Tíminn Sunnudagsblað - 23.09.1962, Blaðsíða 6

Líklegt má þykja að upphaflega
sé Skáld-Helga saga merkileg; efnið
er sérkennilegt og sagan þarf síður
en svo að hafa veriff eftirbátur ann-
arra sagna að listrænu gildi. En það
yfirbragð hennar hefur máðst út og
eimir helzt eftir af því í rímunum.
Og þótt nokkuð megi ráða um
sögulegt gildi Skáld-Helga sögu, og
að í því tilliti standi hún ekki að
baki mörgum Íslendíngasögum, til
dæmis Gunnlaugs sögu eða öðrum
þeim sögum, sem henni eru skyld-
astar, þá hefur hún orðið útundan
hvað það snertir hjá þeim, sem reynt
hafa að nota íslendíngasögur sem
heimildir. Próf. Guðbrandur Jónsson
samdi ágrip af sögu Borgarfjarðar í
I. bindi Héraðssögunnar á sínum
tíma; rakti hann þar af mikilli kost-
gæfni efni Gunnlaugs sögu, Bjarnar
sögu, Hænsa-Þóris sögu og jafnvel
Harðar sögu — en Skáld-Helgi galt
geymdar sinnar og fékk ekki að vera
með.
ÞaS er fagurt f HerjólfsfirSi á Grænlandi,
undir bú.
en ekki er þar frjótt land né væniegt
Ek hefi óðar lokri
ölstafna Bil skafna,
væn mörk skála, verki,
vandr, stefknarrar branda.
Þarna er að sönnu geysihaglega
hlaðið úr kenningunum, en hætt er
við, að meðal þeirra, sem með ærn-
um rétti telja sigurvænlegast að
segja mikið í sem stytztu máli, kynni
fyrri helmíngurinn að sæta gagnrýni
fyrir að þar sé helzti mikið talað;
því að innihald hans er þetta: mað-
urinn mun lengi muna konuna. En
hvað sem því líður, þá má vel vera,
að svipað hafi vakað fyrir Hallar-
Steini og manninum, sem orti Skáld-
Helgarímur löngu síðar: að yrkja um
fornar raunir til afþreyingar í eigin
sorg, — og að fyrir valinu hafi orðið
Helgi og Þorkatla, sveitúngar hans.
En kvæði Steins um Skáld-Helga
er að engu þekkt, né hversu ýtarlegt
það hefur verið. Má þó líta svo á
að það hafi að einhverju leyti verið
heimild Skáld-Helga sögu hinnar
fornu; er sennilegt að vísur úr kvæð-
inu hafi verið teknar upp í söguna,
þótt rímurnar beri þess ekki bein
merki.
Þá má og geta einnar heimildar
enn um Helga skáld. Rímúr af Hró-
mundi Gripssyni eða Griplur eins og
þær eru tíðast nefndar, eru senni-
lega eldri en Skáld-Helgarímur. Höf-
undur þeirra drepur á harma eins
og títt er um rímnaskáld:
Hitti marga harmrinn beiskr
hér á þessu landi,
þeir sem drukku dyggðugt meiskr
af dýru Venris blandi.
Helgi skáld fyr hrínga gátt
hélt ei gamni neinu,
meyjunum sendi hann mærðar þátt
á mjúku bréfinu einu.
Eigi var Helga um hyggju grund
hægt fyr vífið bjarta,
kvað hann þá oft um kurteist sprund,
að kránkt bjó honum í hjarta.
Beinast liggur við að telja þetta
runnið frá Skáld-Helgasögu hinni
fornu; og allt bendir þetta til, að
Helgi Þórðarson hafi verið skáld,
staðið í kvennamálum og ort út af
raunum sínum á þeim vettvangi, og
að efni sögu hans hafi verið alþekkt
fyrr á öldum.
Þess má um síðir geta til gamans,
að í handriti einu frá 16. öld, kvæða-
syrpu séra Gottskálks Jónssonar í
Glaumbæ (L 1524, d. 1590) eru vís-
ur sextánmæltar, „er Skáld-Helgi
kvað“, níðvísur, sem höfundurinn
yrkir til kvenmanns, sem hann þyk-
ist hafa feingið nóg af. Vísur þessar
hafa verið prentaðar í Kvæðasafni
frá miðöldum (útg. 1922—1927) og
þykja helzt bera fimmtándualdar-
sérkenni.Einginn hefur heldur nokkru
sinni ætlað öðrum að trúa því, að
Skáld-Helgi frá Höfða væri höfund-
ur að þeim samsetningi. Sönnu næst
mun, að þær séu eftir einhvem hag-
yrðing með Helga nafni, sem erft
hafi kenningarnafn hins forna skálds.
Tæplega eru þær ortar í orðastað
Skáld-Helga Þórðarsonar, þar eð ekk-
Framhaid á 694. síðu.
Herjólfsnes, þar sem fyrrum var einn nafntogaðasti kaupstaSur Grænlendinga. Við
voginn trl hægri á myndinnl eru rústir gamallar kirkju.
678
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ