Vísir Sunnudagsblað - 03.05.1942, Qupperneq 1

1942
11. blaö
Sunnudaginn 3. mai
vÍNliiiiii á
Eftir Ragnar Ásgeirsson
N«rðiir-§|álandi.
í ii.vjn
„Flyv, flyv fugl over Fure-
söens vove.“
Þannig byrjar Christian
Winther hið fallega kvæði um
eitt fegursla stöðuvatnið á Norð-
ur-Sjálandi. íslenzk alþýða hefir
áratugum saman sungið: Svíf
þú fugl, yfir sævardjúpið viða,
án þess að vita að það er F uresö,
sem, hlés skáldinu þessa línu í
brjóst.
Við enda þessa stöðuvatns er
lítil járnhrautarstöð, sem heitir
Holte, og á stéttinni meðfram
járnbrautarteinunum beið minn
nýi húsbóndi eftir mér, um liá-
degisbilið, einn góðan veðurdag
rétt eftir miðjan júlí. Hann átti
heima i þorpi — 3—4 km. frá
járnbrautarstöðinni— sem bar
nafnið Sölleröd. Hann var mað-
ur i meðallagi hár og heldur
grannur, með stórar vinnuhend-
ur. Eg hafði lítipn farangur með
og við lögðum af stað gang-
andi, fyrst upp allmörg þrep,
sem lágu upp bratta brekku og
vorum þá undir eins komnir inn
í gamlan, dimman beykiskóg,
þar sem gamalt, visið lauf lá á
jörðinni og hvergi sást sting-
andi strá. Eftir nokkra stund
komum við út á grjótlagðan veg,
sem lá yfir brekku, sem heitir
Geels Bakke (Gilsbakki), en
skógurinn heitir Gilsskógur. Við
héldum yfir veginn og inn í
skóginn hinummegin og eftir
nokkra stund tók við ungskógur
úr greni og birki. Þarna var dá-
samleg tilbreyting á ekki lengri
leið. Svo tók við gamall, þéttur
greniskógur, sem hleypti engum
sólargeisla í gegnum hið dökk-
græna, þétta barr. Þar var hálf-
rökkur, alltaf, á öllum tímum
árs, drungalegt og draugalegt. Á
slíkum stöðum í víðáttumiklum
skógum grípur menn stundum
skógarhræðsla, ein tegund
myrkfælni, eða ótta, við það,
sem menn vita ekki hvað er. En
nú var hábjartur dagur og við
vorum tveir saman, og þetta var
alfara vegur.
Eftir um tuttugu mínútna
gang vorum við komnir í rjóð-
ur í jaðri skógarins. Þar byrjar
Sölleröd. „Böd“, sem svo ótelj-
andi staðarnöfn í Danmörku
enda á, þýðir i’jóður, og til forna
voru skógar þar svo miklir, að
menn, sem vildu festa bú, urðu
að ryðja mörkina fyrir bústaði
og akra.
Húsbóndi minn hét Fredei'ik-
sen og var fæddur og uppalinn
á þessum slóðum, ættaður úr
næsta rjóði'i, sem heitir Överöd,
sonur „gamla Fredei'iksens“
garðyrkjumanns þar og liafði
verið lengst með föður sínum,
en liafði nú fyrir þrem árum
tekið sér land í Sölleröd og byrj-
að þar fyrir eigin reikning —
á einni „tunnu“ lands. Á lóðinni
sinni hafði hann byggt sér lítið
hús til íbúðar, fyrir sig og sína,
konuna og börnin tvö. Og lifði
af sinni litlu garðju'kjustöð og
af að búa til gai’ða og irða um
þá, fyrir efnafólk frá Kaup-
mannahöfn, sem átti eða lét gei-a
sér sumarhús í Sölleröd, sem er
víðkunn sókn vegna náttúrufeg-
urðar.
Þegar við komum í hlaðið
kom snai'leg kona, varla í með-
allagi liá, en þess hi’eiðai’i, út ög
tók lii'austlega í höndina á mér
og bauð mig velkominn. Þetta
var frú Frederiksen, húsmóðir-
in. Það fór töluvert .fyrir henni,
það sá eg strax og mér leizt svo
á hana, að hún nxyndi vei’a bæði
glaðlynd og væn. Hjá Fredei'ik-
sen var eg nú ráðinn unj óá-
kveðinn tínxa og skyldi liafa 15
krónur i laun á rnánuði og „allt
fritt“, eins og það er orðað þar-
lendis. Þetta var mikil breyting
frá þvi, sem var, fyrir mig, sem
var búinn að púla kauplaust i
tvö ár í Hróarskeldu, við sult ög
seyru. Og húsmóðirin var ekki
spör á rnatinn við mig fyi’sta
daginn, þar var nóg af honum,
og hann var góður.
Næsta morgun byrjaði eg svo
að vinna, Idukkan 6, eins og sið-
ur var á því heimili. Það var í
gárði eins stórkaupmannsins frá
Höfn. Allt í ki’ingum gai'ðinn
var foi'kunnar fagurt limgei’ði,
sem þurfti að klippa tvisvar
hvert sunxar. Og nú átti að
klippa það í annað sinn. Eg
hafði aldrei snert á limskærum,
eða slíku vei ki —og nú var mér
sagt að klippa gerðið og hvei'gi
mátti vera .lægð eða dæld, þegar
það væri búið. Mér tókst að gera
það svo vel, að húsbóndi minn
var ánægður og eg hækkaði und-
ir eins í virðingu hjá honum fyr-
ir vikið. Yinnan var full af til-
breytingum lijá þessum hús-
bónda mínum og liann var alltaf
með sjálfur, í öllu.
Svo leið að fyrsta sunnudegi,
sem eg var þar, Eg svaf fi’am
undir morgunverðinn og fór svo
á fætur. Eftir að eg liafði borðað
kom húsbóndinn, klóraði sér á
bak við eyrað og sagði: „1 dag
er sunnudagui’, — og þú liefir
ekkert að gera; þú gerðir víst
ekkert þarfara en að koma með
mér út í garðinn iians Madsens
og hjálpa mér að tina kirsuber
af nokkrum trjám, — það tekur
ekki langan tíma.“ Það var sjálf-
sagður hlutur að vei’ða við þeirri
bón. En við vorunx ekki búnir
að tína af trjánunx lians Mad-
sens fyr en undir kvöld. Og
næsta morgun byrjuðum við aft-
ur að vinna ldukkan sex. Si’.nnu-
daginn þar á eftir þurfti eg enn
að hjálpa Frederiksen við eitt-
livað smávegis, „al' þvi að eg
liafði ekkert anxxað að gera“,
eins og liaixn sagði. Og svona
var það svo áfram flesla sunnu-
daga, nxeðan eg var þar. Frede-
riksen var alltaf sívinnandi sjúlf-
ur og gat eklci lxorfl á iðjulausa
íxienn íxálægt sér. Síðar, er eg
hefi lxugsað til þessa tínxabils,
hefir nxér ofl fundizt, að lianxx
hafi verið haldinn af vinnuæði.
Jafixvel á stói'hátíðunx þóttist
hann þurfa að vinna eitthvað, t.
d. á annan í páskum og hvita-
sunnu, og fannst honum eg ekki
gera neitt þai’fai'a en að hjálpa
sér við það. Eg gerði það oftast
með glöðu geði, því þau hjónin
voru mér góð — og voi-u efna-
lítil, þrátt fyx’ir allt pixl, unx
þessar mundir.
Og alltaf var íxóg af mat.
„Éttu, strákur!“ sagði Fi’edei’ik-
sen, „amxars geturðu ekki unn-
ið.“ og eg át, og eg vann og nú
fór að togna úr mér, en eg hafði
vaxið litið í Hróarskeldu. Eg
fékk allt senx eg þui’fti, var skoð-
aður seixi nxeðlimur liimxar litlu
fjölskyldu og svaf á legubekk
inni i stofunni. Eix íxxánaðai'-
kaupið sá eg aldrei í peningum,
liúsbóndi nxiixn sagði að eg hefði
ekkert við þá að gera. Föt fékk
eg eftir þörfum, svo eg vai’ð nú
aftur sænxilega til fara.
Eixxu sinni varð húsbóndi
minn reiður — eða gramur út
í nxig. Eg hafði einhvei'ixveginn
koxxiizt yfir aura og keypt mér
bók að lesa. Lagði haixn mér þá
það heilræði, að eyða ekki pen-
inguixx „i svoleiðis“. Mun eg hafa
fylgt því meðaix eg var þar —-
eix ekki síðan. Bækur voru ekki
til á þvi heiixiili og æðri menntun
var óþekkt hugtak og almenn
nxeixntun af skoniuixi skammti.
Dagblað sást þar aðeins við og
við.
Eg kynntist þorpinu og unx-
lxverfinu fljótt og vel, því við
unnum víða. Sölleröd var upp-
haflega gaixxalt sveitaþorp, þar
senx fáeinir sveitabæir stóðu í
kringum örlitla tjörn, sem nú
er nefnd „Gadekær“. Þar gat
bxipeningur druldcið nægju sína.
Gömul víðitré slúttu yfir vatns-
flötinn. Nálægt tjöi’ninni stend-
ur kirkjan, iixxxi í gönxlunx og
stórum kirkjugarði. Við tjörn-
ina var eiixnig veitingakrá, íxxilli
íbúðarhúsa gömlu bóixdabæj-
anna; „því þar senx guð bygg-
ir lcirkju, kemur fjandimx upp
veitingahúsi,“ segir danskt nxál-
tæki. Kirkjugarðurinn í Sölle-
röd er taliixix einn fegursti
kirkjugai’ður í Danmörlcu og er
í brekku, senx nær frá kirkjunni
og niður að allstóru stöðuvatni.
Margir efnamenn höfuðstaðar-
ins lcusu sér þar legstað og var
of fjár borið i suma legstaðiixa,
þvi þar voru minnismerki úr
\