Tíminn Sunnudagsblað - 17.06.1962, Blaðsíða 20

Konungsættin í Benin getur státað
af 35 kóngum, svokölluðum Obum.
Enn þann dag í dag situr Oba á veldis
sljóli, þótt veldi hans sé nú lítið og af
honum stafi ekki sá ljómi sem ætt-
feðrum hans. Mikilhæfustu Obarnir
voru í senn herforingjar og andlegir
og stjórnmálalegir leiðtpgar.
Bærinn Benin, höfuðborg ríkisins,
var umluktur háum varnarmúrum og
djúpum borgardíkjum. Trjágöng. sem
voru rúmlega fjögurra kílómetra
löng, lágu þvert i gegnum ferhyrnt
bæjarstæðið frá einu borgarhliði til
annars og skárust í réttum vinklum.
Sérhæfðir verkmenn og listamenn
sem skipað var n;ður í nokkurs kon-j.
iðnfélög, bjuggu við sérstaka götu,
og þeim einum var trúað til þess að
steypa bronzstyttur, smiða úr járni
og skera út í fílabein og tré.
Þó að veldi Benin væri hrunið, þeg-
ar Evrópumenn komu þangað og þjóð
inni hrakaði ört éftir það vegna
þrælaverzlunarinnar, hafa hin fornu
menningarsetur ríkisins þó varðveitzt
hið ytra allt fram á okkar daga. Þessi
menningarsetur eru vissulega þess
virði, að þau séu rannsökuð, því að
þau gefa okkur allraunsanna mynd
af því, að þrátt fyrir þá erfiðleika,
sem íandshættir og umhverfi höfðu
för með sér, þreifst þarna menning.
- r»->rirh' af sér samfélag, sem var há
þróað í stjórnmálalegu og félagslegu
tilliti, og grundvallað var á „hinu
guðdómlega valdi konungsins“.
Listaverk þau, sem fundizt hafa —
og enn eru að finnast — eru frá
blómaskeiði þessa menningarrikis og
eiga líka skilið, að þeim sé veitt eft-
irtekt, því að verðmæti þeirra fyrir
listasögu okkar er einstætt. Þau eru
tjáning íbúa Benin á þvi, sem stóð
föstum fótum í menningu þeirra.
1 Austur- og Suður-Afríku eru
alltaf að finnast fornleifar, sem koma
fornleifafræðingum á óvart: Bæjar-
stæði, virki og vitnisburðir um akur-
yrkju á háu stigi, sem grundvölluð
hefur verið á listvefnaði.
Sumt af þeim fornminjum, sem
bezt hafa varðveitzt, svo sem Zimba-
bwe í Suður-Ródesíu, hafa Evrópu-
menn þekkt í nærfellt eina öld og
jafnan litið svo á, að þær væru sönn-
un fyrir sókn hvíta mannsins suður
á bóginn á liðnum tímum. Menn slógu
því föstu, að hér hefðu Fönikiumenn
og drottningin af Saba verið að verki.
Menn vitnuðu meira að segja til lands
ins Ophir, þar sem námur Salomons
voru, til þess að finna skýringu á
því mikla magn> af gulíi og gersem-
um, sem fundust í landinu og stæði-
legum steinhöllum. Þegar fornleifa-
fræðingar fengu nægilegt fjármagn
til ráðstöfunar, kom í ljós við upp-
gröft, að Maclver og Caton-Thomo-
son voru þrátt fyrir allt af hreinum
afríkönskum uppruna. Nýjustu að-
ferðir til þess að ákveða aldur forn-
minja hafa gert kleift að ákvarða
aldur sumra fornminjanna. — Zimba-
bwe-menningin hefur til dæmis staðið
í blóma frá því um 600 fram tii 1750.
— Sunnar, á yfirráðasvæði suður-
afríkanska ríkjasambandsins, hafa
fundizt fornminjar á bjargtindi, sem
eru greinilega skyldar Zimbabwe-
minjunum Við bráðabirgðarannsókn-,
ir, sem fram hafa farið á þessum
stað, sem nefndur hefur verið Map-
ungubwe, hafa fundizt ósnertir f.iár-
sjóðir og glöggar upplýsingar um há-
þróað negrasamfélag
Undanfarin ár hefur kynleg þágn
hvílt yfir Mapungubwe, enda ber
Mapungubwe vitni um hæfileika og
afrek hinna svörtu — í landi, sem er
stjórnað af hvítum Og þær uppsprett
ur, sem veittu peninga til rannsókn-
anna, eru skyndilega orðnar þurrar.
En í öðrum hlutum Afríku hafa
vísindamenn með alþjóðlegu sam-
starfi reynt að leggja fram sinn skerf
til þess að rétta við álit þeirra svörtu
í Afríku, sem var brotið niður með
fjögurra alda þrælaverzlun og einnar
aldar nýlendustjórn.
Bronzplata frá Benín i Nígeríu. Mikill fjöldi slikra rétthyrndra platna me8 skurð-
myndum hafa greinilega verið í sambandi við konungshöllina í Benín; oft virðast
þær segja frá merkilegum atburðum eða persónum. — Þessi verk eru mjög áhrifa-
rik og segja mikla sögu. Myndin er af plötu, sem „refsileiðangurinn" kom með
heim tll Evrópu árið 1897, þegar hin miklu listaverk i Benín voru uppgötvuð. Mynd-
in i miðju er 42 cm há Með tilliti til stilsins, sem er á smíðinni, er sennilegt, að
að platan sé frá 1650—1700, sem var tímabil mikillar kunnáttu, þótt listgildið sé
ekki sambærilegt við beztu verk fyrri tíma í Benín. Eldri listaverk frá Benín (um
1400) eru undir áhrifum Ife-listarinnar, en eru einhæfarl og á 19. öld kemur fram
úrelt myndgerð vegna óbeinna evrópiskra áhrifa.
380
T f M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ