Vísir Sunnudagsblað - 05.07.1942, Blaðsíða 6

6
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
haldnar fyrr en að vertíð lok-
inni, og var það einskonar skiln-
aðarglaðningur. Þetta var aðal-
sjómannafagnaðurinn og var
ævinlega haldinn að laugardags-
kvöldi, svo hægt væri að vaka
frameftir nóttu. Fagnaðurinn
hófst snemma að kvöldinu,
venjulega á heimili formanns-
ins, ef húsakostur var góður, og
voru veitingarnar kaffi með
kaffibrauði og toddý eða púns
eins og hver vildi hafa. Það mun
hafa verið venja formanpa, að
„leggja undir“ við háseta,
sem honuin likaði vel við og
vildi festa sér fyrir næstu ver-
tíð. — Þegar vínið fór að svífa
á sjómennina og þeir gerðust
glaðir, bar ekki örsjaldan við,
að þeir gengju út sér til skemmt-
unar. Gat þá komið fyrir, að
þeir þyrftu að gera upp sakir
við einhverja aðra skipshöfn,
er þeir þóttust á einhvern hátt
eiga sökótt við, eða farið var-
liluta fyrir. Þó má segja að
ribhaldaháttur eða handalögmál
hafi yfirleitt verið fágæt fyrir-
hrigði hér í Eyjum.
Átveizlur voru ekki þekktar
hér nema brúðkaupsveizl-
ur. Aftur á móti héldu land-
menn svokallaðar uppdráttar-
veizlur með matföngum og
víni, þegar þeir voru komnir
heim lil sín og búnir að draga
upp bátana. Ðrógu þeir háta
sína, með mörgum heslum, alla
leið heim á bæi, þar voru þeir
bikaðir, síðan hvolft og geymd-
ir vandlega til næstu vertiðar,
að þeir voru dregnir fram til
sævar aftur.“
Teflt um líf og dauða.
„Hvað ertu búinn að hafa
lengi formennsku með hönd-
um ?“
„í fjörutíu og fjögur ár. Eg
var á seytjánda árinu þegar eg
byrjaði formennsku á lítilli
kænu. Árið 1901 gerðist eg for-
maður á „ísak“, áttrónum
sexæring, happa- og aflabát liin-
um mesta. En lengst af hefi eg
þó verið formaður á vélbát, og
eg var feginn þeim skiptum,
einkum vegna mannfækkunar-
innar, sem fylgdi vélbátunum.
Maður lagði svo oft í tvísýnu á
hafið og komst stundum i hann
krappann, að eg varð feginn
þvi, að þurfa ekki að bera á-
byrgð á jafn mörgum mannslíf-
um. Það var í rauninni hræðileg
tilhugsun að vera ábyrgur á lífi
15-—20 vaskra og hraustra
drengja, sem lögðu lif sitt ó-
trauðir í sölurnar, ef formaður-
inn bauð. Og þó var ekki um
annað að ræða en sækja sjóinn
og stunda sjóinn og treysta á
heppni sinfi og velgengni/*
„Komstu oft í lífshættu?“
„Sjómenn eru alltaf í lífs-
hættu, og það má svo lítið út af
bera. I öðru lagi veit maður ekki
ævinlega hvenær maður siglir
næst dauðaöldunni og hvenær
ekki. Alla mína formannstíð
hefur mér ekki viljað eitt ein-
asta óhapp til, svo teljandi sé.
Eg hefi einu sinni misst mann
úthvrðis, en náði lronum strax
aftur. Sjálfur hefi eg tvisvar
oltið út fvrir horðstokkinn, ann-
að skiptið flæktist í mig lóðar-
öngull og dró mig útbyrðis, en
skipverjarnir drógu mig á lín-
unni inn aftur. í hitt skiptið
hjálpaði það mér, að eg kunni
litilsháttar að synda. Þá íþrótt
hafði eg lært sem strákur hér i
Eyjum.
En sú stundin, sem eg hefi
talið mig í mestri liættu staddan
á sjó, var á öskudaginn árið
1908. Eg var þá á báti sem við
áttum nokkurir saman, og hét
„Unnur“, 33ja feta langur með
stefnum, 8 feta breiður, með 8
hestafla vél og um 8 tonn að
stærð. Báturinn var opinn að
öðru leyti en því, að endarnir
voru þiljaðir.
Það hafði hitzt svo á, að
marga öskudaga, bæði áður og
eftir, liöfðu verið eftirminnileg
illviðri. Og svo var einnig þenna
dag. Skall á austanrok með
hörkubyl þegar á leið daginn.
Vorum við þá 5—(5 sjómílur
suður-suð-austur af Stórhöfða
og vorum búnir að fylla bátinn
af fiski.
Við lögðum slrax af stað und-
an veðrinu og stefndum, að þvi
er við hugðum, á Heimaey. En
svo var hríðin svört, að við vor-
um alveg komnir uppundir svo-
kallaðar Flugur, suðaustan á
Heimaey, þegar við grilltum í
land fyrir stafni. Vindurinn stóð
alveg á land, og framundan var
ein hin hræðilegasta lending
sem unnt var að hugsa sér. Hér
virtist ekki neinnar undankomu
auðið. Báturinn «Jiafði gengið
vel, og við gátum varið hann
fvrir ágjöfum á meðan við liéld-
um undan, en strax og eg beitti
honum i veðrið, gekk liann í
kaf hvað eftir annað. Þar kom,
þegar við vorum komnir nokkuð
inn. með landinu og rétt lausir
við brimgarðinn, að sjór var
kominn svo mikill í vélarúmið,
að vélin var komin að því að
stoppa. Revndar jós vélarmað-
urinn upp á líf og dauða og
skvetti því öllu beint framan i
mig, þar sem eg stóð við stýrið
—- en þá Iiafði maður um annað
að Iiugsa, en svoleiðis smá
skvettur, enda þótt maður hefði
ekki tekið þeim þegjandi ef
öðru visi hefði staðið á.
Á vélbátunum í gamla daga
voru siglurnar felldar niður i
bátana, og svo var það á þessum
bát. Eg lirópaði þá til skipverj-
anna, að ef við kæiiium ekki upp
seglinu þegar í stað, setti eg bát-
inn umsvifalaust upp í klettana.
Um annað virtist ekki vera að
ræða, og það var ekki alveg loku
skotið fyrir það — ef heppnin
var með —• að tveir mennirnir
sem fram á stóðu, fengju klórað
sig í land.
Þá var skjótt brugðið við, og
enn í dag fæ eg ekki skilið þann
handtakaflýtir' hjá mönnunum
við að koma seglinu upp. Raun-
ar var það tvírifað og að öllu til-
búið, en mér er sama, þetta var
sannkallað kraftaverk. Það
mátti heldur ekki seinna vera,
því að í sömu andrá og bátur-
inn tók skriðið, fékk liann á sig
ólag, sem kom þó ekki að sök
vegna þess að endarnir liéldu
honum uppi. Það var eins og
Iiann gæti ekki undir neinum
kringumstæðtím sokkið.
Þegar þetta skeði, var eg að-
eins 27 ára gamall, og eg játa
það hreinskilnislega, að eg hafði
ekki minnstu löngun til að drepa
mig, enda varð eg þeirri stund
fegnastur á ævinni, er eg grillti
í Heimaklettinn og sá mér og
mönnum mínum borgið.
1 þessu veðri náðu ekki nema
5 eða 6 bátar höfn, og þeir voru
allir komnir inn á undan okkur.
Um 30 bátar lágu úti þá nótt,
flestir norðan undir Heima-
klet ti.“
Heimur dauða og slysa. __
„Eru slys mjög tíð við Vest-
mannaeyjar?“
„Já, þau eru tíð. Vestmanna-
eyjar er sá hluti Islands, þar
sem slys eru algengust og svip-
legust. Vestmannaeyjar eru
veðrabæli — og þó annarsstað-
ar sé skaplegt veður, er hér oft
ófært. Veður eru liér snögg og
hörð, og manndrápsveðrin
koma ævinlega af austri.“
„Voru menn ekki ragir við
sjómennskuna þar eð slys voru
jafn algeng?“
„Nei, þeir sjómenn sem eg
þekkti og vann með óttuðust
ekki sjóinn. Flestir voru forlaga-
trúar, og þeir töldu víst að sköp-
um mætti ekki renna — ef þeir
hefðu hlotið sinn dóm, yrði
honum ekki breytt. Og i æsku
minni var fátækt fólks of mikil
lil að menn liefðu efni á því að
meta lífið nokkurs.“
„Hefir slysum ekki fækkað í
seinni tið?“
„Eg veit ekki livað segja skal.
Þér þykir það sennilega nógu há
tala, ef eg segi þér, að á þeim
36 árum, frá því að öldin hófst,
aðallega frá því, að vélbátarnir
komu til sögunnar hafa um
200 manns drukknað hér. Nú
síðast í vetur drukknuðu 9
menn af tveimur bátum héðan,
og áhöfnum af tveimur öðrum
bátum naumulega bjargað.
Þó veit eg ekki nema að slys
hafi verið enn stórfelldari á
róðrarbátaöldinni. Enn er mörg-
um i fersku minni slys hér á
Víkinni á uppstigningardag
1901, þegar 26 manns, þar af
nokkrar konur, drukknuðu hér
upp við landsteinana og beint
fyrir augunum á kaupstaðarbú-
unum. Bátur þessi var að koma
undan Austur-Eyjafjöllum,
drekklilaðinn með fé og fólk og
torfi. En þegar veður tók að
versna og ágjafir riðu yfir bát-
inn, drakk bæði torfið, ullin á
fénu og fatnaður fólksins svo
mikið vatn í sig, að báturinn
þyngdist óðum unz hann sökk.
Aðeins einn maður bjargaðist á
kjöl. Viku seinna fórst annar
bátur með sex mönnum,
skammt vestan undir Bjarnar-
ey. Og þannig mætti lengi telja.
Það er einkennileg tilviljun að
flest þeirra slysa. sem borið
Þetta fyrir-
brigði, sem sést
á þessari mynd,
einkennir hverja
verstöð hvar sem
er á landinu —
það eru lóS-
ir og lóSastamp-
ar. En i Vest-
mannaeyjum
mynda hrikaleg-
ir hantrar og
hengibjörg
skemmtilegan
bakgrunn aS
hinu mikla at-
hafnalífi Eyja-
skeggja,
■i