Vísir Sunnudagsblað - 01.11.1942, Blaðsíða 6

6
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
Úr sögu Konstantinopel.
Framli.
Benjamín frá Tudela, sem
var uppi á fyrri liluta tólftu
aldar, kom til Konstantinópel
og dvaldi tvö ár i borginni.
Hann skrifaði lýsingu af borg-
inni, eins og bún leit þá út.
Hann segir meðal annars, „að
sig skorti orð til að lýsa öll-
um þeim feikna auðæfum, er
þar voru saman komin, binum
tignarlegu og fögru skrautbýs-
um og dýrðlegu höllum, ásamt
öllu því skrauti, er prýddi borg-
ina, hvar sem var litið, og þá
ekki síður hinu stolta yfirlæti
borgarbúa.“ Hann segir enn
fremur: „Hér í þessari drottn-
ingu allra borga, hrúgast ár-
lega saman takmarkalaus auð-
ur frá öllum borgum ríkisins,
svo hinir báu turnar og stóru
vörugeymsluhús eru full af alls
konar afar dýrum varningi,
svo sem silkidúkum, purpura-
vefnaði, gulli og silfri, og bin-
um fágætustu nýlenduvörum af
öllu tæi. Keisaranum eru borg-
uð 20,000 gyllini á dag sem
gjald fyrir verzlunarleyfi út-
lendra kaupmanna, er sezt
hafa að í borginni.“ Að sama
skapi voru aðrar inntektir keis-
arans, enda þurfti mikið til
uppihalds binni byzantísku
birð og herskörum.
Strendurnar beggja megin
sundanna, og eyjarnar í Mar-
marahafinu, voru þéttsettar
skrautlegum sumarhöllum, þar
sem hirðmenn og böfðingjarn-
ir eyddu sumrunum, í næði og
ró, eða styttu sér stundir við
dýraveiðar, leiki og veizluhöld.
AHir þessir skarar áttu og
skrauthýsi i borginni, sem voru
notuð sem vetrarheimili.
Þrátt fyrir það, þó að hallir
böfðingjanna og auðmannanna
væru stórar og skrautlegar, bar
þó keisarahöllin langt af öllum
stórhýsum borgarinnar, bæði
að stærð og skrauti; hún stóð
á milli Sofiu-kirkjunnar og
Hyppodromatsins, þaðan frá
niður að Marmarahafinu var
hinn fegursti Iystigarður, er
nokkurs staðar þekktist. Hann
var í jöfnum tilbúnuin öldum,
sem hækkuðu hver upp af ann-
ari, og áttu að tákna öldur hafs-
ins; þessar öldur voru alsettar
fögrum trjám, sem hofðu ver-
ið sótt til fiarlæara landa, á
milli þeirra voru lystilundir oq
skrautblómabeð. Allt hafði
verið gert, er mannleg þekking
gat, til þess að prýða þenna dá^
samlega lystigarð borgarinnar,
Um miðja tíundu öldina lét
Tbeapilus keisari byggja nýja
höll, sem bera*kyldi að skrauti
og list af öllu því, sem áður
bafði sézt. Auk þess lét bann
byggja fimm kirkjur, var ein
þeirra með þremur bjálm-
bvelfingum, voru hjálmþök
þessi úr gylltum eiri og skinu
sem logi til að sjá, er sólin
skein á þau. Veggirnir voru
prýddir tíglum og rósum úr
allavega litum marmara. Fjtíi-
framan þessa kirkju var hvelf-
ing, sem myndaði hálfhring og
hvíldi á mörgum porfýr súlum,
en á sviðinu fyrir framan þessa
hvelfingu var gosbrunnur; í
kringum bann var stór skál, er
vatnið féll ofan í; þessi skál
var klædd að innan og yfir
barmana með silfurplötum,
skreyttum allra banda upp-
bleyptum myndum og rósum,
og yar hin mesta prýði.
Við komu hverrar árstíðar
var þessi skál fyllt með hinum
ljúfustu ávöxtum og aldinum,
er til fengust; það var gjöf frá
keisaranum til fólksins, þar
sem hann með nærveru sinni,
ásamt fólkinu, fagnaði hinni
komandi árstið.
Öðru megin þessarar miklu
skálar voru uppbækkuð mar-
mara-þrep, og við þessi hátið-
Iegu tækifæri sat keisarinn í
sinu gulli og gimsteinum setta
básæti á hæsta þrepinu, og
borfði yfir mannfjöldann. Á
næsta þrepi fjTÍr neðan hann
sátu lífvarðarforingjar bans,
æðsiu embættismenn borgar-
imiar og' léikbússtjórarnir. Á
litnum lægri pöllunum sátu yf-
irsléttar borgarar, eftir virð-
ingum. Við þessar árshátiðir
var hin mesta gleði, og mátti
segja, að borgarbúar léku á als
otfdi af fögnuði, við hljóðfæra-
slátt, söng og dans.
4fast við keisarahöllina voru
' lómsalurinn, vopnabúrið, lista-
safnsbyggingin og einkaher-
faergi keisarans, sem öll voru
innréttuð, til þess að svara til
hverrar árstiðar, voru þau
rikulega prýdd með allavega
litu skrauti úr marmara, por-
fýr, inálverkmn, myndastytt-
um og mosaic, ásamt gulli og
silfri. Hin gamla klassíska list
var þá með öllu horfin, en hið
ofhlæðisfulla o" smekklausa
prjál komið i staðinn; oft o<í
einatt hinar fáránlesushi eftir-
sfælin^ar sem áttu ekkert skvl’
við sanna list né listaverk.
Þannig var t, d„ í móttökusal
keisaraballarinnar, meðal ann-
ars liégóma, „gulltréð“, stofn
þess, greinar og blöð, voru bú-
in til úr skíru gulli, i grein-
um þess var fjöldi fugla úr
ýmislegum málmum, þó flestir
úr gulli. Þeir voru svo til bún-
ir, að þeir gátu siyigið og tíst,
sem lifandi væru; þar voru og
tvö Ijón úr gulli, í fullri stærð,
og gátu þau öskrað sem lifandi
væru. —
Luitpand biskup, frá Crc-
mona, sem var sendiherra Ottó
keisara I. í Konstantinópel i
lok tíundu aldar, hefir skrifað
allgreinilega lýsingu af borg-
inni, en þó sérstaklega um birð-
ina og hirðsiðina, og mun
mega ganga út frá því sem
nokkurn veginn vissu, að frá-
sögur hans og lýsingar séu
sannar. Hann segir frá því, er
bann í fyrsta sinn átti að ganga
á fund keisarans, og öllum
þeim undirbúningi, er stóð í
sambandi við það, sérstaklega
í þvi að læra og temja sér hin-
ar margbrotnu siðareglur, er
nauðsynlegt var að kunna.
Hann segir svo frá: „Þegar eg
kom í námunda við hásætið,
byrjuðu fuglarnir í gulltrénu
að syngja og ljónin að öslcra;
þegar þetta merki var gefið
átti eg að falla fram á ásjónu
mína og snerta jörðina (gólfið)
þrisvar sinnum með enninu.
Þegar eg stóð upp, bafði bá-
sætið lyfzt upp og sýndist sem
það svifi í lausu lofti. Þar sat
keisarinn þögull og alvarlegur
á svip, klæddur marglitri silki-
skikkju, alsettri gullsaumuðum
rósum og demöntum, svo að
geislar stóðu af i allar áttir.
En hvort þetta var keisarinn
sjálfur eða bara sprellukarl
segist hann ekki geta neitt með
vissu sagt um, því að dauða-
kyrrð og þögn ríkti yfir öllu.“
Þannig segir Luitpand biskup
að hafi verið hinar fyrstu mót-
tökur, er útlendir sendiherrar
mættu við hirðina i Konstan-
tínópel, í lok tíundar aldar.
Þennan sið, að heilsa keis-
aranum með knéfalli og kyssa
jörðina, eða fætur hans, inn-
leiddi Diocledían, að sið Persa-
konunga, f>Tir löngu síðan; það
var þvi orðin föst regla, að all-
ir, er á keisarans fund komu,
urðu að heilsa honum með
knéfalli. bvorf beldur að voru
innlendir böfðinrtiar eða úf-
lendir sendiherrar, og það bó
konunglegir prinsar væru;
nema á sunnudögum, og átti
það að vera sem merki um
kristilega auðmýkt og lítillæti
keisarans.
Hið byzantiska hirðlif og
hirðsiðir urðu fyrirmynd birð-
lífs og hirðsiða flestallra kon-
unga í Evrópu, eftir þvi sem
bin byzantíska menning breidd-
ist út, norður og vestur um álf-
una. Þessir siðir lýstu sér inn
á við í allra handa formbundn-
um siðareglum, og skin-
helgi, og út á við í prjáli og
yfirlæti, sem að mörgu leyti
helzt við enn i dag.
Þegar keisaranum þóknaðist
að veita fólkinu þá ánægju að
lofa því að sjá sig, að undan-
teknu við árshátiðirnar, var
það í skrúðgöngu við viss há-
tíðleg tækifæri. Þessar skrúð-
göngur, er keisarinn tók þátt i,
fengu á sig nokkurs konar trú-
arbragðalegan blæ, því þær
stóðu æfinlega í sambandi við
kirkjulegar bátiðir.
Daginn áður en skrúðgang-
an átti að fara fram, voru kall-
arar látnir tilkynna lýðnum, að
þeirra náðugi herra ætlaði
næsta dag að gjöra bæn sína í
einbverri kirkju bo'rgarinnar,
sem til var tekin. Áður en
skrúðgangan liófst, voru göt-
urnar sópaðar og stráðar blóm-
um, þar sem keisarinn 'átti að
fara; húsin voru skreytt með
silki og marglitum rósadúkum,
gull og silfurmunir og hvað
annað, er prýða mátti og fólk-
ið bafði ráð á, var sett út á sval-
ir og palla, þar sem mest bar á.
Þegar skrúðgangan hófst,
hópaðist fólkið meðfram göt-
unum og beið með eftirvænt-
ingu í bátíðlegri lotningu koniu
keisarans.
í broddi skrúðgöngunnar var
sérstaklega valin herdeild, þar
sem allir mennirnir voru jáfn-
báir vexti,'báru þeir Óll lier-
klæði og alvæpni; þar komu
embættismenn borgarinnar og
síðast keisarinn i gullnum
vagni, með kórónu á höfði, um-
kringdur lifverði sínum, sem
þá var mestmegnis Norður-
landa æfintýi'amenn, sem geng-
ið liöfðu á mála hjá keisar-
anum, og kölluðust „væringj-
ar“.
Hópar þeirra „bláu“ og
„grænu“ söfnuðust saman á
mest áberandi stöðum til þess
að fagna keisaranum með
bljóðfæraslætti og tvísöngvum,
sem hliómaði úr öllum áttum
með viðlaginu: „Lengi lifi og
sigri 1“
»