Vísir Sunnudagsblað - 15.06.1941, Blaðsíða 1
1941
Sunnudaginn 15. júní
24. folad
Pétur Jónsson frá Stökkum:
»I*|ódiiátíðarvedrid«
Gamlir menn, sem muna ár-
ið 1874, nefna það oftast „þjóð-
hátíðarárið“, sökum atburða
þeirra, er þá gerðust, og sem eru
svo kunnir, að óþarfi er að gera
þá hér að umtalsefni.
Um mánaðamótin júlí og
ágúst á téðu ári fóru átta
menn úr Hergilsey á tveim
bátum út í Oddbjarnarsker,
sínir fjórir á hvorum; ætl-
uðu þeir að stunda þar flyðru-
veiðar nokkra daga. Á öðrum
bátnum voru þrír bræður, sem
hétu: Árni, Guðmundur og Jón;
fjórði maðurinn hét $næbjörn
og var Jónsson. Allir voru menn
þessir tápmenn miklir og á létt-
asta skeiði. Jón var þeirra yngst-
ur, hann var þá á 17. ári, hinir
þrir voru um og lítið yfir tvít-
ugt. Jón var síðar nefndur Sauð-
eyingur að kenningarnafni.
Hann var atorkumaður með yf-
irburðum. Hann fór til Ame-
i'íku og hefir vei'ið á lífi til
skannns tíma. Árni var elztur
þessara bx-æði-a; hann var for-
maður á þeim bátnum.
Formaðurinn á hinum bátn-
um var Snæbjörn Kristjánsson,
sægarixui'inn þjóðkunni. Hann
var þá um tvítugt, en þó full-
orðinn að þroska og fyxúr-
hyggju. Á bátnum voru auk
lians: Unglingsmaður, Þoi’lákur
að nafni ,Ólafsson, æltaður af
Rauðasandi, Brandur Jónsson,
fulltíða rnaður. Nokkrum árum
síðar var liann einn rneðal
þeirra, sem fórust af Snæbirni
við Hellissand undir Jökli. —
Þi'iðji hásetinn var unglings
stúlka, sem Kristín hét Sveins-
dóttii’, ættuð úr Flatey. Hún var
þá á 17. ári. Á þeim bátnurn
þótti ekki jafn samvalið lið að
hreysli sem á hinum .
Mox-guninn eftir að þeir komu
í Skei'ið, var gott sjóveður. Báð-
ir bátai’nir fóru þá í róður, og
sóttu suður af Skerinu um hálfn
viku sjávai', eða þar unx bil, og
lögðust þar í flyðrulegu.
En er þeir höfðu legið nokkra
stund, laust allt í einu á norðan
áhlaupsveðri svo hvössu, að
engin tiltök voru að ná Odd-
bjarnarskeri, því að veðrið var
beint unx linífil þangað.
Skömmu eftir að veðrið skail
á sáu þeir, Snæbjörn og bátvei’j-
ar lians, að Árni leysti upp,*)
vatt upp segl og sigldi suður á
flóann.
Báturinn, sem Snæbjörn var
á, var fremur ,,kvikui’“**) sem
kallað er, og liafði lilla segl-
festu. Þeir liöfðu að sönnu feng-
ið eina spröku allvæna. Snæ-
birni sýndist þvi ói'áð að hleypa
suður yfir flóa, en réði af, að
reyna að liggja af sér veðrið.
Þeir lágu svo þarna það sem
eflir var dagsins, nóttina eftir
og fram á næsta dag, nær há-
degi. Lægði þá veðrið nolckuð,
svo að Snæbii’ni virtist ekki
vonlaust um, að voðhæft myndi
vera. Þeir félagar voru þá all-
mjög aðþrengdir, bæði af vos-
búð og sulti, þvi. að þá tíðkaðist
ekki að hafa með sér nesti í eins
dags róður, annað en blöndu til
drykkjar. Legustrengur þeiiTa
var þá og orðinn svo lúður og
teygður, að óvíst var hversu
lengi að hann dygði úr því. Snæ-
björn réð því af að leysa upp,
í’ifa seglið og í-eyna að slaga
upp undir Skerið. En er seglið
kom upp, reyndist veðrið lítt við
leggjandi. Og er þeir höfðu tek-
ið fjóra slagi, liöfðu þeir frem-
iu’ fjarlægst en nálgast Skei'ið.
Tóku þeir svo fimmta slaginn
og létu hann standa suður R
Bjarneyjarál, en þangað munu
vera sem næst 7 sjómílur, og
svo þann sjötta vestur aftur, og
náðu þá undir „Bjálfatanga“,
yzta tanga Oddbjarnarskers. —
Síðar sagðist Snæbirni svo frá,
að í það sinn hefði hann teflt
djarfast á siglingu á æfi sinni,
siglt bókstaflega upp á líf og
dauða. Því oft liefði báturinn
þá ausið sig sjálfur.
Þegar kom að Bjálfatanga,
var seghð fellt og tekið til ára,
*) Létti akkeri.
**) Valtur, óstöðugur.
en hvernig sem Snæbjörn skip-
aði liásetum sínum, fékk hann
ekki fullróið á móti sér, og
livorki gekk né rak, þar til að
hann lét þrennt fara á annað
borðið, en var einn á hitt, en
varð þá að láta slá upp á þá þre-
menningana. Með þessu móti
náðu þau lendingu í svo nefnd-
um „Ketilvog“, sem er austan
megin Bjálfatangans. Einstöku
sinnum er lent þar, þegar ekki
næst í réttu lendinguna norðan
megin skersins sökum ofviðris.
Þegar Snæbjörn leysti frá sér
bróklindann þar í sandinum,
var hnédjúpur sjór í brókinni.
Taldi liann að það hefði að
miklu leyti stafað af þvi, að
liann hafi lengst af verið fram
á, meðan þeir lágu, til að lita
eftir legustrengnum, gefa út og
draga inn eftir ástæðum, og orð-
ið því fyrir mestri ágjöf. Mjög
dáðist Snæbjörn æ siðan að tápi
Kristínar, því liún var lítt útbú-
in i ferð þessari. Var að sönnu
í skinnstakki, sem hlíf að ofan-
verðu, en að neðanverðu var
liún aðeins í tveim vaðmálspils-
um, en buxnalaus. Brandur var
að mestu þurr, enda alhlífaður,
en þó lakast á sig kominn þeirra
skipverja. Þegar báti liafði ver-
ið hjargað, var gengið til búðar,
undin föt og skift um eftir föng-
um'og malast, en þá var ekki
betur búið en það, að þeir liöfðu
ekki eldfæri. Snæbjörn vissi að
Árni álli eldfæri í kofforti sínu.
Hann sagði: „Eg brýt upp koff-
ortið hans Árna, hvort sem
liann er lífs eður liðinn." Þetta
fór fram, samkvæmt áætlun.
Snæbjörn náði eldfærunum.
Kristín hitaði kaffi, allir drukku
og hresstust vel. En Brandur
var þá svo af sér genginn, að
hann gat ekki drukkið kaffið
hjálparlaust.
Næsta dag var komið alfært
veður. Þá komu þeir Árni heilir
á húfi. Þeir höfðu náð Hösk-
uldsey, ef þeir hleyptu suður. Á
leiðinni fengu þeir áfall, svo að
um það bil hálf fyllti. Jón var i
aftasta rúmi og átti að ausa. En
Pétur Jónsson.
er áfallið kom féllust honum
liendur og segir „Guð hjálpi
mér, við förumst“. Árni bróðir
hans var við stýrið og hélt
skautbandi seglsins með annari
hendi. Það var alldigur kaðall.
Hann slær af afli miklu kaðal-
endanum á herðar bróður síns
og segir: „Austu, helvítið þitt.“
Jóni svall móður og jós allt
livað af tók. Eftir það gekk allt
slysalaust. Þeir lentu í Hösk-
uldsey um kvöldið heilu og
höldnu. Yoru þar um kyrt næsta
dag og komust síðan heim sam-
kvæmt áður sögðu. Hvérsu
lengi þeir félagar dvöldu í Odd-
bjarnarskeri í það sinn eftir
þetta, fylgir ekki sögu þessari,
en siðan kölluðu þeir áhlaup
þetta „Þjóðhátíðarveðrið.“
Heimildarmenn að ofan-
skráðri sögu eru þau Snæbjörn
hreppstjóri Kristjánsson og
Kristín Sveinsdóttir. Þau sögðu
hana þeim, sem nú ski’ifar hana.
Hvorugt lieyrði til annars, og
bar þó nákvæmlega saman,
jafnvel í hverju smáatriði.
Síðar lét Snæbjörn svo um
mælt, að þetta hefði verið sín
versta slarkferð á sjó. Og þótt
að hann legðist að lokum lík i
sjó, myndi það ekki verða erfið-
ara. Líkast til þó, að undan-
teknum mannskaða-róðrinum
undir Jölch, sbr. sögu hans.