Tíminn Sunnudagsblað - 01.03.1964, Qupperneq 12

*
Hjaltadalsheiði nefnist einn hinna
fornu fjallvega og raunar alfara-
leiða milli Skagafjarðar og Eyja-
fjarðar. U heiði þessa er miklurn
mun torsóttari og brattari vegur
en hinar, sem sunnar liggja yfir
sama fjallgarð, Hörgárdalsheiði og
Öxnadalsheiði, en vegna legu sinn-
ar og stefnu var Hjaltadalsheiðin
hentug leið milli kóngsins og keis-
arans, það er að segja biskups-
stólsins á Hólum og amtmannsset-
ursins á Möðruvöllum. Hún tengir
sem sagt saman efstu drög Hörg-
árdals og Hjaltadals, og er fremur
skammt á milli, en brattgengt
nokkuð, því að Myrkárjökull og
Hjaltadalsjökull haldast aó heita
má í hendur yfir heiðarlægðina aö
austan, og verður þar aldrei farið
um auða jörð á kafla. Þar sem
hæst er farið, mun vera um 1000
metrar yfir sjó, en hnjúkarnir og
jökulbungurnar til beggja handa
200 — 300 metrum hærri.
Þar sem Hjaltadalsheiði liggur
mitt um mesta og hæsta fjalla-
klasa landsins, þarf engan að furða,
þótt vegferðir um hana séu væn-
Skilegar og veður válynd í slíkri
hæð. Hún gerist nú líka fáfarin,
eins og svo margar fjallaleiðirnar
gömlu. Saga hennar er þó bæði
löng og ströng, en ódauðleg og
kannski verðug eftirmæli hefur hún
hlotið með vísu séra Jóns skálds
Þorlákssonar á Bægisá. Hann kvað:
Hjaltadals- er -heiðin níð,
hlaðin með ótal lýti.
Fjandinn hefur á fyrri tíð
flutt sig þaðan í víti.
Ekki hefur heyrzt að sá gamli
kærði sig um að fiytja aftur búferl-
um upp á Heiðina, og vissi hann þó
eins og aðrir, hverju hann sleppti,
en ekki hvað hann hreppti!
Milli byggða, eða frá Flöguseli,
sem var fremsti bær í Hörgárdal
og vestur að Reykjum, efsta bæ í
Hjaltadal, mun vera nálega 20 kíló-
metra leið. Heiðin var farin á öll-
um árstímum og ýmist stuðzt við
þarfasta þjóninn eða farartæki
postulanna. Fyrr_á tímum var veg-
urinn um Hjaltadalsheiði auð-
kenndur eða varðaður.
★
Hcima á Iiólum stóð mikið iil
hinn 7. april 1726. Þá var biskupinn,
Steinn Jónsson, að gií'ta Helgu dott-
ur sína Jóni Pálssyni Vídalin frá
Víðidalstungu. Margt alþýðu og tig-
inna manna var á Hólum þenna
dag og þá næstu í góðum fagnaöi.
Faðir brúðgumans, Páll lögmaður
Vídalín, sótti þangað einnig, þótt
hann væri þá sjónlitill orðinn og
heilsutæpur. En þessar tengdir við
sjálfan biskupinn munu hafa verið
hinn gleðilegasti áfangi, sem lög-
manni auðnaðist að sjá börn sín
ganga. „Fé fylgir ei altíð heili", og
barnalán hafði hann ekki. Þegar
hér var komið sögu, hafði hann
misst fjögur börn sín, þrjú í frum-
bernsku og Jón yngra, sem við nám
var í Hafnarháskóla og andaðist í
september 1725. Þrjú lifðu eftir,
Jón eldri, sem hér er sagt frá,
Hólmfríður, sem varð síðar kona
Bjarna Halldórssonar, sýslumanns
á Þingeyrum, og Magnús, er bondi
varö á Efranúpi og víðar.
Jón Vídalin eldri var nálega 25
ára þegar hann gekk í það heilaga
með biskupsdóttur. Hann hafði áð-
ur numið í Hólaskóla, siðan farið
til Danmerkur og numið þar lækn-
ingar eða bartskeraiðn og unnið i
tvö ár við lækningar úti. Síðan
innritaðist hann í Hafnarháskóla,
en kom heim 1724 og varð þá kenn-
ari við Hólaskóla. Þann starfa hafði
hann haft í tvo vetur, þegar hér
er komiö sögu hans.
Nokkrir dáleikar hafa verið byrj-
aðir með honum og Helgu biskups-
dóttur fyrr en brúðkaupið stóð, því
að hún ól honum barn aðeins sex
mánuðum síðar.
★
Það má nærri geta, að svo ætt-
göfugum manni sem Jón Vídalín
var, hefur fljótt verið ætlað annað
og meira hlutskipti en kennara-
staða á Hólum. Bæði faðir hans og
tengdafaðir höfðu þau bein í nefi
á veraldar vísu, að þeim var treyst-
204
S t M i N N — SUNNUDAGSBLAB