Tíminn Sunnudagsblað - 03.09.1967, Qupperneq 17

Fík|ur eru uppáhaldsfæða simpansanna, og án efa líður simpönsunni alveg dæmalaust vel í trénu atarna,
SKÓGARMAÐURINN
Simpansann, pantnoglodytes,
er að finna í hinu viðáttumikla
regnskógabelti Mið- og Vestur-
Afriku. Á þessu svæði lifa ýmis
afbrigði tegundarinnar, og er
venja að skilgreina þrjú þeirra
sem deiltegundir: Pantroglodyt
es sohweinfurfchii í Mið-Afríku,
pantroglodytes troglodytes í vest-
urhluta Kongó og pantroglodyt-
es verus í Vestur-Afríku. Sunnan
við Kongófljót eru heimkynni sim-
pansaafbrigðis, pan paniscus, sem
tiðum er ranglega talið sjálfstæð
tegund. Að byggingu líkjast af-
brigðin hvert öðru, nema hvað
pan paniscus er dvergvaxinn.
Lýsing á lifnaðarháttum sim-
pansa, sem fylgir hér á eftir, er
lausleg endursögn á ritgerð eftir
enskan mannfræðing, dr. Vernon
Reyniolds, en árið 1962 hélt hann
til ásamt konu sinni í Budongo-
skógi í Uganda og kynnti sér líf
pantroglodytes schweinfurthii.
Fullorðinn simpansi er fremur
stórvaxin skepna. Karldýrið vegur
nálega fimmtíu og fimm kíló, kven
dýrið fjörutíu og fimm, og sjálf
stærðin veldur miklu um hætti
simpansa og lífsvenjur.
Enda þótt aldin trjáa séu aðal-
fæða hans sem og smáapanna, er
matarþörf simpansans svo mikil,
að hann verður einnig að leita
sér viðurværis á jörðu niðri. Nær
því daglega (undantekning verður,
þegar mörg aldintré vaxa í þyrp-
ingu) skokkar simpansinn drjúgan
spöl um undirskóginn, frá einu
tré til annars, og þá nærist hann
á kjötmiklum runna- og skriðjurta
stönglum rétt eins og górilluapar.
Meginið af deginum er þó simpans
inn í trjám, og aldin gera tíu
hundraðsihluta af fæðu hans. Hann
virðist geta farið svo hátt í tré
sem hann fýsir. Á hverjum degi
sækir hann sér aldin úr trjákrón-
um í fjörutíu til sextíu metra hæð.
Simpansi gengur og klifrar á
ellefu mismunandi vegu. Þar eð
hann étur einkum aldin, er hon-
um nauðsyn að geta afchafnað sig
á granngerðum krónugreinum.
Sökum þunga sins fær hann ekki
staðið á greinum krónunnar eins
og smávaxnir apar, en beitir svo
hagkvæmri klifuraðferð, að þum-
lungsgildar greinar geta borið full
orðin karldýr uppi. Grýpur sim-
pansinn annarri eða báðum
höndum utan um greinina, stund-
um notar hann einnig fæturna,
hangir þama í „bláþræði“ nokkr-
ar mínútur og fær sér eitthvað
í svanginn. Þegar simpansi geng-
ur á jörðu niðri eða á digrum
trjágreinum, í þrjátíu metra hæð
frá skógarbotni og jafnvel enn
ofar, styður hann niður hnúunum,
en grípur ekki utan um greinina.
Af þessum sökum er næst fremsti
köggull á hverjum fingri varinn
ofanvert með hörðu skinnþvkk-
ildi. Stóru tána notar simpansinn
líkt og þumalfingur. Lipurð og
klifurleikni simpansans er aðdáun
arverð, og stendur hann ekki
beztu fimleikamönnum að baki.
í regnskógabeltinu er sérhver
dagur tólf stundir frá sólarupp-
konrtu til sólarlags, og ver sim-
SÆKJAST SÉR UM LÍKIR —
SUNNUDAGSBLAÐSÐ BÝÐUR LESENDUM í
STUTTA KYNNISFÖR UM RÍKI SIMPANSANS
T t M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ
761