Vísir Sunnudagsblað - 22.06.1941, Blaðsíða 2

2
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
mínál. Eg geri ráð fyrir að allir
sé heilir á liúfi ... .“¥)
Eg lagði frá mér heyrnartól-
ið. Sjálfsmorð? Hvers? Eg von-
aði að þetta mundi reynast
venjuleg slúðursaga íasista-
blaðanna. Þær voru margar um
þetta leyti.
Eg sneri mér aftur að hréf-
unum. En tveim klukknstund-
um síðar kom einn starfsmanna
sendisveitarinnar á harðahlaup-
um inn í skrifstofuna með
kveldblað i höndunum. Hann
var náfölur.
„Gamarnik hefir framið
sjálfsmorð!“ sagði hann.
Hvorugur okkar lét í ljós hin-
ar raunverulegu tilfinningar
okkar. Rússneskir stjórnmála-
erindrekar höfðu lært það, að
sýna aldrei tilfinningar síirar,
jafnvel ekki hinum heztu vin-
um sínum, hvað sem gerðist. Eg
las fréttina í blaðinu og svaraði
eins rólega og mér var unnt:
„Við verðum að híða fréttana
frá Moskva. Djöfullinn má vita
hvað getur komið fyrir.“
Sama kveldið safnaðist starfs-
fólk sendisveitarinnar saman til
þess að hlusta á útvarpsfréttirn-
ar frá Moskva, eins og venju-
lega. Við töluðum saman og
reyndum jafnvel að gera að
gamni okkar. Enginn þorði að
nefna það, sem honum lá þyngst
á hjarta. Svo heyrðist rödd út-
varpsþulsins i Moskva. Neðan-
jarðarbrautinni miðaði vel á-
fram, sagði hann. Flokksþing
sat á rökstólum. Hann las upp
tölur viðvíkjandi liúsbygginga-
sókninni og síðustu lieildartölur
járnframleiðslunnar. Síðan
sagði hann, án þess að hreyta
um rödd: „Gamarnik, fyrrum
meðlimur miðstjórnar flokks-
ins, hefir framið sjálfsmorð af
ótta við, að upp mundi komast
um and-sovietiskan áróður ....
Veðurfregnir .... liorfur á
morgun .... “
Svo yfirmaður útbreiðslu-
málanna í hernum var dauður.
Gamarnik var gamall bolsivikki,
stóð framarlega í október-bylt-
ingunni og milljónir Rússa
þekktu liið langa andlit hans
með mikla skegginu.
„Horfur á stormi í Moskva,“
sagði þulurinn að lokum. Mér
fannst liann segja meira en satt.
Næstu daga varð eg betur var
við hinar yfirvofandi ógnir. Frá
Moskva komu verri fréttir.
Tukhachevsky, markskálkur, og
sjö frægustu hershöfðingjarnir
*) Hinir þrír undirráðherr-
arnir voru skotnir liver á fætur
öðrum næsta misserið eftir
sjálfsmorð Gamarniks.
voru skyndilega liandteknir.
Það var tilkynnt opinberlega, að
réttarhöld liefði farið fram fyrir
luktum dyrum, mennirnir
dæmdir fyrir landráð og teknir
af lífi. Við heyrðum þul
Moskva-úlvarpsins lesa upp á-
lyktanir samþykktar af fjölda
funda verkamanna, listamanna,
vísindamanna og námsmanna.
Gamla tuggan frá fyrri réttar-
höldum var þarna komin aftur.
Hinir líflátnu voru „fasistasvik-
arar“, „óðir liundar“, „úrhrök
mannfélagsins“ og „óþrifadýr.“
Eg vissi betur. Eg hafði þekkt
flesta liinna líflátnu manna.
Síðustu árin höfðum við Tuk-
haclievsky, sigurvegari Kolch-
aks, aðmíráls, og yfirhershöfð-
ingi gegn Pólverjum, verið nán-
ir vinir. í Moskva liafði eg haft
nána samvinnu við hann. Mér
þótti vænt um og bar mikla virð-
ingu fyrir Ouborevich, sem vav
ef til vill mesti snillingurinn af
þessum ágætu hermönnum.
Haiyi hafði sigrað Denikin árið
1920 og síðustu livítu hersveit-
irnar í Síberíu árið 1922. Hann
var sá fyrsti, sem stakk uþp á
að Rauða liernum væri fengin
vélahergögn. Þeir voru fleiri
— Yakir, Primakov, Eydeman
og Korlc. Allir höfðu getið sér
góðan orðstír í byltingunni og
horgarastyrjöldinni: Nú ásakaði
Stalin þá fyrir landráð, fyrir að
hafa staðið í samningamakki
við Þýzkaland. Hugur þeirra og
föðurlandsást voru mér of vel
kunn, til þess að eg tryði þessum
ótrúlegu ásökunum.
Nokkrum dögum síðar kom
emhættismaður í utanríkisráðu-
neytinu, gamall vinur minn, frá
Moskva. Hann sagði mér frá
ýmsu, sem hlöðin höfðu ekki
hirt, Eg frétti að yfirmaður
minn fyrrverandi, Hekker, hers.
höfðingi i landvarnaráðuneyt-
inu, væri horfinn. Að um 20
liinna yngri hershöfðingja, sem
stjórnuðu ýmsum deildum lier-
foringjaráðsins og voru skóla-
hræður mínir frá herskólaniun í
Moskva, hefði að sögn verið
teknir af lífi. Að hundruð liátt-
setlra herforingja, tengdir hin-
um myrtu böndum margra
ára samvinnu, hefði verið teknir
höndum.
Einu hershöfðingjarnir, sem
eitthvað kvað að og enn voru á
lífi voru markskálkarnir Yegor-
ov og' Blucher, Orlov aðmíráll,
Alksnis, hersliöfðingi, j’firinað-
ur flugliðsins, og Mouklevich,
fyrrverandi flotaforingi. (Þegar
eg rita þetta hafa þeir allir verið
skotnir eða hafa liorfið).
Næstu dagana eftir aftöku
liinna 8 hershöfðingja minntist
enginn í sendisveitinni á þenna
harmleik einu orði. Eg gat ekki
framar sofið. Mér liefir aldrei
fundizt himininn eins þungbú-
inn og'liinn heiði himinn Grikk-
lands. Eg vissi að enginn vafi
var lengur mögulegur. Mála-
ferlin reyndust ekki, eins og
vonað hafði verið, á enda, lield-
ur var þctta aðeins byrjun
þeirra. Stalin var staðráðinn í
þvi að uppræta allt, sem minnti
á byltinguna, sem liann liafði
átt svo lítinn þátt í. Hann gat
þetta aðeins með einu móti —
með því að uppræta alla gömlu
bolsivikkana, sem þekktu for-
tíðina, og grafa með því hina
sósíalistisku drauma, sem hald-
ið höfðu lífi og fjöri í gömu
bolsivikkurium.
. Nokkurum vikum áður liafði
eg' verið að ræða við gríska
stúlku, húsameistara í Aþenu-
borg, sem mér þótti vænna um
en nokkra aðra manneskju, um
framtið okkar í Rússlandi.
Hvernig gat eg gert henni skilj-
anlegt, að allar framtíðarvonir
minar væri að engu orðnar?
í sendisveitinni gekk allt sinn
vanagang. En loks gat eg ekkí
stillt mig lengur og eitt kveldið
sagði eg skyndilega við einn
starfsmanninn: „Hvað er eigin-
lega að gerast þar? Þetta er
liræðilegt. Bezlu mennirnir —
blóml liersins — teknir af lífi!“
Eg reyndi að stilla mig. „Við
skulum taka okkur göngu.“
Eg greip í handlegg honum og
við fórum út. Á göngunni sagði
eg lionnm frá öllu því, sem
kunningi minn í utanríkisráðu-
neytinu hafði sagt mér.
Eg minntist á, þegar Tuk-
hachevsky hefði komið opinber-
lega fram í síðasta skipti. Það
var við*hersýninguna á Rauða
torginu 1. maí, sex vikum fyrir
dauða lians. Tukhaclievsky var
þá nýbúinn að frétta, að hann
ætli ekki að vera fulltrúi Soviet-
ríkjanna í London við krýningu
Játvarðs konungs 8., eins og
fyrst liafði verið ákveðið. Orlov,
aðmíráll, átti að fara í lians stað.
Þetta var dómurinn yfir Tuk-
liachevsky. Það var öllum ljóst.
1. mai liafði hann gengið þreytu-
lega yfir Rauða torgið. Hann
stóð einn út af fyrir sig á pall-
inum, sem ællaður var mar-
skálkunum, til liægri við graf-
reit Lenins. Enginn virti hann
viðlits. Enginn liinna viðstöddu
foríngja þorðu að liætta á að
tala við yfirhershöfðingjann,
sem hafði fallið í ónáð hjá
Stalin.
Hann var fölari en venja var
til, þar sem hann stóð þarna
lireyfingarlaus á pallinum. Hann
sá liermenn Rauða hersins, sem
liann liafði lijálpað til að skapa,
ganga framhjá í síðasta skipti.
Skömmu eftir þetta skýi'ðu
blöðin frá því, að Tukhachevsky
liefði látið af störfum sem að-
stoðarmaður Voroshilovs og
hefði verið gerður herforingi
Volga-héraðsins. Jafnskjótt og
liann var kominn til aðseturs-
Rússneskir hershöfðingjar
heilsa „Rauða hernum“ á hersýningu í Moskva. Flestir þessara hershöfðingja hafa verið drepnir.
Annar maður frá hægri er Voroshilov: Þriðji inaður frá hægri er Budjonny. Annar maður frá
vinstri er Tukhachevsky.