Tíminn Sunnudagsblað - 29.04.1962, Blaðsíða 2

Tófur við hús vetursetumanna, skammt frá Scorebysundi
KYNNIAF TÓFUM
Á GRÆNLANDI
Refastofn sá, sem lifir í heimskauts-
iöndum, er gæddur miklum lífsþrótti
og seiglu. Fá dýr hafa samið sig að
jafnmismunandi skilyrðum og náð
slíkri útbreiðslu í hinum harðbýlustu
löndum sem þessi smávaxni ræningi.
1 lítt byggðum og óbyggðum löndum
ber þó lítt á þeirri kænsku, sem refur-
inn er gæddur í löndum, þar sem
hann hefur lengi verið í sambýli við
menn og sætt margvíslegum ofsókn-
um um langan aldur. Hættir hans eru
um margt líkir háttum hundsins. Eina
refategundin, sem talin er náskyld
heimskautsrefnum, á heima á stepp-
um Mið-Asíu, og talið er, að heim-
skautsrefurinn hafi endur fyrir löngu
verið sléttudýr.
Þessir refir eru ýmist hvítir eða
mórauðir, og er svo á öllu norðurhveli
jarðar. Síðustu rannsóknir sanna, að
mórauði Iiturinn er drottnandi yfir
hvíta litnum við erfðir. Það er talið
líklegt, að hvíti liturinn hafi orðið til
við stökkbreytingu, en þó er ekki ó-
hugsandi, að hér geti einnig komið til
greina samhæfing við umhverfið.
í stórum dráttum er hvítrefurinn
algengari á snjóþungum svæðum. Þar
sem snjólétt er, eins og á Suðvestur-
Grænlandi, er meira um mórauðu tóf-
una, og hefur hún alltaf verið algeng-
ari þar. Norðar á vesturströndinni
veiðist viðlíka mikið af hvítum tófum
og mórauðum, en á Norður-Græn
landi, þar se>» refastofninn hefst aðal-
lega við í snjóléttum íuglabjörgum.
er álitið, að mórauðu tófurnar séu
tvöfalt fleiri. Á Norðaustur-Grænlandi
hefur alltaf verið mikið meira af hvít-
um tófum, og hefur munurinn aukizt
hröðum skrefum á seinni tímum, svo
oð þar veíðast fimm hvítar tófur á
móti hverri einni mórauðri, og sums
staðar eru þar allir refir hvítir.
Við Scoresbysund veiðist ein tófa
mórauð á móti hverjum þremur hvít-
um, enda hefst þar margt refa við í
snjólitlum fuglabjörgum. Við Ang-
magssalik eru hvítir refir aftur á móti
tífalt fleiri.
Tófur eru mjög veiddar á Græn-
landi á vetrum. Af mórauðum tófum
eru þær ei'tirsóttastar, sem eru með
dökkan eða bláleitan feld, en það er
tíðast á Vestur-Grænlandi. Hvít tófu-
skinn með silkigljáa eru einnig ágæt
söluvara, og koma þau einkum frá
Norður-Grænlandi.
Það er athyglisvert, hvaða áhrif
veiðin hefur haft á mórauða stofninn,
þar sem hann er í minnihluta. Þessa
gætir ekki aðeins á Grænlandi, heldur
einnig á Svalbarða og Nóvaja Semlja.
Mórauðu tófunum hríðfækkar þar, oig
á Nóvaja Semlja veiðist nú aðeins ein
mórauð tófa á móti hverjum þúsund
hvítum. Æ*Iað er, að sá stofninn, sem
fáliðaðn er, sé viðkvæmari fyrir
veiði. Ekki gætir þess þó á Vestur-
Grænlandi. að hvítum tófum fækki i
hlutfalli við mórauðar. en það er
skýrt með því, að þangað komi á vetr-
um hvítar tófur frá löndum og eyj-
um í vestri. þar sem fátt er um mó-
rauðar tófur.
í heild er ekki talið, að tófustofn-
inn fari rýrnandi á Grænlandi, þrátt
fyrir þá veiði, sem þar er stunduð.
Grænlenzkar tófur verða fljótt
mjög gæfar. ef þær eru ekki hvekkt-
ar, og jafnframt geta þaer þá gerzt
mjög aðgangSfrekar Danski dýrafræð-
ingur Alwin Pedersen hafði vetursetu
við sjötta mann á Norðaustur-Græn-
landi í grennd við Seoresbysund.
Hann settist þar að í gömlu húsi í
síðari hluta septembermánaðar. Þá
var mjög tekið að hausta. og brátt
urðu vetursetumennirnir þess varir,
að eitthvað var, kvikt í kringum kofa
þeirra um nætur. Þeir heyrðu. að
skarkað var í tómum niðursuðudós-
um, sem þeir höfðu fleygt út, og
T'M
T I M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ