einkennilegum mold-
arþef. Eða var það nálykt?
Þeirri hugsun skaut alt í einu
upp hjá mér, að þetta væri
dauðra manna bústaður. Gat
það ekki verið, að fólkið hefði
dáið inni í bænum og lægi þar
enn, án þess að nokkur hefði
orðið þess áskynja? Eg var að
því kominn að hröklast út aft-
ur, —■ út í þokuna og rigning-
una, og halda áfram til manna-
bygða, þótt eg yrði að ganga
alla nóttina. En eg sá mig um
hönd. Ekkert var lílclegra, en að
langt væri til næslu bæja. Þetta
býli hafði sennilega lagst í eyði
vegna þess, hve afskekt það var
og' illa í sveit sett. Það væri þvi
betra að bíða þarna þangað til
veðrið batnaði og Bleilcur minn
og eg værum báðir orðnir af-
þreyttir. Það var líka hlægilegt,
að vera myrkfælinn um sjálft
Jónsmessuleytið, þótt maður
væri einn á eyðibýli og nóttin
væri að síga yfir, —■ dimm og
þunglamaleg þokunótt.
Eg þreifaði mig inn eftir
göngunum og komst loksins inn
í baðstofu. Þar var skuggsýnt
inni, en þó eklci meira en svo,
að greina mátti húsakynnin.
Gólfið var moldargólf og hrís
var lagt ofan á rekaviðarsperr-
ur í stað súðar. Tvö flet stóðu
andspænis livort öðru og voru
baðstofudyrnar aftur af öðru
þeirra, en svolítið skot aftur af
hinu. Lítill gluggi var á þekj-
unni yfir slcotinu og annar yf-
ir rúminu, sem nær var dyrun-
um. Eg þreifaði upp í það rúm-
ið og fann, að þar voru gæru-
skinn fyrir. Eg liagræddi þeim
og lagðist fyrir, cnda var eg
orðinn uppgefinn.
Mér varð litið upp í glugg-
ann yfir rúminu og varð þá svo
forviða, að eg reis upp til þess
að athuga hann nánar. Jú, það
var eins og mér sýndist, það var
elcki í lionum gler, lieldur likn-
arbelgur. Þetta var skjágluggi,
sá fyrsti, sem eg liafði séð á
æfinni. Eg hafði heyrt mjög
gamalt fólk tala um þá og vissi,
að þeir höfðu verið notaðir á
kotbæjum fyr á öldum. Hall-
grímur Pétursson liafði legið
undir slíkum skjá, þcgar liann
var að deyja úr holdsveilcinni,
eða þannig lýsti Matlhías því í
kvæðinu sínu um liann.----------
Holdsveiki! Hver veit nerna ein-
liver lioldsveikur aumingi hafi
legið hér í fletinu síðastur
manna á undan mér, — hafi
horft blindum augum, böðuð-
unx af sollnum tárunx upp í
þenna skjá og liafi dáið Iiér. Eg
stöklc franx úr rúminu og mér
rann kalt vatn milli skinns og
hörunds. En sú vitleysa, það
var búið að útrýma allri holds
veiki, síðustu leifar hennar voru
suður í Laugai’nesspítala, en í
sveitununx var hún Iiorfin fyrir
mörgum árunx. Og þessi bær
hlaut að vera alveg nýfarinn í
/eyði, því annars væru ekki
gænxskinn í rúmunxmx og heill
líknarbelgur í skjánum. Fólkið
hefir náttúi’lega flutt burt í síð-
ustu fardögum. Eg lagðist út af
aftur. Hver veit nenxa hann
væri alls ekki fax’inn i eyði.
Heimilisfólkið gæti verið á
ferðalagi og hundarnir nxeð.
Það gat meira að segja konxið
lieim í nótt.
Já, heimilsfólkið gat lcomið
lxeiin i nótt. en var nolckuð
betra að fá það heim, en að
liggja hér einn til morguns.
Ilvaða fóllc var það eiginlega,
sem bygði þenna afslcekta og.
ömurlega bæ, sem hafði af-
langan stein í stað þröskulds,
moldargólf, hríssúð og slcjá-
glugga í baðstofunni og gæru-
skinn í rúmfata stað? Gátu það
elcki verið útilegumenn? Nei,
útilegumenn voru ekki; til á 20.
öld. En ef það væru elclci
menskir nxenn? Ekki menskir
menn ? Nú, livað annað gæti það
verið? Það vantaði nú bara, að
maður tryði öllunx draugasög-
unxun, sem kerlingarnar sögðix
manni senx kraklca. Þá gæti
maður alveg eins trúað enn þá
sögunxxi um liann Rauða bola,
sem Dísa gamla sagði mér einu.
sinni.
Það seig á mig værð, en eg
hrökk upp aftur, áður en eg
hafði náð að festa svefninn til
fulls. Ilvaða hljóð var þetta?
Var það ekki lcorr eða lirygla?
Korr eins og í skorinni kind eða
lii’ygla í deyjandi manni? Og;
hvaða lykt var þetta, var það
eklci volg og væmin blóðlykt?
Eg reis xxpp í ofboði. Var eg;
konxinn í morðingjabæli?
Bjuggu Iiér illvii’kjar, sem lifðxi
á sauðaþjófnaði og morðum?
Nei, morðingjar eru ekki til á
Islandi, síst af öllu uppi í svcit.
Þar býr saklaust og gott fólk.
Maður getur alstaðar verið ó-
Iiultur, einnig uppi í afdölum.
Fólkið þar liefir ef til vill hálf
illan bifur á kaupstaðarbúum,
sérstaklega Reylcvíkingum, —
það er partur af þess pólitíslcu
trú, — en illþýði, það er það ’
ekki, heldur gestrisið og gott
fóllc lieinl að sækja, hver sem í
hlut á. Maður vei’ður ímyndun-
arveikur af að drelcka i sig út-
lent reyfararusl og lélegar lcvik-
myndir, svo maður fer jafnvel
að gruna saklaust sveitafóllc unx
fjörráð við ferðamenn. Maðui-
ler hér elclci í lxafnarhverfi er-
lendrar stórborgai’, heldur uppi
í íslenskum afdal. En Axlar-
Bjöm, bjó hann elcki í íslensk-
um afdal og myrti liann ekjci
vermennina, senx voru á leið
vestur undir Jökul? Jú, en Axl-