Tíminn Sunnudagsblað - 17.07.1966, Síða 13

Htehma*—iM» iii<iin««" iimiir'T -i'irim i i n ~t i nwi jæ&ta
Fyrstu myndir Van Gough eru
dökkar og stirðlega dregnar teikn
ingar af námumönnum og bænd-
um. Löngun hans til að tjá hvers-
dagsleikann og fábrotið Iíf erfið-
isvinnumanna -hefur sett mark
sitt á þær.
í einu af bréfum hans frá þess-
um árum skrifar hann: „Sá, sem
reynir að sýna bændurna í fegr-
uðu ljósi, getur að sjálfsögðu gert
það. Ég, að mínu leyti, er viss
um, að það næst betri árangur.
ef maður málar þá bogna og veð-
urbarða eins og þeir eru.“
Um myndina „kartöfluæturnar"
skrifar hann: „Ég hef reynt að
fá það skýrt fram, að þessir fá-
tæku menn sem sitja þarna og
tína í sig kartöflurnar sínar, hafa
rótað í moldinni með berum hönd
unum, sem þeir rétta að fatinu.
Myndin segir frá erfiði og að þess-
ir menn hafa unnið heiðárlega fyr
ir mat sínum."
Ef fyrstu verk Van Goghs eru
athuguð sálfræðilega, sjást greini-
lega áhrif gömlu hollenzku meist-
aranna og Millets, sem hafði mjög
mikil áhrif á Van Gogh. Þegar
hann seinna kynntist impression-
istunum fékk tjáningarmáti hans
nýjan farveg.
Van Gogh kom til Parísar 1886.
Ljósið og liturinn hafði þá hafið
innreið sína í málaralistina og
impressionisminn í fullum blóma.
Birta hinna innpressonelsku lita
lífgaði dökka og þunga litameð-
ferð hans og hröð pensilstrik
leystu af hólmi breiða og klunna-
lega drætti. Impressionisminn var
honum hollur skóli, þó að hann
hneigðist fljótlega til að vinna í‘
nokkurri andstöðu við hann, því
að stefnan var honum framandi.
— Að4mála kvikult ljósið og nátt-
úruna mjög nákvæmlega, átti ekki
samleið með skapgerð hans og
lifandi hugmyndaauðgi.
1888 fór hann til Suður-Frakk-
lands og bjó í Arles. Þar hófst
hin stutti en yfirnáttúrulegi starfs-
ferill hans, sem varð til þess að
list hans náði að þroskast. Hann
varð sjálfstæðari en áður, og mynd
irnar urðu persónulegri og sér-
stæðari.
„í staðinn fyrir að endurtaka
það, sem ég sé, vinn ég frjáls
með litinn." Skrifar hann í einu
bréfa sinna. Og hann hélt áfram:
„Hugsaðu þér, að ég máli mynd
af vini mínum, listamanni, sem
dreymir stóra drauma og málar
eins og næturgalinn syngur. Hann
hef ég í ljósum gulum lit. AUa
þá vináttu, sem ég ber til hans
vil ég setja í myndina. Fyrst mála
ég hann mjög nákvæmlega, eins
-og hægt er, en það er aðeins byrj-
unin. Myndin er ekki fullgerð.
Eftir það fer ég að mála. Ég geri
gula litinn í hárinu og gulari og
nota rauðgult, krómgult og sítrónu
gult. í staðinn fyrir lífvana tré-
vegginn á bak við, mála ég ein-
litan grunn með bláasta litnum
af spjaldinu. Þannig fær þessi ein-
falda samsetning gula litinn, hið
upplýsta höfuð á móti bláum
grunni, til að virka leyndardóms-
fullt, eins og stjarna á dimmum
himni.“
Þessi orð segja dálítið um af
stöðu Van Goghs til fyrirmyndar-
innar. Þau gefa okkur vitneskju
um, að hann hefur ekk: látið sér
nægja að endurtaka nákvæmlega.
það sem augað hefur séð. Tak-
mark hans var að forma þær 141-
finningar, sem fyrirmyndin hefur
vakið í brjósti hans. Þannig var
hann þátttaikandi i að ryðja eks
pressionismanum braut.
Á fáum árum málaði Van
Gogh mikinn fjölda mynda, sem
skipa honum sess meðal stærstu
meistara nútímalistarinnar. Ilann
vann með rtær óskiljanlegri at-
orkiu. Brennandi sólin náði ekki
einu sinni að deyfa starfslöngun
hans. í einu af bréfum sínum
skrifar hann: „Það er ekki fyrr
en ég hef unnið mig örþreyttan,
að ég nýt lífsins til fullnustu."
27. júlí 1890 s-kaut hann sig yf
irkominn af þreytu og sjúkur á
sinni. Tveim dögum seinna dó
hann, þar sem hann lá í rúminu,
rólegur og reykti pípu sína. A.
Sorg. — Steinprent 1885.
„Ég verð að hlusta á vaðalinn i
henni, því að ég er hjá henni öll-
um stundum, en ég er ekki leiður
yfir því. Ég hef aldrei notið jafn
mikillar hjálpar og frá þessu lióta
og feita dýri. í augum mínum er
hún faileg, og ég finn í henni ná-
kvæmlega það, sem ég þarfnast. Líf-
ið hefur farið hörðum höndum um
likama hennar. Sjúkdómar og þján
ingar hafa sett mörk sín á hann.
Nú get ég fengið eitthvað út úr
þessu".
Sólsetur í Montmajour — júni 1888.
„Ég ýki einstaka sinnum svolítið eða breyti einhverju I fyrirmyndinni, en ég
bý aldrei ti lalla myndina. Hins vegar finn ég hana fullgerða, og þarf aðelns að
skera hana úr umhverfinu.
TÍM INN
SUNNUDAGSBLAÐ
589