Vísir Sunnudagsblað - 17.11.1940, Blaðsíða 3

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
SMÁSAGA
EFTIR
KRISTMANN
bar sig nú allajafna að' hlusta
* sem minst á mál manna, þaö
var síst til uppbyggingar, en það
sem hún heyrði svona á strjál-
GUDMUNDSSON.
segja henni frá því að gamli
heygarðurinn var fyrir löngu
jafnaður við jörðu og þúsund
hesta lilaða úr sementi og járni
komin í staðinn. Hún myndi
ekki skilja það hvort eð var,
klóraði sér bak við eyrað; —•
honum var ekki verulega ljóst
hvorn tímann hann kunni betur
við, þann gamla eða þann nýja.
Alt í einu heyrðist mjög ein-
kennilegur skarkali, sem liktist
SKIPIÐ SEM SIGLDI l' LOFTINU
Saga þessi gerðist á fögrum
sumardegi uppi i Reykjadal.
Heimilisfólkið á Brekku var
önnum kafið við heyþurk á tún-
inu. Það hafði verið rigning
undanfarna daga, en nú var sól-
skin og brakandi þerrir. Svo nú
var orðin af gigtinni. Hún var
unum, nieðan hann hélst þur.
— Jafnvel hún Guðríður gamla,
móðir hans Hávarðar, er bjó á
Brekku, kerlingartuskan sem
löngu var orðin langamma,
hafði staulast á fætur og tekið
sér hrífu í hörid, — eins og hún
var orðin af gigtinni. Hún var
búin að vera blind í f jölda mörg
ár, og skapið hafði ekki beint
batnað með aldrinum. En hún
hafði nú liug á þvi samt, sú
gamla, að fylgjast með og láta
eitthvað til sín taka í heimilis-
lífinu og búskapnum á Brekku.
Það var þó ekki þar fyrir, að
liún væri nokkurs meigandi
lengur, enda tók það elcki mikið
tillit til hennar, unga fólkið sem
var að vaxa upp! Það var öllu
að hríðfara aftur, miðað við
hennar ungdæmi, og þessir svo-
kölluðu nýju timar gerðu fólk
hæði vitlaust og brjálað! Það
kvað svo ramt að, að „drengur-
inn“ hennar, en svo kallaði liún
Hávarð bónda enn þá, þó hann
hefði tvo um sextugt, hafði
vaxið lienni aldeilis yfir höfuð
upp á síðkastið. I fyrra hafði
hann til dæmis fengið æðiskast
og rifið niður gamla hlýja torf-
hæinn, sem búinn var að standa
alla hennar æfi. Og i staðinn
bygði hann eitthvert óskaplegt
gímald úr tré og járni, sem ekki
liktist neinum mannabústað.
Það var ekki fyrir fjandann
sjálfan að rata um þelta og svo
var það svo kalt og ótjálegt, að
engu tali tók. En hún iiafði ekki
ráðið við neitt í það skiftið.
Jó, drottinn minn góður, því-
lík óráðsía! Það var sannarlega
þörf á því, að einhver sem hafði
aldur og lífsþekkingu reyndi að
halda svolítið aftur af æskunni
á þessum síðustu og verstu tim-
um, þegar all virtist vera ó
fleygiferð norður og niður, út í
sökkvandi ógöngur! Alveg var
það ótrúlegur skratti sem mað-
ur heyrði utan úr veröldinni, já,
jafnvel úr dahmm hérna! Hún
ingi var meira en nóg til þess
að hún skildi fullvel livað var á
seyði: Það leið sýnilega á loka-
þáttinn og heimsendir var ná-
lægur! —
Þetta var þungur dómur fyr-
ir gamla og farna manneskju,
víst um það, manneskju, sem
hafði lifað fyrr á tíð, þegar
vinnan var metin meira en
kjaftæðið og jörðin fékk að vera
í friði, eins og guð hafði slcapað
hana. Það var ekki nokkru iagi
líkt eins og fólk lét núna. Þarna
gengu þeir í móana, eins og
mannýgir graðungar og rótuðu
þeim upp með þessum fjanda
sem þeir kölluðu „plóg“ — og
svo reyndu þeir að innbyrla
fólki að það yxi betur á þeim á
eftir! — Það hélt nú líka, pakk-
ið liérna, — liún leyfði sér rétt
að brúka þau orð, þó það væri
út af lienni komið alt saman! —
að bara af því að hún var orðin
gömul og blind, þá væri hægt
að telja henni trú um allan
andskotann! Meðan hún sá ein-
hverja glætu, þá lét hún nú eng-
an vaða ofan í sig. — En það
var nú einmitt eitt af þvi sem
fylgdi með þessum ólukkans
ekki sens nýju tímum, að eng-
inn maður gat sagt satt orð;
fólk laug í belg og biðu og það
var alveg auðheyrt að það trúði
úr sér lyginni sjálft, enda kom
ekki fyrir að lesið væri gott orð
i lieimahúsum lengur, ekki
einu sinni á föstunni! Það var
komin í alla einhver æðisgengin
órósemi, menn þeyttust fram
og aftur í fátinu, eins og þeir
væru dauðhræddir um að ná
ekki háttum i gröfinni. Engin
liugsun eða máti i neinu, ölhi
að hraka, alt á heljarþröminni.
Jafnvel veðurfarið var um-
breytt til hins verra, sólin var
miltlu sjaldnar á himninum og
vermdi lítið sem ekki neitt!
„Hefirðu nú munað eftir að
laga hellugólfið i heygarðinum,
Hávarður?“ hrópaði hijn alt í
einu ti! sonar síns, með rödd
sem titraði af óhyggjum. —
Heygarðsgólfið hafði alla tið
verið rakasamt og þurfti að
dytta vel að því á haustin!
„Eg er búinn að þvi, niamma,"
svaraði bóndinn. Hann hafði
enn ekki liaft kjark i sér til að
auminginn sá arna. Já, hann
skildi það naumast sjálfur, en
hann Guðjón litli sonur hans
vildi nú hafa það svona; hann
var nýkominn úr búnaðarskól-
anum, blessaður drengurinn, og
þetta var nýi tíminn, sagði hann.
—■ Hávarður rétti úr sér og
þurkaði svitann á skyrtuerm-
inni; svo tók hann upp baukinn,
fékk sér í nefið og horfði hugsi
á móður sína gömlu. Hún var
sest á þúfu, með kræklóttar
hendur sínar krosslagðar á
maganum, og horfði beint í sól-
ina. Hrímgrátt hár hennar var
ógreitt og munnurinn liktist
skökku öri, undir beinberu
fálkanefinu. Hún var klæckl
eins og förukerling, öll hennar
föt'bætt og stögluð! Hann hafði
oft reynt að fá hana til að fara
í eitthvað skárra, en það var
eins og að klappa í steininn.
Það hafði nefnilega verið siðuf1
á Brekku, að leggja ekki niður
föt fyrr en búið var að slíta
þeim út, lét hún hann vita. •—
Það fór nú ekki alveg eftir þvi,
unga fólkið á bænum! —
„Þið hafið nú vonandi mun-
að eftir því að ganga vel frá
galtanum bak við fjósið!“ liróp-
aði sú gamla á ný. — Unga fólk-
ið hló, og Hávarður brosti. Það
hafði ekki verið sett hey í galta
á Brekku núna i mörg ár; hlað-
an tók alt sem heyjaðist o'g
meira til!
Hávarður bóndi snýtti sér og
andvarpaði þungan. Hann var
nú orðinn gamall og grár líka,
en það gerði svo sem ekkert til;
hér var nóg af sterkum og státn-
um karlmönnum til að taka við
af honum, þrir hraustir og
herðabreiðir synir og sjö barna-
börn. Og jörðin var vel ræktuð,
búið stórt. Alt rekið upp á ný-
tisku máta, með vélum og vís-
indum! Á dögum föður hans
voru það Ivö dagsverk fyrir
fullhraustan karlmann að stinga
upp kálgarðinn; nú var hann
tiu sinnum staerri, en traktor-
mn reif hann upp og herfaði
hann á tveimur timum! Og
þó var gaman að lifa, einnig i
þá daga, já, ekkert síður. Það
var svo sem ekki alt að hans
skapi, sem fylgdi þessum „nýju
tímuin“. — Hávarður bóndi
skruðningum af snjóflóði í
fjarska. — Hávarður hrökk
upp úr liugleiðingum sínum og
það var ekki laust við að hann
yrði dálítið óttasleginn, þvi
liávaða þessu líkan liafði liann
aldrei fyr heyrt. Hver fjandinn
sjálfur gat þetta eiginlega ver-
ið? — Það var eins og hann
kæmi úr loftinu, ofan úr há-
himni! — Nú varð liitt fólkið
Ijka vart við þetta og hætti að
starfa í svip. — Hávaðinn kom
nær og nær, en hvaðan? Allir
góndu upp í loftið, sitt í hverja
áttina; livaða skollans læti voru
þetta? — Loks kom litli Há-
varður auga á svartan dil yfir
austurfjöllunum og henti hin-
um á hann með áköfum hróp-
um. — Þetta var einna líkast
fugli og færðist nú fljótlega
nær, og skarkalinn frá því jókst
um allan helming.
Að síðustu levsti Guðjón gát-
una, elsti sonurinn, sem liafði
stúderað í framandi löndum. —
„Þetta er bara flugvél!‘“ sagði
hann yfirlætislega, eins og slíkt
væri daglegt brauð fyrir hann.
— Hávarður smjattaði á orð-
inu: flugvél? — Jú, honum var
ljóst hvað það var, liafði lesið
um það i blöðunum, þessi stór-
merkilegu skip sem gátu siglt í
lausu lofti. Hann starði á við-
undrið, með galopinn munn og
andakt í augunum, eins og við
altarisgöngu.
„Hvaða déskotans læti eru
þetta, Hávarður?“ spurði gamla
konan, og rödd hennar var bæði
gröm og tortryggin. Hún staul-
aðist á fætur, studdist við hrif-
una sína og lcjagaði í áttina til
sonar síns.
Sýninum varð orðfall og móð-
irin spurði á ný: „Ertu orðinn
mállaus, Hávarður!“ — Það
var hljómur af gráti í málrómi
hennar. „Þvi svararðu mér ekki,
barn? Er búið að sauma aftur á
þér trantinn!“
„Það er flugvél, amma mín!“
svaraði þá Guðjón, búfnæðing-
urinn.
„Flug- hvað? Vél?“ hváði
sú gamla. Þetta orð: vél liafði
hún að vísu oft heyrt, en einu
vélarnar sem hún hafði séð
voru skilvindan og saumamask-
ínan! Og í þeim apparölum