Vísir Sunnudagsblað - 18.02.1940, Síða 6

6
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
*
KaÖalstigum er komið fyrir í
ógurlegum flýti niður með
skipshliðinni. Ung stúlka sem
er orðin svört í framan af sóti
og reyk, hox-fir á baráttu móður
sinnar og sér loks hvernig hún
sekkur án þess að koma upp
framar. Þá rekur unga stúlkan
upp siárt örvæntingaróp og dett-
ur meðvitundai’laus niður á
þilfarið. Gamall maður með
blæðandi sár á höfði æðir fram
og aftur og kallar á son sinn.
Á hafinu — alt í lcringum
sltipið flýtur olíubrá. Það er
auðsýnilegt að olíugeymir hefir
sprungið í skipinu, og olían flýt-
ur í fögrum litum á kyrlát-
um haffletinum. Eg sé fram á,
að einasti möguleikinn fyrir mig
til að hjarga lífinu, er að þræða
mig niður einhvern kaðalstig-
ann, kasta mér til sunds og
reyna að halda mér uppi á með-
an eg get. Eg tek af mér skóna,
hálsbindið og flibbann. Eg veit
það jafnframt, að lífsvonin er
litil — og raunar engin nema
einhver skip séu stödd í næstu
nálægð sem gætu komið til
hjálpar.-------—
Eg hef náð í lieljarmikinn
bjálka og er búinn að halda mér
föstum á honum í hálfa klukku-
stund. Við erum þrír saman sem
ríðum þessari spýtu úti á reg-
inhafi. Við finnum ekki til kuld-
ans úr sjónum, en við heyrum
hjörtu okkar slá. Við dyrfumst
ekki að líta í kringum okkur, en
við komumst ekki hjá að heyra
síðustu dauðaóp sökkvandi
fólksins. Við megnum ekki að
tala, heldur ekki að hugsa. Við
getum aðeins vonað — vonað
að okkur berist hjálp — bráð
hjálp, helst á næsta augnabliki.
MaSurinn er sést á myndinni er í
vatnsheldum fötum, og enda þótt
hann svamli klukkustundum sam-
an í vatni, vöknar hann ekki. Þetta
er ný sænsk uppgötvun, en er því
mi'ður ekki komin í almenna notk-
un ennþá. Heföi greinarhöfundi
óefað liðið betur þær klukkustund-
irnar, er hann velktist á sjónum,
■ef hann hefði þá getað notast við
þessi hlífðarföt.
Mannanöfn, menning
i.
Nafnið Evripides liafði mis-
prentast. Varð þetta til að
minna mig á að eg hafði fyrir
löngu ætlað að láta í Ijós aðdá-
un mina á griskum nafnagift-
um. Hið milda skáld fekk nafn
sitt af því, að hann fæddist i
sjóferð þar sem heitir Evripos,
en það þýðir falla-, strauma-
eða kvikusund. Það er ekki ó-
líklegt, að Grikkir hafi í þeiri’i
tegund menningar, sem kemur
fram í heitum einstaklinganna,
verið öllum öðrum fremri. Heit-
in þýddu vanalega eitthvað það,
sem æskilegt þótti og aðdáan-
Við erum hættir að gera okkur
grein fyrir þvi, hvort það eru
klukkustundir eða hvort það
eru liðnir dagar frá því að við
komumst á þenna bjiálka. Við
getum búist við þvi, að hring-
iða hins sökkvandi skips dragi
okkur þá og þegar niður í djúp-
ið. Við vitum ekki og gerum
oklcur ekki heldur neina grein
fyrir þvi, hvort það væri ekki
giftusamlegasta lausnin að mega
hverfa í kjölfar skipsins niður í
botnlaust dýpi hafsins. Það er
ekki fyr en mörgum klukku-
stundum síðar, er við sitjum
vafnir í ábreiðum um borð í
fiskibátnum sem bjargaði okk-
ur úr greipum dauðans, að við
skiljum til fullnustu hvað gerst
hefir. Við erum biksvartir i
framan. Af fötunum okkar
leggur olíudaun. Hárið á okkur
gljáir af steinolíu. Við sitjum
þegjandi hlið við hlið. Enginn
okkar kemur upp orði; við get-
um ekki spurt og ekki heldur
grátið. Vesalings indverski
kyndarinn, kaupmaðurinn
breski, unga stúlkan sem var á
leið í æfintýraleit út í heiminn
og hollenski veitingaþjónninn
— nú erum við öll jöfn. Það er
hvorki talað um fátækt né auð,
vesaldóm eða metorð, vini eða
féndur. Við erum öll skips-
brotsmenn af sökkvandi skips-
bákni sem dró eitt hundrað
manns niður í djúpið með sér.
Þessar eitt hundrað manneskj-
ur veifuðu til vina sinna á hafn-
ai’bakkanum jafn glöð í hragði
og jafn örugg um óskeikulleik
framtíðarinnar, sem við liin. En
þessar hundrað manneskjur
veifa aldrei framar iá þessari
jörð, því þær lögðu i sína síð-
ustu og stærstu ferð — ferðina
þangað sem við öll förum að
lokum.
legt, að maðux’inn væri eða
hefði til að bera. Og stundum
áttu þau einstaklega vel við,
einsog þegar sá sem frægast-
ur varð og ágætastur gi’ískra
stjórnenda hét Perikles, en það
þýðir alfrægur. En vinkona
hans hét Aspasia, en það þýðir:
hin aðlaðandi, elskulega, kyssi-
lega. Eða þegár liinn mikh vis-
inda- og vitkunai-frömuður hét
Aristoteles: liið besta að sér ger.
En hið rétta nafn Platóns var
Aristokles: hið hesta frægur.
En það nafn spekingsins, sem
altaf er notað, var aðeins við-
urnefni og þýðir: breiður. En
menn greinir á um livort nafn
það eigi við breidd ennis eða
herða. — Eitt liið allrabesta
nafn grískt er Aristevs, og þýð-
ir sá sem bestur er eða best ger-
ir; en ekki hefir neinn af þeim,
sem frægastir urðu í grískri
sögu, svo heitið. Önnur eins
snild og speki og í mannanöfn-
unum grísku kom i norrænni
menningu aðeins frarn í goða-
nöfnum, og þá einkum gyðj-
anna. Nöfnin Frigg, Sif, Sjöfn,
Iðunn, Nanna taka á aðdáanleg-
an hátt fram það, sem góð kona
hefir til síns ágætis. En Syn aft-
ur á móti, það sem ekki er gott
að verða fyrir.
II.
Um gríslc mannanöfn mætti
mikið rita og fróðlega, en eg
ætla aðeins að nefna eitt til.
Alkibiades gæti þýtt: sá sem
bæði er sterkur og liugrakkur,
en þó öllu fremur: hinn ofsa-
fulli ofbeldismaður. En þessu
nafni hét sá, sem mestur at-
kvæðamaður varð í grískrí
sögu, og þó til ills. Hann var
sjálfur Aþenumaður, en varð þó
til þess að kenna Spartverjum
ráðin til að sigra Aþenuborg,
sem var komin vel á veg til
að verða heimsveldi, líkt og
Rómvarð seinna.En þó má ekld
gleyma þvi, þegar dæma skal
um Alkibiades, hversu heimsku-
lega samboi’garar lians breyttu
gagnvart honum. Þeir kölluðu
hann heim og ætluðu honum
líflát, sennilega fýi’ir lognar
sakargiftir, þegar hann var
lagður af stað sem foringi þess
leiðangurs, er hann sjálfur
hafði verið hvatamaður að, og
vafalítið virðist að sigursæll
hefði orðið með hans fonistu.
En þá liefði Grikkjum auðnast
það, sem Rómverjar urðu til að
gera seinna, leggja undir sig
Ítalíu, Karthagóborg, og svo á-
og saga.
fram. Það er nokkuð íhugun-
arvert, að í hinu mikla sögu-
verki Þúkydidess, er hin lcom-
andi heimsstærð Rómaborg,
sem hafði þó þá verið til í
nokkrar aldir, ekki nefnd
á nafn. En það er síður
ástæða til að undrast þó að erf-
iðlega gangi að sjá hvað fram-
tíðin ber í skauti sínu, þegar
þess er gætt hve illa mönnum
gengur að læra það, sem saga
fortíðarinnar ætti að geta kent
þeim. Sagan sýnir á tiltakan-
lega fróðlegan hátt hvernig liin-
ár sífeldu deilur og styrjaldir
Grikkja sin á milli urðu til þess
að eyðileggja hina merkilegustu
menningu, sem fram hafði
komið á þessari jörð. Og þó eru
stórþjóðir Evrópu nú að leika
upp aftur sama leikinn, þó að
í miklu stærra stíl sé og með
miklu stórvirkai’i eyðileggingar-
aðfei’ðum — jafnframt þvi sem
í austrinu er að rísa ægilegra
heimsveldi en nokkuð sem ver-
ið hefir áður, og hinni nauð-
synlegu forustu hins hvíta
mannkynsþáttar er hin mesta
hætta búin.
HI.
Eg leyfi mér að halda, að ó-
friður þessi, sem nú geysar,
mundi aldrei hafa komið upp,
ef til hefði verið gleggri og víð-
tækari skilningur á eðli og sögu
lífsins, og þá sérstaklega á
hinum tveimur stefnum, Hel-
stefnu og Lífstefnu, og því,
hvert leiðir liggja, eftir því
livorri er fylgt. Víst er, að nú er
verið á glötunarvegi. í ófriði og
með ófriði verður aldrei sá sig-
ur unninn sem þarf. Sigur sann-
leikans er lxið eina, sem bjarg-
að getur. En sannleikurinn, sem
er guð almáttugur þar sem
hann er þeginn og ræður öllu,
er því miður svo lítils máttar og
á svo erfitt uppdráttar á Hel-
vegi, þar sem hverskonar. lygi
og misskilningur veður uppi og
er i mestum metum.
4. febr.
Helgi Pjeturss.
— Hvaöa óttaleg hlaup eru
þetta, maöur?
— TefSu mig ekki! Eg var aS
enda við aS flytja erindi í útvarp-
ið, og nú er eg að flýta mér heim
til þess aS geta aS minsta kosti
hlustaS á niSurlagiS.