Vísir Sunnudagsblað - 10.03.1940, Síða 1

1940
ÍO. blaö
Sunnudaglnn 10. mars
JONAS SVEINSSON LÆKNIR
'Jó&ak
o.fy tóPxaksQÍthjamx.
JÓNAS SVEINSSON.
I.
Flestum eiturnautnum fylgir
ánægja og vellíðan á meðan
nautnaverkananna gætir. Öm-
urleiki hversdagslífsins liverf-
ur, og jafnvel svæsnustu þraut-
ir verða að engu. Sum þessara
efna örfa hugsunina og gera
ímyndunaraflið auðugra, — ljá
því vængi, — er flytja liinn
nautnasjúka mann inn í glæsi-
leg lönd, er hggja langt frá
veruleikanum. En það er aðeins
skamma stund, sem vænta má
slíkra verkana. Eftirköstin eru
venjulega líkamleg vanliðan og
sár Iöngun til endurtekninga
hinna hættulegu nautna. Þann-
ig fer ávalt, ef eiturlyf eru not-
uð, jafnvel um stuttan tíma.
Vitanlega eru ekki öll eitur-
nautnalyf jafn skaðleg. Sum
þeirra eru þannig, að hver sá,
er neytir þeirra að ráði, verður
óumflýjanlega þræll þeirra til
æfiloka. Önnur orsaka skyndi-
dauða, og sum eru viðsjál vegna
þess, hve liægt en örugglega þau
vinna verk sitt.
Hver skyldi eiginlega trúa
því, að liin fagra glóð vindilsins
— glóðin, sem skáldin oft
sækja til glæstar myndir —
brenni hættulegu eitri ofan i
okkur, eitri er smýgur niður í
öndunarfærin með hressandi og
bragðgóðum reyk?
í tóbaksreyknum er tóbaks-
eitrið fræga, Nikotinið, sem er,
að meiru eða minna levti, í
öllu tóbakí, hvernig svo sem
þess er nevtt. Líklega verður
það ekki vinsælt, að benda á
slíkar staðreyndir, því tóbakið
á sér dáendur á öllum aldri
og i öllum stéttum. Það er
verndað í flestum ríkjum, og
gefur öruggar og góðar tekjur
í ríkissjóðina.
Því verður eklci neitað, að íó-
bakið í öllum myndum vekur
stundargleði neytandans, en
skuggahliðar þess eru heldur
ekki fáar. Hinn óbeini tóbaks-
skattur er erfiður þeim fátæku,
og léttir pyngju flestra um efni
fram. Og það, sem mest er um
vert: tóbaksnautn spillir heilsu
manna, sérstaklega þeirra, sem
veiklaðir eru og unglinganna.
Þeir eru heldur ekki fáir sjúk-
lingarnir, sem daglega leita ráða
við sjúkdómseinkennum, sem
beint eða óbeint stafa af tó-
baksnautn.
Eins og mönnum er kunnugt,
er tóbakið í þess mörgu mynd-
um unnið úr blöðum tóbaks-
jurtarinnar, en sú jurt er ná-
skyld kartöflujurtinni. Tahð er,
að þegar Kolumbus kom til Am-
eríku fvrir ca. 450 árum, hafi
hann þar liitt fyrir menn, er
reyktu tóbaksblöð. 40 árum síð-
ar flutti maður nokkur, að nafni
Nikot, fyrstur manna fræ tó-
balcsjurtarinnar til Norðurálf-
unnar, og hepnaðist honum að
rækta jurtina. Hún er nú rækt-
uð víða um lönd, og er fullyrt,
að 90% karla og 10% kvenna i
veröldinni noti tóbak í ein-
hverri mynd, þrátt fyrir það, þó
læknar um heim allan bendi á
skaðleg áhrif þess, og þrátt fyr-
ir það, þó tóbakið kosti almenn-
ing offjár árlega, þvi yfirleitt er
tóbak dýr vara.
Nikotinið er aðal eiturefni ló-
baksins. Um það segir efna-
fræðin kalt og ákveðið: „Niko-
tin er lyktar- og litarlaus vökvi.
Sýður við 247 gráðu hita. 50
miljigrömm af því nægja til
þess að drepa meðalmann.“
II.
Það er staðhæft, að reyktó-
bak það, sem venjulega er selt,
innihaldi eitt til þrjú % af Niko-
tini, en vitanlega eru til tegund-
ir, sem eru enn sterkari. Það
má því fullyrða, að vindill, er
vegur 5 grömm, innihaldi 100
millígrömm af Nikotini, eða
tvöfaldan dauðaskamt. — En
venjulega fer aðeins lítill hluti
eitursins beint inn i blóðið, sé
reykt varlega. Það er ekki sama
hvernig menn reykja, eða
hverskonar tóbaks er neytt. Ó-
dýrt tóbak er yfirleitt eitur-
sterkara en dýrt, og orsakast
það m. a. af því, að öll verkun
dýrari tóbakstegunda er vand-
aðri, og auk þess er sérstök
meðferð notuð við hinar dýrari
tegundir, hl þess að ná Nikotin-
inu úr því. Það er tahð víst,
að ef reykt er gætilega losni
maður að mestu við eiturverk-
anir tóbaksins, sérstaklega sé
reyknum jafnóðum blásið út úr
„Þetta er glóðin, sem skáldm oft
sækja til glæstar myndir —- en hún
brennur hættulegu eitri, er smýgur
niður í öndunarfærin."
munninum. Slímhúðarþekja
munnsins og koksins er þannig
útbúin, að hún varnar því til
muna, að Nikotinið úr reykn-
um fari beint inn í blóðið.
Reyki menn hinsvegar ofan í sig
sem kallað er, fer reykjarbræl-
an alla leið niður í fínustu
lungnapípurnar, — en þar er
slímhúðarþekjan aðeins ör-
þunn og veitir lítið viðnám
gegn eitrinu. Sama máli gegnir,
sé reykt ört og sogið sterkt. Þá
má geta þess, að hættulegt get-
ur verið fyrir þá er reykja, að
renna ört niður munnvatni. I
þvi leysist Nikotinið auðveldl.
upp, fer þannig niður í melting-
arfærin og þaðan óhindrað út
í blóðið.
í þessu sambandi má nefna
atriði, er valda kann munntó-
baksmönnum hrelhnga. Hjá
munntóbaksneytendum mynd-
ast óhjákvæmilega mikið
munnvatn, og fer nokkuð af því
beint niður i meltingarfærin.
Liggur að sjálfsögðu í því at-
riði nokkur hætta. Einnig hinu,
að munntóbak geymir venju-
lega í sér meira af Nikotini en
annað tóbalc, eða alt að 5%.
Neftóbak er sú tegund tóbaks,
sem talin er einna hættuminst,
miðað við það, að ekki altof
langar tóhaksrastir séu sognar
inn í nefið í feinu.
Reyktóbaksmönnum má
segja til aðvörunar, að óholt ei-
talið að reykja vindla og síga-
rettur upp að fullu. Orsökin er
sú, að nokkuð af tóbakseitrinu
safnast smámsaman fyrir i
þeim endanum, sem tottaður er,
jafnvel full 40%, og með því
móti getur myndast nokkur
eitrunarhætta.
III.
Það er fróðlegt að veita því