Tíminn Sunnudagsblað - 17.06.1962, Blaðsíða 13

— Það var jarðskjálftaárið 1898.
Síðasta sumarið mitt var ég hjá Stef-
áni Guðmundssyni, verzlunarfuldrúa
hjá Örum og Wulf á Djúpavogi við
fiskverkun og fiskirí. Hann sendi
mig með bréf um sumarið norður á
Seyðisfjörð. Og aldrei þessu vant
setti hann undir mann hest. Það var
það merkilega við það. En þetta var
áríðandi bréf, og þá var lítið um
pósta. Ég var þá átján ára og fór
suður á Miðnes að kanna ókunna
stigu. Þeir komu oft austur þaðan að
sunnan og reru skinnklæddir, og þá
heyrði maður ýmislegt um skinna-
menninguna hér fyrir sunnan. Eg
vildi reyna, hvernig það væri að
stunda sjóinn brynjaður. Fyrir aust-
an rerum við alltaf óbrynjaðir gegn
öllum veðrum. Ég fékk 30 krónur
fyrir vetrarvertíðina, skinnföt til að
vera í og aðhlynningu, eins og þá
tíðkaðist. Þá var brenndur þari alls
staðar þar suður frá. Það var búið
allt lyng og hrís, svo að fólkið varð
að bjargast við þarann.
— Hvað varstu lengi þarna?
— Það var nú ekki lengi, því að
ég fór hingað til Reykjavíkur um vor-
ið og réð mig á skútu hjá Thorsteins-
son. Það var Litli-Geir, sem kallaður
var. Thorsteinsson var bróðir Péturs
Thoisteinssonar á Bíldudal, og þar
lögðum við upp til þess að þurfa ekki
að sigla suður með fiskinn.
— Hvernig líkaði þér þetta skútu-
líf?
— Eg var laginn að draga. Sá guli
vildi mig, og það var aðalatriðið, ég
fékk 5 aura á fiskinn, ef hann náði
12 tommum, 30 krónur á mánuði.
Það var stórkostlegt. Það voru upp-
grip miðað við það, sem borgað var
í sveitum. Ég var á skútum, þangað
til ég fór á togara 1903. En það var
eilt, sem mér féll ckki á skútunum.
Mér leið afskaplega illa undir þiljum
og þoldi illa loftið. Ég var vanur
fjallaloftinu fyrir austan, en þarna
urðu allir að veia í sömu kytrunni,
sem var lítið stærri en herbergið
hérna. Og það var meira að segja
eldað í sömu skonsunni. Það var
meðfram vegna þses, að ég brauzt
í að komast á togara. Hr því varð
1903. Þá var nýkominn út leiðarvísir
í ensku, sem kallaður var Geirsbók.
Ég notaði mér hann og lærði dálítið
í málinu með það fyrir augum að
komast á brezkan togara, því að í
þann tíð voru ekki til svo glæstai
fleytur hérlendis. Ég var svo á brezk-
um togurum og sigldi frá Grimsby
og Hull, aðallega Grimsby, þangað til
1905 eða 1906. Á togurunum var
miklu betra fæði en á skútunum, og
þar fékk maður ósvikið gull og silfur,
en hér ekkert nema vörur. Ef kaupið
náði tíu shillingum, þá fékk maður
strax gull. Það var svo lítið um papp-
írspeninga í þá daga, og mér þóttu
þeir ómerkilegir. En vinnan var
þrælavinna. Menn unnu dag og nótt,
meðan þair gátu staðið uppi, og
þetta gilti jaínt um skúturnar og tog-
arana. Þá voru ekki til nein vökulög,
þó að nú sé þetta orðinn hreinasti
liikur.
— Hvernig féll þér við Englend-
mga?
— Þeir voru upp og oían fólk, eins
og við. Sumir voru ljómandi menn,
aðrir öllu verri. Og eins var það um
ferðamennina brezku, sem ég túlkaði
fyrir seinna. Þeir voru ekki allir há
menntaðir, togaramennirnir frá
Grimsby og Hull Þeir kunnu ekki
einu sinni að skrifa, skipstjórarnir,
hvað þá aðrir. Þeir voru miklir slark-
arar sumir, margir duglegir sjómenn,
enda er þjóðin eyþjóð, og sjórinn er
þeirra líí. Sannleikurinn er sá. En
þeir voru alveg ónýtir að fletja fisk.
Það urðum við Islendingarnir að
gera. Og söltuðum líka.
— Hvað tókstu þér svo fyrrr hend-
ur, þegar heim kom?
— Ég var lengst af vrð búskap, el
þú ert að spyrja um ævistarfið. Eg
fór vestur á ísafjórð 1919 og var þar
til 1950, full þrjátíu ár. Þar var ég
bóndi og stundaði dálítið sjó með og
fór annað slagið með skreið hingað
suður á vorín og seldi hana. Bærinn
var beint suður af kaupstaðnum og
hét Naust. Þegar ég konr þangað, var
jörðin hluti af annarri jörð, Kirkju-
bóli. 1935 keypti ég svo Naust og
gerði að sjálfstæðri jörð. Og þá skírði
ég bæinn vitanlega upp og kallaði
Kjarvalsstaði.
— Hvort kunmrðu betur vrð bú-
skapinn eða sjómennskuna?
— Ég var nú eiginlega á sjó á
skektunni á hverjum degi fyrir vest-
an. Þá skaut ég oft fugla í soðið eða
fór í kaupstaðinn. Það 'er nefnilega
ákaflega algengt á voru landi, Islandi,
að stunda bæði sjó og land jöfnum
höndum. Það er gott hvað með öðru.
— Varstu hér í Reykjavík, frá þvi
að þú komst aftur heim og þangað
til þú fluttist vestur?
— Já. Ég var hér á skipum, og svo
við gullborunina í Vatnsmýrinni 1908,
sællar minningar. Eg held það nú.
Eg var í Námafélagi Islands. Við átt-
um námuréttindi víða um land. En
við áttum í braski og basli með þessi
námuréttindi og gátum varla borgað
af þessu. Já, ég held maður hafi ver-
ið í öllu þessu djöfulsins drasli. Svo
var þetta allt saman leyst upp 1916.
Þá vonim við búnir að fá nóg af nám-
'unum. Það vantaði bæði vit og pen-
inga. Það held ég nú. Eg ferðaðist
líka dálítið með Englendingum fram
að fyrri heimsstyrjöldinni og túlkaði
fyrir þá. Og síðustu árin, áður en ég
fór vestur, var ég með fornsölu á
Hótel íslandi; það var víst 1912—
1919. Þar seldi ég brúkaðar mublur
og annað þess háttar, keypti og seldi
og rak þar vistráöningaskrifstofu. Og
•á sumrin var ég oft úti í Eyjum,
Lundey og Akurey og víðar að slá
fugla, sló oft fleiri þúsundir. Þetta
er ekki í frásögur færundi, ég hef
ekkert afrekað, en þú mátt skrifa það
niður, ef þú vilt.
Þorsteinn stóð á t'ætur og teygði
sig í almanak Eimskipafélags íslands,
sem hékk á veggnum yfir útvarpinu,
því að mai var á enda runninn.
— Sko, hérn; er sumarmynd frá
Þórsmörk. Hún er falleg þessi. Eg á
vetrarmynd þaðan hérna niðri, og nú
ætla ég að setja þeása hjá henni. Þær
fara vel saman.
Og þegar Þorsteinn fór að raula
þessa gamalkunnu hendingu nafna
síns: „Hann langai svo oft heim á
Þórsmörk til þín“ þá nfjaðist upp
fyrir mér, að fáir á aldur við Þor-
stein Kjarval hafa ferðazt jafnmiKið
um sitt eigið iand og hann. Enn er
hann ákafur og brekkusækinn ferða-
ir.aður og lætur ekkert tækifæri
ónotað til að gista töfraheim fjall-
anna.
— Þú gétur tekið undir við Davíð,
Þorsteinn; „Fjallalíf, nú þekki ég þig.
Þú hefur ekki gabbað mig“.
— Já, hann hefur kveðið vel um
fjöllin, eins og annað.
— Hvenær vaknaði ferðamennsku-
áhuginn hjá þér?
— Ég byrjaði að ferðast níu ára
gamall úr Meðailandinu austui á
Austfirði, svo að þú sérð, að krókur-
inn beygðist snemma. I Meðallandinu
sá ég fjöllin alltaf úr fjarska. Þar var
allt rennslétt. Fyrir austan komst ég
í návígi við fjöllin, og það er dálítið
annað en sjá þau úr fjarska. Það er
hörð lífsreynsla að ganga berfættur
á eggjagrjóti. En það verður hverjum
að list, sem hann leikur. Þetta er
satt. Maður varð að fara allt, sem
skepnan fór', fært eða ófært, þó aldrei
ne'ma það gæti kostað mann lífið. Hér
í Reykjavík er ég ánægður. Eg hef
góða aðstöðu til að ferðast og langar
ekkert út, eins og nú er algengast
Hér er nóg að sjá.
Þorsteinn bendir á myndina yfir
rúminu sínu;
— Þessi er eftir Kjarval, bróður
minn. Hér lætur hann mig gleypa
Austfjarðafjöllin. sko. Já, þeir geta
ieyít ?ér mikið, þessir listamenn. Sann
leikurinn er sá
Á hinum veggnum hangir önnur
mynd eftir Kjarval;
— Og hérna gei'ir hann mig að
nval, sem er að synda i jökulvatni.
Ekki þar fyrir, að mér er ákaflega
létt um að synda og get nærri því
fengið mér blund á sundi. Eg lærði
að synda í laugunum hér í Reykjavík
um aldamótin, og síðan hef ég alltaf
verið mesti syndaselur. En þessi
mynd, sem ég er að sýna þér, var
máluð á ferðalagi austur í Skafta-
fellssýslu. Við bræðurnir vorum stadd
ir hjá Systrastapa við Skaftá skammt
austan við Kirkjubæjarklaustur 1947.
Þá var rigningasamt hér sunnanlands,
Framhald á bls. 382.
T I M I N N
SIJNNUDAGSBLAÐ
373