Tíminn Sunnudagsblað - 17.06.1962, Blaðsíða 8

hét Oddsson. Hefur það að líkindum
verið sá hinn sami, sem getið er í
manntalinu með þessu nafni, 9 ára
gamals á Kirkjubóli i Norðfirði hjá
föður sínum, Oddi Jónssyni, hrepp-
stjóra, sem þá bjó þar með seinni
konu sinni (samanber manntal 1703)
Sé það rétt, en það mun vera mjög
sennilegt, þá hefur barnsfaðir henn-
ar verið um tvítugt, þegar þetta gerð-
ist, en sjálf var hún um það bil tíu
árum eldri. Bæði voru ógift að vísu.
en með því, að þau voru systra-
börn, fengu þau háar sektir fyrir til-
tækið, 12 ríkisd. bæði saman. Saka-
eyrisskýrslan frá þessu ári ber með
sér, að samt sem áður voru sektir
þeirra beggja greiddar á tilskildum
tíma, strax fyrsta voi'ið eftir að þetta
gerðist, þó að það sé lítt eða ekki
hugsanlegt, að fátæk stúlka og ung-
ur piltur hafi getað lokið slíkum fjár
útlátum af sínum eigin efnum. Kem-
ur hér því aftur að því sama og áður
er drepið á, að ekki verður séð,
hvernig nægilegt fé hefur fengizt til
greiðslu þessara sekta, sem mundu
jafngilda nærri 30 þúsund krónum
nú á tímum, nema einhver eða ein-
hverjir hafa komið þeim til hjálpar,
eins og oft hafa átt sér stað, þegar
að kreppti af þessum sökum.
Þetta mál þeirra Jórunnar og
Magnúsar var því til lykta leitt eins
og áður er sagt og kemur ekki meira
við sögu hér. Sama er að segja um
Magnús Oddsson. Hann varð seinna
bóndi í Norðfirði, bjó í Fannardal og
ef til vill viðar og kemur þá við sögu
sinnar sveitar i því sambandi, en í
þessum þætti verður hans ekki getið
framar.
Jórunn kemur hins vegar aftur við
sögu innan skamms og tilefnið það
sama. Aðeins um það bil einu og
hálfu ári síðar, nánar tiltekið fyrsta
mánudag í vetri 1717, sem var 25
október það ár, fæddi hún í heiminn
annað óskilgetið barn og lýsti Erlend
bónda Magnússon föður að því, en
þetta bain vildi hann ekki kannast
við og þverneitaði því, að' hann ætti
það.
Eins og gefur að skilja, hetur það
i fyrstu verið' í verkahring sóknar-
prestsins, séra Torfa, að sinna þessu
máli, fyrst og fremst að skíra barnið,
sem eflaust hefur verið gert eins
fljótt og unnt var, eins og sið'ur var
á þessum tíma, og hefur synjun Er-
lends fyrir faðerni þess þá þegar
komið til greina. Má eflaust gera ráð
fyrir þvi, að séra Torfi hafi ekki látið
sitt eftir liggja, til þess að barnið
yrði feðrað, þar sem það' var hans
embættisskylda og hann eflaust mála
fylgjumaður, eins og hann átti ættir
til. Það leynir sér ekki, eins og síðar
sést, að allir, sem til þekktu, hafa
treyst or'ðum Jórunnar í þessu efni,
en ekki Erlends, og af vottorði séra
Torfa um þessa legorðssök má sjá,
að hann hefur ekki verið nein undan-
tekning með það. Hann hefur því ef-
laust lagt alvarlega að Erlendi að
gangast heiðarlega við barninu og
segja sannleikann. Ef Erlendur á
hinn bóginn hefur vitað upp á sig
sökina, sem telja má víst, þá hefur
honum, ef að líkum lætur, fátt eða
ekkert komið verr að heyra en slíkar
áminningar. Má vel vera, að séra
Torfi hafi saumað svo að honum, að
þáð hafi verið meira en nóg til að
kveikja hjá honum óvildarhug til
prestsins jafnvel.fullan fjandskap, ef
svo kynni að vera, að sæmileg skil-
yrði hafi fyrirfundizt hjá manni
þessum fyrir þess konar hugarfari.
En hvort sem þessu barneignarmáli
hefur verið sinnt meira eða minna í
fyrstu, þá er það þó ein af staðreynd-
um þess, sem kunnugt er um, að
þau Jórunn og Erlendur sátu bæði
við sinn keip. Hvorugt þeirra hvik-
aði hársbreidd frá því, sem þau
höfðu upphaflega sagt og yfirlýst
um faðerni barnsins. Var því sýnt, að
málið yrð'i að fara fyrir rétt og siðan
til dóms, ef einhvern tíma ætti að
verða útkljáð um það.
V aldsmannsskipti
í miðhluta Múla-
sýslu vorií 1718
Næsta vor
(1718) urðu
að nokkru
leyti valds-
mannsskipti í
_Múlasýslu.
Að' vísu sat
Bessi Guðmundsson sýslumaður enn
þá í embættinu og bjó á Ketilsstöð-
um á Völlum, en hann var tekinn all-
mjög að eldast, og 13. apríl um vorið
var Jens Petersen Wíum settur hon-
um til aðstoðar og fékk þá um leið
loforð eða vonarbréf fyrir öllum
sýsluhluta hans að honum látnum,
sem þá var 11 þingstaðir. Segir Espó-
lín fullum fetum í árbók sinni, að
Jens Wíum hafi gefið 300 ríkisd.
til þess að fá þetta lögsagnarstarf og
loforðið fyrir embættinu, eða réttara
sagt — keypt loforð stjórnarvaldanna
um embættið fyrir þessa upphæð, og
er sennilega rétt með' þetta farið í ár-
bókinni, en allt annað en trúlegt eigi
að síður.
Jens Wíum sýslumann munu flest-
ir kannast við, og allir kannast við
Hans Wíum, son hans, sýslumann í
mið- og suðurhluta Múlasýslu, er tók
við því embætti af föður sínum að
honum látnum. — Jens Wíum var
danskur að uppruna, en hafði lagt
leið sína til íslands fáeinum árum áð-
ur en hann gerðist aðstoðarsýslu-
maður, liklega 1715, ef ekki fyrr. Það
ár voru verzlunarhafnirnar hér á
landi boðnar upp til leigu, og kom
þá nýr aðalkaupmaður til sögunnar á.
Djúpavogi, Níels Wíum að nafni, er
líidega hefur einnig haft' með hönd-
um verzlunina við Stóru-Breiðuvík á
Reyðarfirði, enda voru sumar hafn-
irnar leigðar út tvær og tvær saman,
og þar hefur Jens Wíum líklega starf-
að á árunum 1715—18. Að minnsta
kosti er svo sagt, að hann hafi verið
þar við veizlunarstörf, fyrst eftir að
hann kom hingað til íslands (smb.
Æ. Austf.), og eflaust hafa þeir ver-
ið nánir frændur, hann og þessi Niels
Wíum, aðalkaupmaðurinn á Djúpa-
vogi (1715—21).
En þrátt fyrir nokkra dvöl hér á
iandi kunni Jens Wíum ekki íslenzku,
þegar hann gerðist aðstoðaisýslumað-
ur. Hitt hefur þó ef til vill verið enn
þá lakara, að hann skorti með öllu
kunnáttu til þeirra starfa, sem stað-
an útheimti, og lögfræði hafði hann
víst enga lært heldur. Eigi að síður
hefur hann þegar í stað hafið emb-
ættisstörfin, því að skipunarbréf
hans var dagsett í Kaupmannahöfn
13. apríl, síðan hefur hann siglt út
til íslands og apríl var ekki einu
sinni liðinn, þegar hann var lagður
af stað í þingaferð um sýsluna.
Skyldu menn ætla, að það hafi verið
fremur bágborið ferðalag hjá vesalings
manninum, sem vissi ekki einu sinni
hvaða störf sýslumenn höfðu með
höndum í þingaferðum sínum og því
síður, hvernig þau voru unnin, skildi
þar að auki fæsta, sem á leið hans
hafa orðið, og þeir ekki hann, en eins
og vænta mátti, var hann ekki látinn
einn um hituna. í för með honum var
aðstoðarmaður til að sjá um embætt-
isverkin, sem kunni vel til þeirra
starfa, Þorsteinn Sigurðsson að' nafni
frá Jörfa í Dalasýslu, sem verið hafði
aðstoðarmaður eða lögsagnari — eins
og hjálparmenn sýslumannanna voru
vanalega kallað'ir á þessum tima —
hjá Bessa Guðmundssyni sýslumanni
í 7 ár, þegar Jens Wíum kom til sög-
unnar.
í þingaferð þessari hefur því allur
málarekstur og yfirleitt flest, sem
gera þui'fti í embættisnafni, hlotið að
hvíla á Þorsteini þessum Sigurðssyni.
Hlutverk hins, sem valdsmannsnafnið
hafði, hefur því varla verið annað en
það að Iýsa yfir samþykki sínu á því,
sem gert hefur verið, til dæmis úr-
skurðum og dómum, þegar honum var
sagt, að nú ætti það við, og staðfesta
embættisgerðir með undii'skrift sinni,
þegar það átti við. — Er hér gizkað
á það fyrrnefnda eftir að'stæðunum
að dæma, en það síðara má sjá í
skjölum, sem enn eru til frá upphafi
embættistíðar Jens Wíums. Af þeim
verður ekki sé'ð, að þau hafi ekki
verið undiriituð af fullgildum sýslu-
manni á sínum tíma.
í næsfa blaði birtist viðtali
|við Halldór Pétursson, sfeina-]
isafnara.
368
T ! M I N N r— SUNNUDAGSBLAÐ