Vísir Sunnudagsblað - 19.01.1941, Blaðsíða 1

wmm'
1941
Sunnudaginn 19. janúap
3. blaö
QubmjuyJuLxh
'frxíbiDyi&sw.
Á VÍÐ OG DREIF.
Hann fer á víð og dreif —
hugur þess manns, sem hefir
þó fyrir sig að bera innri augu.
Ef svo f er, að miskviðir verða
í þessu máli minu, færi eg fram
þá vörn, að eg sé eigi til að
skrifa nema með gleraugum,
sem svo eru gerð, að annað
gleraugað gerir mig nærsýnan
en hitt f jarskygnan. Þess vegna
verð eg í aðra röndina með því
marki brenndur, að viðfangs-
efnin hillir, en á hinn bóginn
lít eg smám augum á sumt, sem
öðrum þykir mikilvægt. Hver
og einn verður að koma til dyr-
anna eiiis og hann er klæddur,
eða gleraugum búinn. Og læt
eg þessar afsakanir gilda.
Eg byrja þá á Sölva Helga-
syni.
Tveir merkishöfundar hafa
nú hlaðið undir Sölva með 1000
blaðsiðum pappírsins, og er
Sölvi með þvi móti orðinn
þeirrar náðar aðnjótandi, sem
eyjarnar bera frá borði, þær
sem hillir svo, að þær eru heit-
meyjar loftkastala. Bólu-
Hjálmar afgreiddi Sölva með
ódýrara hætti — einni fjögurra
lina vísu, og mun hann hafa
ritað hana með krit á óheflaða
rúmbrík, pappírslaus þá, sem
oftar. Þess vegna segi eg nú —
með Þorhalli biskupi: „Eg sé
eftir pappírnum." En vísa
Hjálmars var og er enn ódýr.
En hún mun þó seint fyrnast
eða aldrei, af þvi að hennar
sannleikur hittir naglann á höf-
uðið eða hitti markið með ör,
sem ekki kunni að geiga á flug-
inu:
Heimspekingur hér kom einn
í húsgangs klæðum,
með gleraugu hann gekk á
skíðum,
gæfuleysið féll að siðum.
Þessi dæmalausa lýsing, eink-
anlega sú, sdm felst í siðustu
Ijóðlínunni, gerir grein fyrir
því, að Sölvi hafi verið smið-
ur sinnar (ó)gæfu. Þarna vant-
ar þó Júllu í bakpoka Sölva,
til þess að lýsingin sé fullkom-
in. Formáli Daviðs að skáldsög
unni um þennan heimspeking,
er að vísu listaverk. En Hjálm-
ar hefir með einni ör hitt þann-
ig í markið, miðdepil þess, að
eigi verður á betra kosið.
Ekki vex vegur heimspekings-
ins við það, að bera á bakinu
um refilstiguna kvenkyns-hálf-
vita, sem er frilla hans. Mér
virðist sem merkilegar skáld-
gáfur taki niður fyrir sig og
kasti verðmætum á glæ, þegar
30.000 króna eða þar um bil er,
„kostað upp á" Sölva, það er,
skoðað frá skynseminnar sjón-
arhól, varhugavert að stinga
sneiðar bjargálna bændum fyr-
ir það að taka umrenningum
dræmt. Bændur í landi voru
hafa orðið sjálfbjarga með
einu móti: harðri æfilangri
vinnu og þrautseigri sparsemi.
St. G. þekkir vel að búskapur-
inn er: „Nurl á landi". Þar ber-
ast al drei höpp upp í hend-
ur. —
Flækingar þjóðar vorrar
voru allir i augum iðjubænda
landeyður. Þjóð vor hefir lif-
að gegnum ótal hörmungar
fyrir tilstilli ráðdeildarbænda.
En húsgangsmennirnir rýrðu
möguleikana til þess að þjóðin
gæti tórt — svo ekki sé fast-
ara að orði kveðið.
Gáfuðu flakkararnir verða
ekki varðir með þeirri rök-
semd, að sérgáfur þeirra hafi
verið þess valdandi, að þeir
gátu ekki sætt sig við algenga
vinnu. Margir sérgáfumenn
hafa orðið að brjóta odd af of-
læti sínu með iðjuhöndum:
Stærðfræðingurinn i Þórorms-
tungu var bóndi og vann með
hörðum höndum. Bólu-Hjálm-
ar tók einyrkja búskap fram
yfir flakk — og var hann eitt
hið mesta og sérkennilegasta
skáld, sem Island hefir alið —
eða svelt —. Svo mætti lengi
telja. Sölvi, Níels skáldi, Helgi
fróði og allir hinir gátu unnið
eigi síður — líkamlega vinnu
m
— en Jón i Þórormstungu og
Hjálmar, og því fremur, sem
þeir voru eigi nema annarar
handar menn stærðfræðingsins
og skáldsins. Vesalings „gáfna-
flækingarnir", sem Matthías
nefndi svo, eru betur geymdir
undir mosanum en í bókmennt-
unum. „Gæfuleysið féll þeim
að síðum" fyrst og fremst
vegna þess, að þeir vildu ekki
leggía a sig °^* áreynslunnar.
En allir menn verða „þann
djöful að draga", sem orðið
geta menn með mönnum,
hvaða fótfestu, sem þeir kjósa,
vilja eða sætta sig við.
Merkilegasta efni, sem borið
hefir á góma i utvarpinu langa-
Iengi, er að mínu viti frásögn,
sem Sigurður Einarsson las
upp úr Bauðskinnu sira Jóns
Thorarensens, um Kristján for-
mann í Kotvogi — vinnumann
— formann — sem var mikil-
menni, hjá bónda, sem var
mikilmenni, og áður þjóðkunn-
ur. Rristján þessi var formað-
ur í hálfa öld, allsendis sjálf-
lærður (ef til vill ólæs) í sjó-
mannafræði, aflasæll, misti
aldrei mann eða skip, speking-
ur að viti, veðurglöggur, fríður
sýnum og forvitri. Sagan er
jafnvel orðuð sem efniviður-
inn var góður. Eg sat lengi
hugsi, eftir að sagan var sögð,
og hugsaði margt, m.a. á þessa
Ieið:
Því eru svona menn aldauða
nú — stórmenni slík sem Ketill
í Kotvogi og Kristján formað-
ur, menn sem menntunin hlóð
ekki meira undir en það, að
varla lærðu að stafa né draga
til stafs. Þó urðu þeir mikils-
háttar menn í sjón og raun,
hetjur og hugumstórir. Eða er
þvi til að dreifa, að þeir sé
margfaldaðir i frásögninni —
látnir hilla í blámóðu fjarsk-
ans?
Grímur á Bessastöðum kveð-
ur:
Undir liðið afrek hillir,
oft það mönnum sjónir villir.
Jóhann Sigurjónsson endur-
segir þetta sama i Fjalla-Ey-
vindi, vængjar hugsun Gríms
með bláum fjöðrum, ef svo
mætti að orði kveða:
„Fjarlægðin gerir fjöllin blá
og mennina mikla."
Sigurður Nordal skákar sjálf-
um sér og Jóhanni undir lög-
mál bláa fjarskans i athyglis-
verðri ritgerð nýlega, sem tíma-
rit Máls og menningar flytur.
Hann setur m. a. fram þá hugs-
un eða skoðun, að Jóhann hafi
fengið Ijóðagerðargáfu í vöggu-
gjöf, fremur en hæfileik til
sj ónleikagerðar.
Mér er kunnugt um, að Jó-
hann reyndi leikritagerð á
barnsaldri, áður en hann
reyndi ljóðagerð. Á þeim tíma
kunni hann enga grein á höf-
uðstöfum né stuðlasetning. En
þann föðurarf hafði Egill
Skallagrímsson á hraðbergi
f jögurra vetra að aldri. En Jó-
hann var kominn á 10. eða 12.
ár, þegar hann nam á Laxa-
mýri að vinnumanni þar, vís-
indi ljóðagerðar. Krókur skáld-
gáfu Jóhanns beygðist allra
fyrst að leikritasmíð. Og þar
með er það nokkuirn veginn
vist, að hann var fyrst og
fremst leikritaskáld.
En Jóhann hefði aldrei orð-
ið leikritaskáld, ef setið hefði
alla æfi á heimahögum eða
hlotið erfiðisvinnu-hlutskipti
Bólu-Hjálmars, St. G. St. eða
annara skáld-bænda. Og það
er vafamál, hvort hann hefði
orðið ljóðskáld i þeirra sporum
staddur. Jóhann hefir að vísu
gert 2 eða þrjú smákvæði, sem
eru perlur — á þroskaárum
sínum. En erfðagáfa hans í
þeirri grein var eigi ríflegri en
svo, að á skólaárum (tvítugs-
aldri) kvað hann bláþunna
góðtemplarasöngva, sem lesa